NOTATKI Z TEORETYCZNYCH PODSTAW WYCHOWANIA .
TRUDNOŚCI WYCHOWAWCZE .
(Notatki z wykładu)
Pojawiły się , gdy wychowanie zaczęto traktować jako działanie celowe .
Technologia , technika powoduje alienację człowieka .
Trudności wychowawcze to zachowanie nie zgodne z celami wychowania .
Jest to zespół przyczyn utrudniających realizację celów wychowania .
PRZYCZYNY TRUDNOŚCI WYCHOWAWCZYCH
Zewnętrzne (egzogenne) - społeczno-gospodarcze (bezrobocie) , kulturowe , ujemny przyrost naturalny , migracje etniczne , inne systemy wartości , pogoń za dobrami materialnymi .
Wewnętrzne (endogenne) - przyspieszone dojrzewanie .
RETURDACJA - opóźniony rozwój .
PRZYCZYNY NATURY PEDAGOGICZNEJ :
SYTUACJE WYCHOWAWCZO PORZĄDANE :
Ciągi działań , które sprzyjają właściwemu przeżyciu psychicznemu dziecka , układ warunków ułatwiających integrację .
SYTUACJE WYCHOWAWCZO TRUDNE :
Deprawacje (brak informacji , naciski , utrata dobrego imienia lub majątku) .
Sytuacje dezintegrujące jedność wychowania .
Sytuacje manipulacyjne ( np. faktami historycznymi ).
Sytuacje wychowawczo-konfliktowe ( kłótnie , przesądy ).
Stosowanie wyłącznie ruchów behawioralnych (kar i nagród ) .
Przyczyny pedagogiczne dotyczą kwalifikacji nauczyciela , słabej więzi szkoły ze środowiskiem , niedostatków procesu pedagogicznego.
(notatki własne z książki )
Trudności wychowawcze mogą wynikać zarówno ze zmiennych i dynamicznych procesów dydaktyczno-wychowawczych jak i z nie do końca poznanej natury człowieka .
Wielu pedagogów upatruje źródeł trudności wychowawczych głównie w rozkładzie rodziny , w braku odpowiednich kwalifikacji pedagogicznych nauczycieli , w słabej więzi szkoły ze środowiskiem , w niedostatkach procesu dydaktycznego i w defektach psychofizycznych wychowanków.
W literaturze pedagogicznej trudności wychowawcze są utożsamiane bądź z zachowaniem nie zgodnym z z przyjętymi normami życia społecznego , a nawet ideałem wychowawczym , bądź też z naruszeniem obowiązującego w danym środowisku porządku . Spotykamy także nieco szersze ujmowanie tej problematyki , w której przez trudności wychowawcze należy rozumieć zespół przyczyn utrudniających osiąganie celów wychowania .
Przyczyny mogą tkwić w samym wychowaniu lub w warunkach środowiskowych , do których zaliczamy m.in. wychowawcę , program nauczania , zespół uczniowski , sytuacje dydaktyczno-wychowawcze , rodzinę , środki masowego przekazu .
W literaturze naukowej spotykamy się także z terminem : niedostosowanie społeczne , który do pedagogiki polskiej wprowadziła M. Grzegorzewska . Powyższe określenie sugeruje iż źródło niedostosowania człowieka tkwi w warunkach środowiskowych , jak również , że każdego człowieka sprzeciwiającego się rygorom społecznym , normom , zakazom , zwyczajom i obyczajom można określić jako społecznie niedostosowanego. Niedostosowany więc może być ten kto występuje przeciw niekonsekwencjom danego społeczeństwa . Jednostronna interpretacja terminu „niedostosowanie społeczne” wynika m.in. z pewnego rodzaju determinizmu , uznawania niezmienności środowiska .
Wydaje się , ze kluczem do istoty niedostosowania jest kilkakrotne powtórzenie się zachowania nie zgodnego ze społecznym oczekiwaniem .Rzeczą bardzo ważną jest także dotarcie do motywów , przyczyn takiego , a nie innego zachowania się człowieka .
RODZAJE TRUDNOŚCI WYCHOWAWCZYCH I ICH CHARAKTERYSTYKA .
Dotychczasowe badania oraz doświadczenia dowodzą , że zasadniczych źródeł zdarzających się niepowodzeń wychowawczych najczęściej należy doszukiwać się w :
Niewłaściwych metodach oddziaływania wychowawczego .
Negatywnych właściwościach psychofizycznych wychowanka .
Kontaktach ze środowiskiem reprezentującym margines społeczny .
NIEWŁAŚCIWE METODY ODDZIEŁYWANIA WYCHOWAWCZEGO .
Brak kwalifikacji pedagogicznych lub nie właściwe ich wykorzystanie powodują zakłócenia i nieporozumienia wychowawcze . Źle przeprowadzone zajęcia , niewłaściwie zastosowana kara lub nagroda , nieumiejętność rozwiązywania spraw osobistych wychowanków - to przykłady świadczące o elementarnych brakach w przygotowaniu pedagogicznym . Sytuacje te utrudniają jednocześnie realizację celów wychowania. Na ten stan rzeczy składa się wiele okoliczności :
Jednostronne lub nieczęste kontakty wychowawców z wychowankami , co niekiedy wpływa na powierzchowną ich ocenę .
Brak wychowawców z lepszym przygotowaniem .
Brak współpracy i współżycia w zespołach nauczycielskich , co może być wynikiem nieprzystosowania nauczyciela -wychowawcy do środowiska lub do pracy w szkole .
Należy również zwrócić uwagę na takie postawy wychowawcze jak pobłażliwość , nadmierna surowość i separatyzm . U podłoża tych postaw leży bądź sztuczny dystans dydaktyczny i psychiczny , bądź też nadmierna tolerancja , stanowiąca zaprzeczenie wszelkiego dystansu .
Niewłaściwe postawy wychowawców przejawiają się w kilku zasadniczych formach . Przy sztucznym dystansie jest to unikanie i lekceważenie wychowanka lub też utrzymywanie z nim kontaktu przesadnie rygorystycznego , bez uwzględniania jego indywidualności , potrzeb , zainteresowań i możliwości . Ten rodzaj zachowań jest przykładem sztywnego kierowania wychowankiem , ograniczania jego inicjatywy i samodzielności .
Również pobłażliwość jest swoistą formą ucieczki od wychowanka , od problemów , którymi żyje które go trapią itp. Pobłażliwość niekiedy oznacza zbytnią uległość , a nawet bywa niepożądaną tolerancją wynikającą z ogólnej nieporadności życiowej i organizacyjno-wychowawczej . Może także być wynikiem niedostatecznej identyfikacji z celami pracy dydaktyczno-wychowawczej , a nawet z zawodem pedagoga .
DZIAŁANIE WYCHOWAWCZE W SYTUACJACH TRUDNYCH
Według psychologów , sytuacje trudne to takie , które blokują możliwość zaspokojenia określonych potrzeb .
O tym , kiedy dana sytuacja jest trudna , mogą decydować następujące przesłanki : brak możliwości realizacji celów , dominacja konfliktów prowadzących do skrajnych form aspołeczności , nadmiar lub brak zadań dydaktyczno-wychowawczych , brak kwalifikacji pedagogicznych wychowawców , brak stabilizacji ekonomicznej i społeczno-politycznej w kraju .
Sytuacje wychowawczo trudne to takie , które uniemożliwiają rozwój osobowości , powodując jednocześnie ciągle narastanie różnych przyczyn blokujących zamierzone lub przypadkowe oddziaływania wychowawcze.
SPOSOBY PRZEZWYCIĘŻANIA TRUDNOŚCI WYCHOWAWCZYCH .
W procesie działań resocjalizacyjnych dążymy do usuwania zaburzeń psychospołecznego rozwoju wychowanka , skuteczność zaś tych działań zależy od respektowania zasad działania korektywnego . Pisząc o usuwaniu zaburzeń psychospołecznego rozwoju , trzeba wskazać , z jednej strony potrzebę oddziaływania na konkretną jednostkę , z drugiej zaś - na modyfikację warunków środowiskowych , w których procesy owych zaburzeń występują .
Istotną rolę odgrywa rozpoznanie pierwotnej przyczyny wykolejenia ( dewiacji , nieprzystosowania) . Właściwe wykrycie przyczyny wykolejenia pozwala wychowawcom zracjonalizować swoje działanie , przewidzieć skutki , a także dokonać wyboru metod oddziaływania reedukacyjnego .
Do metod możemy zaliczyć np. metody ukierunkowujące aktywność wychowanka , podtrzymujące aktywność wychowanka , podtrzymujące tę aktywność , ukierunkowujące wpływ grupy .