Katarzyna Marciniak
Historia spec. Nauczycielska
Grupa II
Temat:„Organizacja polityczna i społeczna sumeryjskich miast-państw.”
Sumerowie to lud, o którym istnieniu przez wiele lat nie zdawano sobie sprawy. 17 stycznia 1869 roku francuski lingwista Jules Opert na posiedzeniu Francuskiego Towarzystwa Numizmatyki i Archeologii ogłasza, że w wyniku swoich badań odkrył język sumeryjski i jest przekonany, że musiał istnieć lud, który posługiwał się tym językiem, lud Sumeryjski. Teoria, która spotkała się z wątpliwościami i zaskoczeniem wielu badaczy okazała się jak dziś wiemy trafna.
Lud, który przybył prawdopodobnie znad Półwyspu Arabskiego, bądź Tybetu do Mezopotamii w 2 połowie IV tysiąclecia, a więc w okresie kultury
al-Ubaid to właśnie Sumerowie. Była to ludność napływowa, która dokonała niebywałej rzeczy. Stworzyła pierwsze w świece formy państwowości.
W swojej pracy na podstawie dostępnych materiałów przybliżę polityczną i społeczną organizacje sumeryjskich miast-państw.
W pierwszej części mojej pracy skupie się na przybliżeniu organizacji politycznej miast-państw, głównie na roli władcy.
Miasta-państwa uważane były za własności bogów. Każde z nich miało swoje bóstwa opiekuńcze np. Ur - Nanne , Kisz - Zababe. Władca sprawował funkcję przedstawiciela boga na ziemi. Łączył on w sobie funkcje świeckie i religijne. Na terenie miast powstały liczne świątynie poświęcone tym bóstwom. Początkowo władzę nad miastami sprawowali wolni mieszkańcy. Ich przedstawicielami była Rada Starszych. Decyzje podejmowane były na Zgromadzeniu Publicznym. Z czasem jednak władcy stawali się niezależni.
W Sumerze istniały trzy tytuły, które oznaczały władcę. Byli to : En, Lugal i Ensi. Niektóre źródła podają też istnienie czwartego tytułu jakim był Sanga. Tytuły te posiadali władcy sprawujący rządy na określonych terenach.
Tytuł En posiadał wyłącznie władca Uruk. Wiemy, że En mieszkał w świątyni.
Lugal, tytuł ten nosili władcy miast północnego Sumeru. Zamieszkiwał on pałac, który znajdował się prawdopodobnie w pobliży świątyni. Określenie Lugal można dosłownie tłumaczyć jako wielki człowiek.
Kolejny tytuł to Ensi. Nosili go królowie południowego Sumeru. Ensi mieszkał również w pałacu. W dosłownym tłumaczeniu Ensi oznacz : Książe, zarządca.
W Ummie władzę sprawował Sanga. Był to zarządca świątyni.
Ważną rolę polityczną i społeczną miała żona władcy. Jej określenie na wszystkich terenach brzmiało tak samo.
Była to Nin, co oznacza pani i władczyni. Miała ona wysoką pozycję, posiadała własne dobra, odgrywała istotną rolę w życiu publicznym.
Władza w sumeryjskich miastach-państwach przechodziła z ojca na syna. Mamy więc tu odczynienia z dziedzicznością tronu. Nie była ona jednak zagwarantowana prawnie.
Rola władcy była niezwykle ważna. Podejmował on decyzje po zasięgnięciu opinii Rady Starszych. Istnienie tej instytucji nie jest jednak pewne. Odzwierciedlenie jej odnajdujemy tylko w tekstach literackich. Świątynia zajmowała się sprawami ekonomicznymi. Ważne by dodać, że świątynie posiadały duże majątki ziemskie. Trudniła się ona produkcją rzemieślniczą, aby zaspokoić potrzeby kultu, władcy i jego dworu oraz rynku lokalnego, który dostarczał towarów na handel dalekosiężny.
Władca posiadał szereg uprawnień i obowiązków. Był on dowódcą armii, prowadził stosunki dyplomatyczne z innymi władcami. Posiadał swoistą władzę sądowniczą - wymierzał sprawiedliwość. Kierował pracami publicznymi, był ich inicjatorem. Odnosiły się one przede wszystkim do: budowy świątyń, ich renowacji, do budowy murów obronnych, kanałów irygacyjnych.
Ważnym aspektem był też udział władcy w obrzędach religijnych, bo w przekonaniu i tradycji Sumerów król rządził z ramienia lokalnego władcy.
Jak widać na podstawie mojego opisu władca sprawował praktycznie w swoim ręku pełnię władzy.
W drugiej części pracy chcę zwrócić uwagę na społeczeństwo. Było to społeczeństwo ludzi wolnych i niewolnych. Społeczeństwo miast-państw posiadało strukturę klasową.
Społeczeństwo ludzi wolnych podzielić można na trzy części.
Grupa pierwsza znajdująca się na samym szczycie to arystokracja , urzędnicy królewscy i wojownicy. Do tej grupy należy także król i jego rodzina. Jednak władcę można by usytuować nad tą hierarchią.
W skład drugiej grupy wchodzą posiadacze ziemi, kupcy, drobni urzędnicy, pasterze, rybacy.
Grupę trzecią stanowili ludzie wolni, którzy znajdowali się w zależności ekonomicznej od świątyni lub osoby prywatnej.
Na samym dole hierarchii społeczeństwa znajdowali się niewolnicy.
Na tej podstawie możemy zaobserwować jak już w IV tys. p.n.e. społeczeństwo było zróżnicowane pod względem ekonomicznym.
Podsumowując moją pracę stwierdzam, że sumeryjskie miasta- państwa panował ustrój teokratyczny. Władza boska znajdowała się w ręku władcy.
Powinniśmy docenić czyn Sumerów, którzy będąc koczowniczym ludem potrafił zjednoczyć się w grupy tworząc miasta-państwa. Potrafił wytworzyć własną strukturę polityczną i społeczną. To dzięki nim zapoczątkowany został proces tworzenia się organizacji suwerennej jaką jest państwo.
Bibliografia:
„Zapomniany świat Sumerów” Marian Bielicki, Warszawa: Państ. Instytut Wydaw., 1966.
„Mezopotamia” Georges Roux Warszawa : Dialog, 2003.
Marc Van De Mieroop Kraków : Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008.
Encyklopedia „Britannica” hasło: Mezopotamia