nad strukturą wypowiedzi dzieci z zaburzeniami czytania, a także dokonam przeglądu badań międzynarodowych dotyczących tego zagadnienia.
Podstawowe założenie przyjęte w pracy wynika z przekonania, iż czytanie stanowi jedną z form porozumiewania się językowego. Rozumiane jest ono jako odbiór tekstu pisanego na podstawie języka, stanowiący złożony proces psycholingwistyczny oparty na tak zwanym dekodowaniu elementów tekstu (związanym z techniką czytania) oraz na interpretowaniu jego treści, co wymaga od czytającego sprawności językowych na wielu poziomach (fonologicznym, morfologicznym, składniowym, a także semantycznym).
Założenie, iż czytanie jest formą porozumiewania się językowego, pozwala przypuszczać, że prawidłowość mechanizmów kształtowania się mowy, a zwłaszcza poziom przyswojenia języka, mieć będzie wpływ na proces kształtowania się umiejętności czytania.
Przedmiotem rozważań przedstawionych w tej książce są specyficzne rozwojowe zaburzenia czytania, zwane także dysleksją rozwojową, co oznacza, że terminy te będą w tekście używane zamiennie. Specyficzne rozwojowe zaburzenia czytania przejawiają się zniekształceniami treści, formy językowej i substancji fonicznej tekstu prezentowanego graficznie. Dotyczą zarówno dekodowania (zniekształcenia formy językowej i substancji), jak i rozumienia (nieadekwatny odbiór treści). Znaczenie terminów dekodowanie i rozumienie przyjęto tutaj za J. Danksem i R. Fears (1979). Zaburzenia powyższe, zgodnie z definicją dysleksji rozwojowej (Critchley 1978; Bogdanowicz 1994), występują u dzieci o prawidłowym rozwoju fizycznym, intelektualnym i emocjonalnym, pomimo sprzyjającego środowiska socjoekonomicznego i prawidłowej metody nauczania. Powyższa definicja ma charakter objawowy i jest wystarczająco dokładna, by stanowić podstawę diagnozy kryterialnej.
Badania własne prezentowane w książce miały rozstrzygnąć, czy dzieci z dysleksją rozwojową różnią się od swych dobrze czytających rówieśników pod względem umiejętności językowych, będących wyrazem przyswojenia przez nie systemu językowego. Przyswojenie przez dziecko systemu językowego oznacza opanowanie obu części składowych tego systemu — symboli językowych oraz reguł rządzących tymi symbolami. Wyraża się ono umiejętnością stosowania tych reguł w praktyce przy budowaniu i odbiorze wypowiedzi językowych. Opisywane badania dotyczyły konkretnie budowania tychże wypowiedzi. Przyjęłam założenie, że umiejętność budowania wypowiedzi słownych, wyrażająca się przede wszystkim ich złożonością — stanowi ważny wskaźnik przyswojenia systemu językowego. Podczas prowadzonych obserwacji ocenie podlegała syntaktyczna i semantyczna złożoność tekstów budowanych przez dzieci.
Badaniom poddałam populację uczniów klasy III szkoły podstawowej. W tej fazie nauki dzieci powinny mieć już w pełni opanowaną umiejętność czytania cichego i głośnego ze zrozumieniem oraz umiejętność budowania opowiadań.
12