ANALIZA PRZYPADKU
Poniższa analiza została poświecona szesnastoletniej wychowance Joannie, która jest upośledzona umysłowo w stopniu umiarkowanym.
CHARAKTERYSTYKA PROBLEMU
Joasia jest uczennicą II klasy Zawodowej Szkoły w zawodzie krawiec (szkolnictwo specjalne) ma problemy z myśleniem, słaba motywacja do nauki- Joanna bardzo szybko porzuca rozpoczęte zadania, bez żadnego wytłumaczenia. Trudności w skupieniu uwagi- rozprasza ją nawet tykanie zegara. Problemy w przedmiotach ścisłych, problemy z małą motoryką- bardzo słaby poziom graficzny pisma, mała precyzja ruchów dłoni i palców, litery są raz większe raz mniejsze, są krzywe i niekształtne. Trudności w wykonywaniu podstawowych czynności ( najtrudniejsze dla niej jest mycie i czesanie włosów).Joasia ma mały zasób wiedzy o otaczającym świecie- mimo iż ciągle zadaje pytania szybko zapomina o co wcześniej pytała, jest nadpobudliwa, niedojrzała emocjonalnie i społecznie.
SYMPTOMY PROBLEMU
Charakterystyczne symptomy upośledzenia umysłowego Joasi to jak wynika z badań: „całościowe obniżenie sprawności wszystkich funkcji umysłowych", ma niski poziom myślenia abstrakcyjnego, brak zdolności przewidywania- myślenie chaotyczne, fragmentaryczne- zabierała bez pytania rodzicom i koleżankom pieniądze nie przewidując konsekwencji czynów, czasem za namową rówieśników. Proces zapamiętywania jest osłabiony- należy jej ciągle przypominać nawet o prostych czynnościach jeżeli są rozłożone w czasie (tłumaczyłam jej niedawno co to oznacza 12km/h, zrozumiała— sama podała swoje przykłady ale po paru dniach już nie wiedziała), pamięć mechaniczna jest u niej szczególnie rozwinięta— dosłowne zapamiętywanie tekstu (szczególnie łatwo przyswaja tekst rytmiczny i rymowany). Deficyty w zakresie rozwoju słowno pojęciowym— ma trudności w ujmowaniu podobieństw i uogólnień. Słabo rozwinięta zdolność organizacji przestrzennej, dlatego sama wychodzi z domu tylko w najbliższą okolicę. „Rozumowanie arytmetyczne jest na poziomie konkretów ogranicza się dodawania i odejmowania (w zakresie pierwszej dziesiątki)”. Joasia ma mały zasób wiedzy o otaczającym świecie gdyż pamięć nie jest trwała, mało pojemna i podlega fluktuacji. Osobowość niedojrzała— znacznie obniżony krytycyzm, cechuje ją infantylizm emocjonalny— często nie reaguje adekwatnie do sytuacji (ciągle się śmieje, potrafi wyprosić gości z domu mówiąc: „Idź już sobie”). Dziewczynka bardzo mocno przeżywa każdą sytuację, brak u niej własnego zdania, łatwo ulega wpływom osób dla niej znaczących. W działaniach brak jej wytrwałości, często porzuca rozpoczętą pracę bez żadnej istotnej przyczyny. Duży poziom introwertyzmu powoduje, że nie łatwo dzieli się swoimi obawami i doznaniami z innymi. Joanna przejawia typy pobudliwego upośledzenia umysłowego, jest niespokojna, dużo mówi, biega, przeszkadza i jeśli coś ją zdenerwuje niszczy wszystko co się wokół niej znajduje, a nawet bywa agresywna (podczas odrabiania pracy domowej nie mogła zrozumieć pewnego pojęcia wpadła w taki szał, że wbiła długopis w dłoń siostry). Wymowa jest wadliwa i niewyraźna brak w wypowiedziach pojęć abstrakcyjnych. Wykonuje ruchy małoprecyzyjne i niezgrabne, ma wolne tempo czynności ruchowych-, silne napięcie mięśniowe, zakłócenie koordynacji wzrokowo- ruchowej w zabawach i zadaniach, w których ruch odbywa się pod kontrolą wzroku (rzut piłką, gra w klasy).
PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA RODZINY DZIECKA
Joasia mieszka w niewielkim miasteczku z rodzicami i dwiema siostrami (starszą o dwa lata i bliźniaczką). Rodzina żyje na poziomie średniego standardu.
Ojciec ma 51 lat—wykształcenie zawodowe pracuje jako spawacz i ciągle jest po za domem (wyjeżdża za granicę do pracy). Kiedy tylko jest w domu stara się jak najwięcej czasu poświęcać rodzinie- szczególnie Joasi.
Matka (43 lata) wykształcenie zawodowe, od niedawna podjęła prace na ½ etatu, blisko miejsca zamieszkania aby w razie potrzeby być w domu. To ona głównie sprawuję opiekę nad niepełnosprawną córką, poświęca jej codziennie wiele godzin uczy ją podstawowych czynności, wielokrotnie powtarza najprostsze czynności aby Asia mogła je samodzielnie wykonywać. Uczy ją podstawowej wiedzy o świecie, pomaga w odrabianiu prac domowych. Matka w wolnych chwilach zajmuje się ogrodem.
Starsza siostra ma 19 lat jest studentką (stosunków międzynarodowych) mieszka w Krakowie. Często przyjeżdża do domu i wtedy chętnie pomaga w nauce Joasia gdyż potrzebuje ona dużo czasu aby przyswoić podstawowe wiadomości.
Siostra bliźniaczka jest uczennica II klasy technikum handlowego. Interesuje się plastyką i muzyką- uczęszcza na kółka plastyczne i muzyczne. W wolnych chwilach pomaga w domowych obowiązkach i również opiekuję się Joasią.
Emilia - siostra bliźniaczka - Dla mnie choroba Asi zmieniła moje, a raczej nasze dotychczasowe życie. Skończyło się wszystko co do tamtej pory robiłyśmy wspólnie - nawet zabawa z nią była inna. Asia po powrocie do domu ze szpitala już nie była tą samą dziewczynką, w szkole już nie mogłyśmy razem siedzieć bo moje miejsce zajęła Pani od nauczania specjalnego. Pomagałam Joasi w nauce od początku musiała uczyć się wszystkiego, pisać, czytać, liczyć. Trudno mi było zrozumieć co się stało Asi i dlaczego taka jest. Asia wiele razy swoje napady złości odreagowywała na mnie, wbiła mi długopis do dłoni, zniszczyła cały zeszyt, wylała herbatę na mnie, rzucała we mnie bateriami od pilota. Zaraz po napadzie Asia jest bardzo spokojna i idzie spać i nie pamięta tego co robiła.
HISTORIA ŻYCIA DZIECKA
(wywiad z Matką)
Ciąża przebiegała bezproblemowo. Córka z ciąży bliźniaczej, urodziła się przedwcześnie w 37 tygodniu ciąży jako druga, była rodzona siłami natury, przy pomocy ręcznej gdyż była ułożona w pozycji pośladkowej. Urodziła się z niedowagą (1900 g) jako noworodek słaby wiotki stękający, uzyskała tylko 5 punktów w skali APGAR: „Czynność serca: 2, oddech: 1, napięcie mięśni: 1, odruchy: 1, zabarwienie skóry: 0”. W wieku niemowlęcym miała kilka transfuzji krwi. Rozwijała się psychoruchowo wolniej niż siostra: siadała trzy miesiące, a chodziła sześć miesięcy później. W okresie wczesnoszkolnym nauka nie sprawiała jej większych problemów, równocześnie z siostrą nauczyła się pisać i czytać, (czytanie było wolniejsze), nauczyła się tabliczki mnożenia wcześniej od siostry bliźniaczki. W wieku 9 lat zachorowała na różyczkę powikłaną zapaleniem mózgu, była nieprzytomna trzy doby, wystąpiły u niej drgawki. Po 2 dniach zaczęła się wybudzać. W pierwszych kilkunastu godzinach po wybudzeniu nie wiedziała gdzie jest i co się dziej, nie reagowała na otoczenie, nie odpowiadała na pytania, nie rozpoznawała najbliższej rodziny, była nadpobudliwa, niespokojna, W drugiej dobie po odzyskaniu przytomności zaczęła rozpoznawać mnie i coś mamrotać - mówi Mama Joasi. Jej mowa na początku była nie wyraźna, na wszystko co się jej podobało reagowała krzykiem. Trzeba było ją od nowa uczyć chodzić i poprawnie mówić. Podczas pobytu w szpitalu przeprowadzone badania EEg wykazywały: „zapis o zmianach uogólnionych dość znacznego stopnia szczególnie w okolicach tylnych” (pierwsze badanie), „zapis o zmianach uogólnionych dość znacznego stopnia z bardzo dyskretną przewagą zmian w odprowadzeniach lewostronnych. Brak poprawy” (drugie badanie).Przez kolejne 5 lat kilkunastokrotne miała napady padaczkowe występujące pomimo stosowania leków przeciwpadaczkowych. Gdy wróciła po chorobie do szkoły zaczęły się duże trudności w nauce, a w szczególności przedmioty ścisłe. Nie radziła sobie z nauką i po przeprowadzonych badaniach psychologicznych stwierdzono; „fragmentaryczne deficyty w zakresie rozwoju słowno- pojęciowego oraz niski poziom abstrakcyjnego myślenia. Podczas badania obserwuje się dużą męczliwość procesów psychicznych ze względu na dysfunkcję niektórych procesów poznawczych (uwaga myślenie). Wskazane ograniczenie wymagań programowcy oraz indywidualne podejście do dziecka”, w V klasie podjęła naukę specjalnym programem w kasie zintegrowanej. Mimo wszystko trzeba było dużo czasu poświęcać jej w domu aby mogła opanować te podstawowe wiadomości. Skończyła szkołę podstawową z niskimi stopniami, w 2006 roku przeprowadzono kolejne badania w Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej, na podstawi których skierowano ją do Specjalnego Ośrodka Szkolno Wychowawczego w Tarnowie. Obecnie jest uczennicą II klasy Zasadniczej Szkoły Zawodowej Specjalnej w zawodzie krawiec, profil ten nie jest związany z jest związany z jej zainteresowaniami. Wiadomości szkolne ma opanowane na poziomie dostatecznym. Córka nie chętnie zostaje sama w domu, gdy ma ochotę pomaga w prostych pracach domowych, trzeba ją mobilizować, wielokrotnie zachęcać. Nie potrafi sama robić zakupów— nie zna cen, wartości pieniędzy.
DIAGNOZA PEDAGOGICZNO PSYCHOLOGICZNA
Joanna uczęszcza co pół roku na badania psychologiczne, a co rok na badania pedagogiczno psychologiczne. Wyniki badań∗ wskazują iż jest upośledzona w stopniu umiarkowanym, ma istotnie niższy poziom inteligencji: Badanie intelektu: Skala Inteligencji Wechslera WAJS—R IIo= 50, IIsł= 54, IIcz= 52.
Badanie organiki CUN (Test Pamięci Wzrokowej Bentona (-3,7), Test L. Bender z= 122). Wyniki z badania* psychologiczno pedagogicznego: Logiczne myślenie i rozumowanie słowno- pojęciowe na niskim poziomie oraz niski poziom myślenia abstrakcyjnego. Znacznie lepiej dokonuje operacji umysłowych na materiale niewerbalnym. Funkcje precyzyjno—motoryczne na poziomie niższym niż przeciętny. Podczas badania obserwuję się dużą męczliwość procesów psychicznych. Czyta z częściowym rozumieniem tekstu, technika czytania na poziomie klasy III szkoły podstawowej. Zasób wiadomości szkolnych na poziomie dostatecznym.
Orientacja autopsychiczna częściowo prawidłowa (problem z podaniem własnego adresu), orientacja allopsychiczna częściowo zaburzona (nie potrafi określić daty, nie ma świadomości czasu).
Analiza profilu osobowości i poszczególnych funkcji intelektualnych wskazuje, iż Joanna wymaga opieki i pomocy osób drugich w ważnych sprawach życiowych i również w sprawach dnia codziennego.
PROGRAM POMOCY I TERAPII
Celem terapii w dalszym ciągu będzie praca nad jednolitym i harmonijnym rozwojem procesów poznawczych, doskonalenie koncentracji uwagi, analizy i syntezy wzrokowo-słuchowej, koordynacji wzrokowo— ruchowej, ma się to przyczynić do pokonania trudności w nauce czytania pisania, i liczenia. Praca terapeutyczna odbywać się będzie zarówno w szkole jak i w domu. Zaplanowane działania naprawcze i profilaktyczne:
Bogacenie zasobu słów, pojęć wiedzy o otaczającej rzeczywistości;
Współpraca z logopedą— Joanna uczęszcza na zajęcia logopedyczne w szkole i otrzymuje ćwiczenia do wykonywania w domu
Rozwijanie logicznego myślenia i rozumowania szczególnie arytmetycznego;
Usprawniania percepcji wzrokowej, słuchowej, koordynacji wzrokowo— słuchowo— ruchowej na materiale bezliterowym i literowym
Rozwijanie sprawności manualnej oraz usprawnienie grafomotoryki wiodącej poprzez konstrukcje, układanki, budowanie z klocków, lepienie i modelowanie z plasteliny, gliny, wycinanie, rysowanie, malowanie itp.
Odwzorowywanie, przepisywanie i samodzielne pisanie prostych wyrazów, zdań i krótkich tekstów;
Stały kontakt z Poradnią Psychologiczno— Pedagogiczną w celu okresowego badania rozwoju oraz postępów w nauce i zachowaniu Joanny
Wyrównywanie luk w materiale nauczania w czasie zajęć wyrównawczych i pracy indywidualnej
Kształcenie umiejętności skutecznego komunikowania się z otoczeniem;
Rozbudzanie zainteresowań i motywacji do nauki;
Wyrabianie poprawnego zachowania się w miejscach publicznych, przestrzegania zasad bezpieczeństwa;
Formułowanie prostych zdań i pytań;
Opowiadanie historyjek obrazkowych;
Posługiwanie się językiem polskim w sposób komunikatywny;
Recytowanie krótkich wierszy;
Ćwiczenia analizy i syntezy wzrokowo-słuchowej wyrazów;
Czytanie tekstów;
Joanna została skierowana na zajęcia rehabilitacji ruchowej w celu wspierania koordynacji ciała
Ćwiczenia tonizujące układ nerwowy i zajęcia relaksacyjne;
Wdrażanie i utrwalanie podstawowych nawyków dbania o zdrowie i higienę
Przykłady ćwiczeń percepcji wzrokowej:
dobieranie par jednakowych obrazków
układanie obrazków z części ( układanie puzzli, układanie klocków)
wyszukiwanie różnic między obrazkami
budowanie wg wzoru z klocków
Przykłady ćwiczeń w pisaniu:
samodzielne pisanie liter, wyrazów i zdań
pisanie po śladzie
Przykłady ćwiczeń matematycznych:
dodawanie i odejmowanie z wykorzystaniem klamerek i liczydeł
utrwalenie podstawowych sprawności potrzebnych w życiu codziennym (rozpoznawanie i nazywanie dni tygodnia, miesięcy, pór roku, prawa storna, lewa strona, odczytywanie godzina na zegarze, liczenie do przodu i do tyłu)
Zasadnicze działania naprawcze związane z nauką czytania i pisania oparte zostały na:
H. Dobrowolska, A. Konieczna - „Ćwiczymy poprawne liczenie” WSiP, Wesoła Szkoła
B. Zakrzewskiej - „Czytanie— to radość”, „Moje dziecko źle czyta” wyd. WSiP, Warszawa 1998
Dobrowolska, A. Konieczna - „Ćwiczymy poprawne pisanie” WSiP, Wesoła Szkoła
W pierwszych latach prowadzenia zajęć terapeutycznych zostali też włączenie uczniowie z całej klasy, oni wspierali ją w trudnych chwilach, otoczyli ją przyjaźnią, Sami też zaproponowali pomoc koleżeńską.
W Specjalnym Ośrodku Szkolno Wychowawczym terapia prowadzona jest w dalszym ciągu— indywidualnie i grupowo. To tutaj Joanna w dalszym ciągu uczęszcza do logopedy, uczestniczy na zajęcia wyrównawcze oraz na zajęcia rehabilitacji ruchowej.
PROGNOZA
Negatywna w przypadku zaniechania terapii:
Brak jakichkolwiek oddziaływań ze strony szkoły jak i rodziców doprowadził by do pogłębienia się deficytów rozwojowych, wychowawczych i dydaktycznych, zakłócenie równowagi emocjonalnej i społecznej.
Pozytywna
Udzielenie wszechstronnej i fachowej pomocy, wielokierunkowa terapia i reedukacja pozwoli na osiągnięcie przez Joannę taki stopień rozwoju, aby mogła w dorosłym życiu w miarę samodzielnie funkcjonować.
UWAGI WŁASNE
∗ badanie wykonane w 2006 roku
Analiza Przypadku
- 5 -