Kamica pęcherzyka żółciowego – jedno z częstych powikłań otyłości

Otyłość rozpatrywana jest obecnie jako choroba, która dawać może wiele ogólnoustrojowych powikłań. Jednym z nich jest kamica dróg żółciowych. Często choroba przebiega bezobjawowo, jednak na skutek silnego bodźca dojść może do jej ujawnienia. W takich przypadkach zazwyczaj podejmowana jest decyzja, o usunięciu pęcherzyka.

Przyczyną powstawania kamieni jest zastój żółci w drogach żółciowych z powodu nieprawidłowego jej składu. W skład żółci wchodzą:

* cholesterol,

* kwasy żółciowe,

* lecytyna.

Przy prawidłowym jej składzie cholesterol rozpuszcza się w żółci i wraz z nią dostaje się do dwunastnicy. Przy nieprawidłowym stosunku cholesterolu do kwasów żółciowych i lecytyny, kryształki cholesterolu łączą się z solami wapnia i powstają złogi w pęcherzyku żółciowym lub w drogach żółciowych.

Do tworzenia się kamieni żółciowych usposabiają:

* otyłość,

* cukrzyca,

* długotrwałe błędy żywieniowe,

* hiperlipidemia – zaburzenia gospodarki lipidowej,

* małe stężenie cholesterolu HDL w surowicy,

* czynniki dziedziczne,

* leki hormonalne.

Istnieje również zależność pomiędzy skłonnością do tworzenia się osadu w pęcherzyku żółciowym a ilością spożywanej energii. Obfite, tłuste zawierające duże ilości nasyconych kwasów tłuszczowych a ubogie w błonnik pożywienie stwarza większe ryzyko powstania kamicy. Również zbyt duża ilość cukru, słodyczy czy miodu w diecie oraz zbyt mała ilość nienasyconych kwasów tłuszczowych powoduje zmniejszenie ilości lecytyny w żółci, a tym samym gorsze rozpuszczanie w niej cholesterolu.

Ponad 20 procent dorosłych ludzi ma kamienie żółciowe w pęcherzyku

W Polsce na tę chorobę cierpi ok. 5 – 7 mln osób. Częstość jej występowania wiąże się z:

* płcią (K:M --- 2:1)

* wiekiem

* rasą

Proces tworzenia się kamieni jest długotrwały i często może przebiegać bezobjawowo do chwili ataku kolki żółciowej. Występuje ona zazwyczaj wtedy, gdy kamienie są już duże i dodatkowo zadziała jeden z czynników wyzwalających:

* obfity tłusty posiłek,

* silny stres,

* duży wysiłek fizyczny,

* wstrząs a nawet kaszel.

Objawy:

* wymioty,

* silne wzdęcia,

* zatrzymania gazów,

* zaparcia,

* silny ból pod prawym łukiem żebrowym.

Kamica często może dawać powikłania w postaci żółtaczki mechanicznej bądź ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego lub trzustki. Może być również czynnikiem sprzyjającym powstawaniu nowotworów.

Leczenie

Podstawową metodą leczenia jest usunięcie pęcherzyka żółciowego wraz ze złogami (cholecystektomia). W przypadkach nie powikłanych jest to operacja planowa i może być wykonana w dowolnym terminie. Podejmowane są próby leczenia kamicy bez usuwania pęcherzyka (usunięcie złogów, rozpuszczanie złogów wewnątrz pęcherzyka żółciowego) lub w ogóle nieoperacyjne (np. litotrypsja falą uderzeniową lub ultradźwiękami).

W chorobach przewodu pokarmowego dieta traktowana jest także jako sposób leczenia. W okresie remisji (czyli w kamicy nie powikłanej kolką) dieta ma za zadanie wyłącznie pokarmów, które wzmagają motorykę i aktywność dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego. Powinna ona zabezpieczać przed tworzeniem się złogów cholesterolu. Należy przy tym pamiętać, że cholesterol pochodzi nie tylko z tłuszczu zwierzęcego, ale może również wytrącać się z nadmiaru cukrów prostych. Tak więc oprócz ograniczenia spożycia tłuszczu do 50g ogółem należy pamiętać o wykluczeniu nadmiaru węglowodanów prostych. Posiłki powinny być łatwo strawne ze zmniejszoną ilością błonnika pokarmowego.

W okresie zaostrzenia choroby, czyli w napadzie kolki żółciowej, dieta powinna być tak skomponowana, aby powodowała jak najmniejsze wydzielanie żółci. Ogranicza się więc tłuszcz do 10g na dobę. Wyklucza się żółtka jaj oraz owoce drobno pestkowe. Ograniczeniu podlega także białko. Podstawą diety są łatwo strawne , płynne kleiki.

Żywienie po zabiegu operacyjnym

Obecnie kamica żółciowa raz wykryta, najczęściej pierwszym objawem jest nagły atak kolki żółciowej, jest wskazaniem do operacji. Zabieg wykonuje się metodą tradycyjną lub laparoskopową. Po usunięciu zmienionego chorobowo organu nadmiar żółci, który normalnie gromadzony jest w pęcherzyku, teraz swobodnie spływa do dwunastnicy. Podczas operacji usunięcia pęcherzyka żółciowego przecinane jest jedno z odgałęzień nerwu błędnego, które odpowiedzialne jest za czynność skurczową odźwiernika. W związku z tym, jednym z powikłań po resekcji pęcherzyka żółciowego jest tzw. refleks dwunastniczo – żołądkowy, polegający na cofaniu się treści dwunastnicy do żołądka. Zalegająca w żołądku żółć miesza się z HCl i podrażnia jego błonę śluzową, co w konsekwencji może doprowadzić do choroby wrzodowej żołądka.

dieta po zabiegu operacyjnym powinna być łatwo strawna z ograniczeniem tłuszczu. Posiłki powinny być podawane ciepłe, w małych ilościach, aby nie doprowadzać do nagłego wyrzutu dużej ilości żółci. Wyłącza się potrawy trudno strawne, wzdymające, ostro przyprawione oraz używki. Potrawy powinny być gotowane w wodzie, na parze; pieczone w pergaminie (folii) lub duszone bez tłuszczu. Zupy i sosy sporządza się na wywarach warzywnych i podprawia się zawiesiną z mąki i mleka. Dozwolony tłuszcz należy podawać na surowo jako dodatek do potraw gotowanych i sałatek. Warzywa i owoce spożywać należy w postaci gotowanej, rozdrobnionej oraz w postaci surowych soków celem zapewnienia pokrycia zapotrzebowania na witaminy. W miarę upływu czasu i powrotu do zdrowia dietę można rozszerzać.

POTRAWY DOZWOLONE I ZABRONIONE

DOZWOLONE ZABRONIONE

słaba herbata, bawarka, kawa zbożowa z mlekiem, soki owocowe i warzywne mocna kawa, kawa naturalna, kakao prawdziwe, wszelkie napoje alkoholowe

pszenne, białe pieczywo, sucharki, biszkopty, chleb lecytynowy, pieczywo półcukiernicze pieczywo razowe i żytnie

niewielka ilość masła lub margaryny, dżemy bez pestek, marmolada, miód, twaróg chudy, mięso gotowane, szynka, polędwica, parówki sery twarde, topione, tłuste, kwaśne, pozostałe wędliny, konserwy mięsne i rybne

zupy warzyne, owocowe, przecierane, krupniki, zupy mleczne na chudym mleku, podprawiane zawiesinami z mąki i łagodne na tłustych rosołach, wywarach grzybowych, zasmażane

grzanki, bułki, kasze, ziemniaki purée, lane ciasto, makaron nitki grube kasze i grube makarony

mięso chude, gotowane, budynie mięsne, pulpety, pieczeń w pergaminie, potrawki (cielęca, wołowa, drobiowa, z królika) mięso smażone, pieczone w sposób tradycyjny, tłuste

ryby z wody, pulpety rybne, ryby z rusztu ryby smażone, marynowane, konserwy

warzywa gotowane, młode, soczyste: marchew, dynia, seler, buraki, czarna rzodkiew, szpinak, pietruszka i sałata w ograniczonych ilościach warzywa kapustne, cebula, czosnek, suche nasiona roślin srączkowych,fasola szparagowa, groszek zielony, kalarepa, rzepa, brukiew, wszelkie surówki, sałatki z majonezem i majonezem, marynowane

kompoty, kisiele, galaretki owocowe, musy owocowe, bezy tłuste ciasta, torty, kremy

dojrzałe, soczyste, w postaci przecierów, gotowana, pieczone: jabłka, cytrusy, winogrona, kiwi, wiśnie, melon, śliwki gruszki, czereśnie, owoce marynowane