nad strukturą wypowiedzi dzieci z zaburzeniami czytania, a także dokonam przeglądu badań międzynarodowych dotyczących tego zagadnienia.

Podstawowe założenie przyjęte w pracy wynika z przekonania, iż czytanie stanowi jedną z form porozumiewania się językowego. Rozumiane jest ono jako odbiór tekstu pisanego na podstawie języka, stanowiący złożony proces psycholingwistyczny oparty na tak zwanym dekodowaniu elementów tekstu (związanym z techniką czytania) oraz na interpretowaniu jego treści, co wymaga od czytającego sprawności językowych na wielu poziomach (fonologicznym, morfologicznym, składniowym, a także semantycznym).

Założenie, iż czytanie jest formą porozumiewania się językowego, po­zwala przypuszczać, że prawidłowość mechanizmów kształtowania się mowy, a zwłaszcza poziom przyswojenia języka, mieć będzie wpływ na proces kształ­towania się umiejętności czytania.

Przedmiotem rozważań przedstawionych w tej książce są specyficzne roz­wojowe zaburzenia czytania, zwane także dysleksją rozwojową, co oznacza, że terminy te będą w tekście używane zamiennie. Specyficzne rozwojowe zaburze­nia czytania przejawiają się zniekształceniami treści, formy językowej i substan­cji fonicznej tekstu prezentowanego graficznie. Dotyczą zarówno dekodowania (zniekształcenia formy językowej i substancji), jak i rozumienia (nieadekwatny odbiór treści). Znaczenie terminów dekodowanie i rozumienie przyjęto tutaj za J. Danksem i R. Fears (1979). Zaburzenia powyższe, zgodnie z definicją dysleksji rozwojowej (Critchley 1978; Bogdanowicz 1994), występują u dzieci o prawidłowym rozwoju fizycznym, intelektualnym i emocjonalnym, pomimo sprzyjającego środowiska socjoekonomicznego i prawidłowej metody naucza­nia. Powyższa definicja ma charakter objawowy i jest wystarczająco dokładna, by stanowić podstawę diagnozy kryterialnej.

Badania własne prezentowane w książce miały rozstrzygnąć, czy dzieci z dysleksją rozwojową różnią się od swych dobrze czytających rówieśników pod względem umiejętności językowych, będących wyrazem przyswojenia przez nie systemu językowego. Przyswojenie przez dziecko systemu językowego ozna­cza opanowanie obu części składowych tego systemu — symboli językowych oraz reguł rządzących tymi symbolami. Wyraża się ono umiejętnością stosowa­nia tych reguł w praktyce przy budowaniu i odbiorze wypowiedzi językowych. Opisywane badania dotyczyły konkretnie budowania tychże wypowiedzi. Przy­jęłam założenie, że umiejętność budowania wypowiedzi słownych, wyrażająca się przede wszystkim ich złożonością — stanowi ważny wskaźnik przyswoje­nia systemu językowego. Podczas prowadzonych obserwacji ocenie podlegała syntaktyczna i semantyczna złożoność tekstów budowanych przez dzieci.

Badaniom poddałam populację uczniów klasy III szkoły podstawowej. W tej fazie nauki dzieci powinny mieć już w pełni opanowaną umiejętność czytania cichego i głośnego ze zrozumieniem oraz umiejętność budowania opowiadań.

12

---