Kamica pęcherzyka żółciowego wstęp, Medycyna, Chirurgia

Kamica pęcherzyka żółciowego

Drukuj

Opublikowane: 2000-12-18

Słowa kluczowe: pokarmowy

Dziedzina : interna

W tym temacie

leczenie operacyjne, ból brzucha, USG, leczenie kamicy pęcherzyka żółciowego, kamica pęcherzyka żółciowego, pęcherzyk żółciowy, przewód żółciowy wspólny,

Co to jest pęcherzyk żółciowy i gdzie się znajduje ?
Procesy trawienia zachodzą w organizmie w sposób rytmiczny tzn. w zależności od tego, kiedy spożyjemy posiłek. Po jedzeniu dochodzi do wydzielania niezbędnych dla prawidłowego trawienia enzymów - w pierwszej kolejności przez żołądek, a gdy masy pokarmowe dostaną się do dwunastnicy do dalszego trawienia niezbędne są bogate w enzymy żółć i sok trzustkowy. Dostają się one do światła dwunastnicy przez przewód zwany przewodem żółciowym wspólnym, który uchodzi mniej więcej w połowie długości dwunastnicy tworząc w tym miejscu brodawkę większą zwaną także brodawką Vatera. Aby zgromadzić produkowaną przez wątrobę żółć w czasie gdy nie jest potrzebna, tzn. w przerwie między posiłkami, niezbędny jest narząd magazynujący. Taką właśnie rolę odgrywa pęcherzyk żółciowy. Jest on kształtu gruszki i wielkości około 5 cm położony w jamie brzusznej, przylegający do wątroby na jej dolnej powierzchni. Poza wątrobą styka się on z jelitem grubym oraz z dwunastnicą. Dlatego w czasie stanów zapalnych pęcherzyka żółciowego może dojść do wytworzenia zrostów jelita grubego lub stan zapalny może objąć zarówno jelito grube i dwunastnicę. Oprócz magazynowania w pęcherzyku żółciowym następuje zagęszczenie żółci - ulega tam wchłonięciu prawie 90% znajdującej się w niej wody.

Co to jest żółć i do jaką rolę odgrywa ?
Żółć produkowana jest w wątrobie. W jej skład wchodzi woda, rozpuszczalne w wodzie kwasy i sole żółciowe, cholesterol, bilirubina, która jest barwnikiem powstałym z zawartej w krwinkach czerwonych hemoglobiny, elektrolity i fosfolipidy. Gdy spożyty w czasie posiłku pokarm przedostanie się z żołądka do dwunastnicy, powoduje on wydzielanie przez nią hormonu zwanego cholecystokininą. Jego zadanie polega na tym, że powoduje on skurcz pęcherzyka żółciowego oraz rozkurcz zwieracza brodawki Vatera, czego skutkiem jest wydzielanie żółci do światła dwunastnicy. Rola żółci w procesie trawienia jest bardzo ważna. Zawarte w niej sole umożliwiają rozpuszczanie i wchłanianie dostarczonego z pożywieniem cholesterolu, tłuszczu oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach - A, D, E, i K. Kwasy żółciowe po przedostaniu się do jelita grubego powodują wydzielanie do jego światła wody i w ten sposób ułatwiają wypróżnianie. Ponadto z żółcią wydalane są produkty przemiany zażywanych leków, niektóre substancje toksyczne powstałe w procesie przemiany materii oraz białka warunkujące prawidłową funkcję przewodu pokarmowego. Aby maksymalnie wykorzystać kwasy żółciowe zawarte w żółci istnieje specjalny mechanizm określany jako krążenie jelitowo - wątrobowe. Gdy po posiłku zostają one wydzielone do światła dwunastnicy stopniowo wraz z przesuwającą się w jelitach treścią pokarmową dostają się do dalszego odcinka jelita cienkiego, gdzie w 90% ponownie są wchłaniane do krwi, transportowane do wątroby i ponownie wydzielane z żółcią. Cykl taki może się powtarzać nawet kilkanaście razy w ciągu doby.

Skąd biorą się kamienie żółciowe i z czego są zbudowane?
Kamica pęcherzyka żółciowego dotyka około 20-30% osób dorosłych, a zachorowalność wyraźnie wzrasta z wiekiem, więc jest to schorzenie dosyć częste. Dotyczy ono obu płci, lecz częściej chorują kobiety. Główny składnik żółci- cholesterol w normalnych warunkach nie jest rozpuszczalny w wodzie. Dzięki obecnym w żółci fosfolipidom i kwasom żółciowym cholesterol jest transportowany w formie tzw. micelli. Polega to na tym, że fosfolipidy i sole kwasów żółciowych otaczają cząsteczki cholesterolu tworząc pęcherzyki transportowe, wewnątrz których rozpuszczony jest cholesterol. Te pęcherzyki nazwano micellami. Gdy ilość cholesterolu w żółci znacznie się zwiększy i przekroczy jej zdolność do jego transportu w formie micelli, to wtrąca się on w postaci drobnych kryształów cholesterolowych, które stanowią tzw. jądro krystalizacyjne na bazie którego odkłada się nadmiar cholesterolu tworząc z biegiem czasu kamienie. Drugą przyczyną powstawania kamieni żółciowych jest upośledzenie kurczliwości pęcherzyka żółciowego z następowym zastojem żółci. Ich wielkość, kształt i forma są bardzo zmienne. Mogą one występować w formie bardzo drobnego piasku tworzącego w pęcherzyku żółciowym tzw. błotko żółciowe lub przybierać formę drobnych ziarenek. Często zdarza się, że w pęcherzyku znajduje się pojedynczy duży złóg wielkości kilku centymetrów. Czasem zdarzają się prawdziwe okazy - największy jaki widziałem miał 11 cm długości. Jak wspomniałem, najczęściej kamienie zbudowane są z cholesterolu. Spotyka się także kamienie zbudowane z wapnia lub mieszane wapniowo - cholesterolowe. Większość kamieni powstaje w pęcherzyku żółciowym, lecz może zdarzyć się, że powstaną one poza nim np. w przewodzie żółciowym , co częsta zdarza się po operacji usunięcia pęcherzyka żółciowego, gdy znacznie się on poszerza przejmując niejako rolę pęcherzyka żółciowego.

Jakie są objawy kamicy pęcherzyka żółciowego ?
W dużej części przypadków choroba ta ma przebieg bezobjawowy. O obecności kamieni w pęcherzyku żółciowym często dowiadujemy się przypadkowo w trakcie wykonywanej diagnostyki w przebiegu innych schorzeń - najczęściej po wykonaniu badania USG. Drobne kamienie mogą dostawać się do przewodu żółciowego i zostawać wydalane do dwunastnicy. Zdarzyć się może, że zaczopują one ten przewód powodując napad kolki żółciowej i stan zapalny pęcherzyka i dróg żółciowych. Ból taki zlokalizowany jest najczęściej w okolicy prawego podżebrza i promieniuje do prawej łopatki. Często bólowi towarzyszą nudności i wymioty oraz podwyższona temperatura. Pojawienie się kolki żółciowej często kojarzy się ze spożyciem obfitego, bogatego w tłuszcze posiłku. Gdy zatkanie przewodów żółciowych trwa przez dłuższy okres dochodzi do pojawienia się żółtaczki mechanicznej. Jest to niezakaźny typ żółtaczki powodowany tym, że produkowana przez wątrobę żółć nie mogąc wydostawać się do dwunastnicy gromadzi się w przewodach żółciowych stopniowo podnosząc w nich ciśnienie i zaczyna się przedostawać do krwi, co objawia się zażółceniem powłok skórnych i białkówek oczu, a u niektórych osób dodatkowo swędzeniem skóry. Zastój żółci i drażnienie dróg żółciowych przez znajdujące się w nich złogi sprzyjają powstawaniu stanu zapalnego, czemu towarzyszy zwykle podwyższona temperatura, pojawienie się podwyższonego poziomu leukocytów we krwi oraz w ostrych przypadkach wystąpienie tzw. objawów otrzewnowych świadczących o miejscowym zapaleniu otrzewnej. W takim przypadku niezbędne jest włączenie odpowiedniej antybiotykoterapii.

Jak można zdiagnozować obecność kamieni w pęcherzyku żółciowym ?
W chwili obecnej rutynowym badaniem wykonywanym przy podejrzeniu o kamicę pęcherzyka żółciowego jest badanie ultrasonograficzne, potocznie zwane USG. Jest to badanie łatwo dostępne, niebolesne i wykonywane w prawie wszystkich szpitalach i poradniach rejonowych. Przy pomocy USG możliwe jest określenie wielkości, kształtu takiego kamienia, ich ilości oraz umiejscowienia - w pęcherzyku lub drogach żółciowych, co jest bardzo pomocne przy podejmowaniu decyzji o sposobie leczenia. Bardzo dokładnym jest także tomografia komputerowa, lecz z uwagi na wysoki koszt i narażenie chorego na pewną dawkę promieniowania rentgenowskiego wykonuje się je tylko w niektórych skomplikowanych sytuacjach klinicznych. Gdy kamienie cholesterolowe zostaną wysycone wapniem mogą być uwidocznione przy pomocy zwykłego zdjęcia rentgenowskiego jamy brzusznej. W takim zdjęciu kamienie zbudowane z samego cholesterolu są niewidoczne.

Jak leczy się kamicę pęcherzyka żółciowego ?
Istnieją dwie metody leczenia kamicy pęcherzyka żółciowego - operacyjne i nieoperacyjne . Do leczenia operacyjnego kwalifikują się chorzy, u których występowały już kilkukrotne epizody kolki wątrobowej oraz w ostrej fazie zapalnej choroby grożącej perforacją pęcherzyka żółciowego i zapaleniem otrzewnej. Istnieją dwie możliwości takiego postępowania: sposób klasyczny, polegający na otwarciu jamy brzusznej przez nacięcie powłok na długości około 10 cm i tą drogą jego usunięcie oraz nowoczesna metoda laparoskopowa . Polega ona na wykonaniu trzech nacięć powłok brzucha długości około 1 cm każde i wprowadzeniu przez nie kamery oraz narzędzi chirurgicznych. Chirurg widząc obraz jamy brzusznej na monitorze dokonuje usunięcia pęcherzyka żółciowego przy pomocy specjalnych narzędzi wprowadzonych do jamy brzusznej pozostałymi dwoma otworami. Zaletą tej metody jest dużo szybszy powrót do zdrowia i opuszczenie szpitala, pozostawienie tylko niewielkich, trudno zauważalnych blizenek na skórze. Wadą jest niewątpliwie cena zabiegu - niezbędna kamera i jednorazowego użytku narzędzia chirurgiczne są bardzo drogie, więc nie we wszystkich ośrodkach dostępna jest taka metoda leczenia. Nie jest ona także odpowiednia dla każdego chorego - nie wykonuje się jej u chorych ze znaczną niewydolnością krążenia , kamieniami zlokalizowanymi w przewodach żółciowych oraz u których występują objawy zapalne i powikłania zapalenia. W przypadku kamicy przewodu żółciowego wykonuje się zabieg zwany ERCP. Polega on na wprowadzeniu endoskopu do dwunastnicy uwidaczniając brodawkę Vatera. Przez endoskop wprowadza się specjalny cienki dren przez brodawkę Vatera do dróg żółciowych, następnie wstrzykuje się środek kontrastujący i wykonuje zdjęcia rentgenowskie, na których można uwidocznić kamienie w przewodach żółciowych. Po określeniu ich liczby, wielkości i położenia wprowadza się przez endoskop specjalne narzędzia w postaci koszyczka w którym można umieścić kamień i usunąć go z przewodu przez brodawkę Vatera.
Jeśli kamienie zalegające w pęcherzyku żółciowym są niezbyt duże, nieuwapnione, ich obecność nie powoduje dokuczliwych dolegliwości, a czynność pęcherzyka żółciowego pozostaje zachowana, to można spróbować rozpuszczenia ich za pomocą podawanych doustnie kwasów żółciowych (leczenie trwa dosyć długo, a stosowane leki są drogie) lub rozbicia ich na drobne części przy pomocy fali ultradźwiękowej a następnie ich rozpuszczanie podawanymi kwasami żółciowymi.

Czy można zapobiegać powstaniu kamieni żółciowych ?
Wydaje się, że na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Z pewnością osoby z uregulowaną gospodarką tłuszczową i stosujące prawidłowe odżywianie z ograniczeniem spożycia tłuszczów zwierzęcych i cholesterolu znacznie rzadziej chorują na kamicę żółciową. Nie znaczy to jednak, że osoby zdrowe i odżywiające się prawidłowo na nią nie zachorują. Kamicę żółciową można spotkać u osób o prawidłowych wynikach badań laboratoryjnych i prawidłowo się odżywiających. Mimo tego zachęcam wszystkich do stosowania zdrowego stylu odżywiania co jeśli nawet nie uchroni nas od kamicy żółciowej to z pewnością wpłynie bardzo korzystnie na nasze samopoczucie i układ krążenia.

Szukaj takze wg haseł:

leczenie operacyjne, ból brzucha, USG, leczenie kamicy pęcherzyka żółciowego, kamica pęcherzyka żółciowego, pęcherzyk żółciowy, przewód żółciowy wspólny,

Autor: lekarz chorób wewnętrznych Dariusz Sarot

Recenzent: lek. med. Krystyna Hudyka (specj. chorób wewn. gastroenterolog)

Opublikowany: 2000-12-18