Rodzaje planów pracy
Planowanie nauczania-uczenia się nie jest tak skomplikowane. Czerpiąc niektóre przesłanki z planów szerszych, przede wszystkim z planu pracy szkoły, koncentruje się ono dokoła tego wszystkiego, c się wiąże ze zmienianiem osobowości dzieci i młodzieży pod wpływem danego przedmiotu nauczania, grupy przedmiotów, bądź danego cyklu kształcenia. Planowanie to pojawia się zazwyczaj w trzech postaciach. Planowanie roczne, okresowe i codzienne. Możemy powiedzieć , że planowanie roczne ma charakter strategiczny, okresowe-taktyczny, a codzienne-operacyjny.
Roczny plan pracy
Podstawową jednostkę czasu pracy w szkole stanowi rok szkolny. Jest on dla ogółu uczniów, w którym mogą i powinni ukończyć jedną z klas. I właśnie uzyskanie promocji do klasy następnej przez wszystkich uczniów w znacznym stopniu zależy od jakości planowania pracy na cały rok szkolny, a w jego obrębie na poszczególne okresy i dni pracy. Roczny plan pracy z klasą stwarza szanse wprowadzenia odrębnych czy dodatkowych zajęć dla uczniów wybiegających ponadprzeciętność, jak również zajęć wyrównawczych dla młodzieży opóźnionej w nauce. Jest zrozumiałe, że opracowanie dobrego planu rocznego wymaga znajomości celów kształcenia ogólnego, jak też podstawowych zagadnień dydaktyki ogólnej i szczegółowej oraz metodyki nauczania danego przedmiotu. Obok tego niezbędnym warunkiem jest dobra znajomość programu nauczania danego przedmiotu i to zarówno celów, jak materiału nauczania w danej klasie, lecz także w klasach poprzednich i następnych. Program klas poprzednich pozwala uświadomić sobie, co już uczniowie powinni umieć. Konfrontacja tego programu z zapisami w dziennikach lekcyjnych z poprzednich lat pozwala na stwierdzenie, czy w nauczaniu materiał ten został rzeczywiście wyczerpany. Poza programem nauczania w planowaniu pracy bierze się również pod uwagę podręczniki. Wymagają one dobrej znajomości przed przystąpieniem do sporządzenia planu. W zależności od przedmiotu przewiduje się również pracę nad lekturą, korzystanie z czasopism, bądź z innych źródeł informacji. Każdy z przedmiotów nauczania nastręcza inne trudności. W związku z tym planując pracę roczną, z grubsza ustala się charakter tych trudności i przewiduje środki zapobiegawcze. Ważnym warunkiem dobrego zaplanowania pracy rocznej jest wreszcie znajomość samych uczniów. Jeśli mamy na przykład do czynienia z dobrą klasą, możemy sobie pozwolić na bardziej wyczerpujące wykorzystanie materiału, na samodzielne i twórcze zadania. Przewiduje się również w planie prace dodatkowe dla najzdolniejszych uczniów. O ile klasa ma niedobory z lat poprzednich, wówczas w planie rocznym przewiduje się więcej czasu na uzupełnienie braków i utrwalenie najważniejszych zagadnień. Poznawszy klasę jako całość, wyodrębnia się w niej pewne grupy uczniów oraz poszczególne jednostki. W planie pracy przewiduje się współprac ę uczniów ze sobą, pomoc wzajemną w różnej postaci.
Okresowy plan pracy
Rok szkolny dzieli się na kilka okresów. Praca w każdym okresie toczy się w podobnym, na ogół dość monotonnym rytmie: rozpoczyna się od opracowania planu, potem następuje jego realizacja, a więc opracowanie nowego materiału i utrwalenie go , do tego dołącza się systematyczna kontrola, wystawianie okresowych ocen, wreszcie informowanie rodziców lub opiekunów o postępach uczniów oraz wspólne opracowanie przez szkołę i dom środków zaradzenia słabym postępom wybranych uczniów. Tylko początek i koniec ostatniego okresu odbiegają od tego szablonu. Odbija się w nich swoisty rytm roku szkolnego. Na początku planuje się pracę na cały rok, uzupełnia braki z ubiegłego roku, utrwala dawniej nabyte wiadomości i sprawności, ustala wraz z uczniami cele i zadania nauki całorocznej. Koniec roku szkolnego wieńczy dzieło całorocznej pracy szkoły, zamyka się oceną pracy całorocznej.
Plan pracy rocznej stanowi zarazem kanwę dla planu okresowego. Planowanie okresowe pozwala zastanowić się nad planem rocznym, jego realizacją, osiągniętymi wynikami i jednocześnie dokonać niezbędnych poprawek, Jednocześnie jest to planowanie bardziej szczegółowe. Rozkład materiału nauczania opracowuje nauczyciel przed każdym okresem. Podstawę opracowania stanowią elementy: wiedza dydaktyczna nauczyciela, dobra znajomość celów i treści nauczania danego przedmiotu, metoda i organizacja nauczania, podręczniki i inne środki dydaktyczne, uczniowie, ich poziom w danym przedmiocie. Podstawowe przesłanki do rozkładu materiału czerpie nauczyciel z analizy wyników okresu poprzedniego. W rozkładzie wyszczególnia się wszystkie kolejne lekcje w ciągu całego okresu oraz inne zajęcia. Obok lekcji poświęconych zaznajomieniu się uczniów z nowym materiałem, uwzględnia się również lekcje przeznaczone nas rozwiązywanie problemów praktycznych i teoretycznych, na ćwiczenia i zajęcia praktyczno-twórcze, na powtarzanie materiału i prace kontrolne. Przewiduje się też jakie lekcje i inne zajęcia odbędą się w klasie, w pracowni przedmiotowej, na działce szkolnej, w domu czy na wycieczce.
Codzienny plan pracy
Jednym z czynników zapobiegających w sposób istotny popadaniu nauczyciela w rutynę jest umiejętne planowanie codziennej pracy nauczająco-wychowującej. Jest to twórczy moment w działalności nauczyciela, pozwalający mu nie tylko odświeżyć i rozszerzyć wiedzę pedagogiczną i wiadomości z danego przedmiotu, lecz także rozwijać własne myślenie, inicjatywę i pomysłowość. Planowanie codziennej pracy polega na przygotowaniu się do przeprowadzenia wszystkich przypadających na dany dzień lekcji oraz innych zajęć. Jest to przygotowanie rzeczowe i metodyczne. Na przygotowanie rzeczowe składa się nagromadzenie, uzupełnienie, uporządkowanie lub tylko odświeżenie wiedzy nauczyciela oraz przygotowanie odpowiednich materiałów i pomocy szkolnych, na przygotowanie metodyczne zaś- powiązanie lekcji z lekcjami poprzednimi i następnymi, zaplanowanie jej budowy, sposób opracowania tematu lekcji, zaciekawienie najważniejszymi problemami, powiązania z praktyką, utrwalania widomości sprawności, zaplanowanie pracy domowej. W toku przygotowania się do lekcji nauczyciel sporządza własne notatki. Przekształcenie tej czynności w trwałe przyzwyczajenie jest nie tylko celowe, ale i realne, gdyż forma notatek zależy wyłącznie od nauczyciela. Umieszcza w nich mianowicie tylko te dane z przygotowania rzeczowego i metodycznego, które sam uznaje za szczególnie ważne dla osiągnięcia spodziewanych wyników. Dokładne planowanie codziennej pracy sprzyja konsekwentnemu wykorzystaniu każdej minuty czasu pracy na lekcji. Chodzi przede wszystkim o to, aby unikać takich chwil, gdy uczniowie nie SA niczym zatrudnieni lub gdy ich osiągnięcia są niewspółmierne do zużytego czasu. Właśnie t trosce o dobre wyniki każdej minuty pracy na lekcji przewiduje się pewne momenty wytchnienia- dla przeciwdziałania znużenia pracą.