Materiał do ćwiczenia 1.

Biologiczny okres półtrwania leku (t0,5)

Czas, w którym stężenie leku we krwi zmniejszy się do połowy wartości wyjściowej, parametr ten opisuje szybkość eliminacji leku z ustroju.

Biodostępność

Termin ten określa proporcję między ilością podanego leku a ilością leku przedostającego się do układu krążenia. Biodostępność wynosząca 100% występuje po podaniu dożylnym (F=1), ale leki są często stosowane doustnie i innymi drogami a proporcje dawek przedostających się do krążenia są różne dla poszczególnych leków i różne dla różnych chorych.

Rodzaje dawek

Dawka minimalna (dosis minimalis) - najmniejsza dawka leku wywołująca efekt leczniczy.

Dawka lecznicza ( dosis therapeutica) - najczęściej stosowana dawka obliczona na pacjenta, dorosłego mężczyznę o masie ciała 70 kg w wieku 24 lat, dawka lecznicza, nie wywołująca objawów toksycznych.

Dawka toksyczna (dosis toxica) - najmniejsza dawka wywołująca objawy toksyczne.

Dawka śmiertelna (dosis letalis) - najmniejsza dawka wywołująca zejście śmiertelne.

Dawka jednorazowa (dosis pro dosi) i dobowa (dosis pro die).

Dawkowanie leków zależy od:

• drogi podania

• stanu czynnościowego organizmu

• masy ciała i wieku

Czynniki wpływające na działanie leków

• Wiek

• Masa ciała

• Płeć

• Okres ciąży

• Czynniki środowiskowe

• Rytm dobowy

• Stany patologiczne

• Genotyp

• Interakcje z innymi lekami, jednocześnie podanymi.

Drogi podania leku

• dożylna (intravenosa - i.v., IV)

• domięśniowa (intrmuscularis - i.m.)

• podskórna (subcutaneae - s.c.)

• dotętnicza (intraarterialis - i.a.)

• dosercowa (intracardialis - i.c.)

• doustna (per os - p.o.)

• podjęzykowa ( sublinqualis)

• doobytnicza (per rectum - p.r.)

• inne np. donosowa, wziewna, dopochwowa (słabe wchłanianie ogólne), przezskórna (systemy TTS).

Leki mogą być podawane doustnie lub pozajelitowo.

Doustnie. Wiele leków wchłania się po podaniu tą drogą i ze względu na wygodę ten sposób podania leku jest najczęściej stosowany. Jednak niektóre leki (np. benzylopenicylina, insulina) w przewodzie pokarmowym są rozkładane przez kwas solny lub enzymy i muszą być podawane pozajelitowo.

Wstrzyknięcia dożylne. Lek bezpośrednio przedostaje się do krążenia i omija bariery wchłaniania. Ten sposób podania stosuje się:

• gdy wymagane jest szybkie działanie (np. furosemid w obrzęku płuc)

• do podawania ciągłego (wlew kroplowy)

• do podawania dużych objętości

• do podawania leków powodujących miejscowe uszkodzenie tkanek, jeżeli są podane różnymi drogami (np. leki cytotoksyczne).

Wstrzyknięcia domięśniowe i podskórne

Leki w roztworze szybko się wchłaniają, ale proces ten może być zwolniony przez podanie leku w postaci estru (np. leki neuroleptyczne o przedłużonym działaniu).

Podawanie podjęzykowe i doodbytnicze omija krążenie wrotne, co jest bardzo istotne przy stosowaniu leków ulegających metabolizmowi pierwszego przejścia. Leki podlegające w dużym stopniu metabolizmowi

pierwszego przejścia mogą być prawie całkowicie inaktywowane po podaniu doustnym (np. triazotan glicerolu - Nitroglicerynum, lidokaina). Efekt pierwszego przejścia przez wątrobę zmniejsza ilość czynnego leku po wchłonięciu, a przed dotarciem do krążenia ogólnego wskutek metabolizowania znacznej części dawki w wątrobie

podczas pierwszego przepływu z krwią przez ten narząd.

Znaczenie kliniczne efektu pierwszego przejścia przez wątrobę:

• duże różnice indywidualne w sile działania leku - ludzie różnią się pod względem szybkości metabolizowania wątrobowego

• przy znacznym uszkodzeniu wątroby leki podlegające temu efektowi wchłaniają się w większym stopniu - działają silniej

• duża różnica w dawkowaniu leków drogą doustną i parenteralną.

Droga podania - po podaniu per os niektórych leków stwierdza się nasilenie metabolizmu wątrobowego (efekt pierwszego przejścia).

Do innych dróg podawania zalicza się inhalacje (anestetyki wziewne, niektóre leki stosowane w astmie) i stosowane miejscowo (np. maści).

1

---