4. Hermeneutyka Schleiermachera (m)
1. Wstęp: kim był Schleiermacher.
Był teologiem protestanckim i kaznodzieją, tłumaczem Platona. Wywarł duży wpływ na świadomość metodologiczną teologii protestanckiej. Reprezentuje nurt hermeneutyki romantycznej. Podobnie jak u romantyków duże znaczenie w jego pracach miała jednostka, indywidualność. Z romantyzmu wywodzi się jego postulat by interpretacja pozostawała w związku z procesem twórczym. Religijność pojmował jako niezbywalny czynnik w osiągnięciu przez jednostkę samozrozumienia. Niemniej głosił, że jednostka osiąga samowiedzę tylko za pośrednictwem innych, dlatego potrzeba poznania i wyrażenia siebie wymaga komunikacji z innymi i posłuszeństwa wobec zbiorowej moralności. Człowieka pojmowała jako istotę religijną z natury, a religijność jako uczucie absolutnej zależności od Boga. Ta relacja stanowi bezpośrednią relację egzystencjalną i jest ściśle związana z naszą relacją do świata. Religijność była więc dla niego tożsama z osiąganiem indywidualnej świadomości.
2. Ad res! czyli o hermeneutyce Schleiermachera.
To hermeneutyka filozoficzna, która zaczęła zadawać pytania o ot, jak możliwe jest rozumienie w ogóle. Poszerzył zainteresowanie hermeneutyki o „wszystkie teksty, które mogą stać się przedmiotem zainteresowania dla sztuki interpretacji”. Hermeneutyka dla niego stanowiła umiejętność rekonstrukcji pierwotnego znaczenia dzieła. Schleiermacher był pierwszym hermeneutykiem poszukującym uniwersalnych, powszechnie obowiązujących reguł rozumienia. Podkreślał, że teksty napisane są w języku, dlatego narzędziem do wykrycia ich znaczenia powinna być gramatyka. Struktury gramatyczne służą do formowania znaczenia bez względu na temat czy rodzaj tekstu.
Najbardziej bezpośrednio na dalszy rozwój hermeneutyki oddziałało dokonane przez Schleiermachera rozróżnienie dwu odmian interpretacji: gramatycznej i technicznej:
Interpretacja gramatyczna - nakierowana na własności językowe charakteryzujące daną kulturę.
Interpretacja techniczna - nakierowana na niepowtarzalność twórcy, na jego przekaz.
Podkreślał rozbieżność celów stawianych przez te dwa typy interpretacji: pierwsza szuka tego, co ogólne, powtarzalne; a druga tego, co indywidualne. Co więcej, cele te nie mogą być realizowane jednocześnie i wymagają odmiennych kompetencji. Ostatecznie interpretacja psychologiczna wysunęła się w jego tekstach na pierwszy plan . Z nią wiąże on zadanie hermeneutyki: nawiązanie kontaktu z subiektywnością autora i odgadnięcie jego intencji. W jego ujęciu interpretacja psychologiczna zawiera elementy dyskursywne, krytyczne: indywidualność twórcy może być bowiem rozpoznana tylko przez porównanie i zestawienie go z innymi, także z samym interpretującym. Tak więc w ujęciu Schleiermachera hermeneutyka nie była już umiejętnością rozstrzygającą praktyczne trudności, jakie nastręcza interpretacja określonego rodzaju tekstów, lecz stałą się sztuką rozumienia. Rozumienie przebiegać miało przez odtworzenie w przeżyciu interpretującego procesów mentalnych autora tekstu, przez utożsamienie się z nim, by w sposób bezpośredni uchwycić jego indywidualność. Mimo pewnych ograniczeń w definiowaniu rozumienia jakim było przeciwstawienie sobie dwóch sposobów interpretacji ( a inaczej napięcie między językowym rozumieniem tekstu a psychologicznym rozumieniem jego znaczenia), Schleiermacher odegrał dużą rolę w hermeneutyce gdyż pierwszy postawił pytanie: czym jest rozumienie. Tym samym ustanowił punkt wyjścia dalszego rozwoju hermeneutyki.