Wykład V:
Cele kształcenia
Cele kształcenia ogólnego
Cele kształcenia określamy jako zamierzony wynik ucznia, a metody i organizacja pracy nauczyciela są podporządkowane tak rozumianym celom.
Cele kształcenia obejmują dwie strony:
- rzeczową - wiąże się z poznaniem świata obiektywnego i nabywania sprawności pozwalających brać udział w jego kształtowaniu.
- osobowościową - wiąże się z poznawaniem samego siebie i nabywanie sprawności umysłowych umożliwiających doskonalenie własnej osobowości.
Wykształcenie ogólne rozpatrywane od strony rzeczowej obejmuje:
opanowanie przez uczniów podstaw wiedzy naukowej
ogólne przygotowanie do działalności praktycznej
kształtowanie u uczniów naukowych przekonań i opartego na nich poglądu na świat
Wykształcenie ogólne rozpatrywane od strony osobowościowej obejmuje:
ogólny rozwój sprawności umysłowych i zdolności poznawczych
kształtowanie potrzeb, motywacji, zainteresowań i zamiłowań uczniów
wdrożenie do samoedukacji.
Zasadniczym celem kształcenia ogólnego jest opanowanie przez uczniów podstaw usystematyzowanej wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie technice i kulturze w zakresie umożliwiającym rozumienie najważniejszych rzeczy, zjawisk i procesów.
Celem jest ogólne przygotowanie do działalności praktycznej uczniowie zdobywają poprzez ćwiczenie, jak też przez bezpośredni udział w przekształcaniu przyrody, życia społecznego, w zajęciach technicznych i artystycznych.
Celem jest kształtowanie naukowego poglądu na świat.
- wiedza o świecie
- uczuciowy stosunek do świata
- działanie oparte na wiedzy.
Rozwój sprawności umysłowych i zdolności poznawczych
Kształtowanie potrzeb, motywacji, zainteresowań i zamiłowań
Wdrażanie uczniów do samoedukacji (samokształcenia)
- poprzez wyrabianie pozytywnych przyzwyczajeń
- poprzez pouczanie, jak się uczyć (opanowanie technik samokształcenia)
- poprzez pobudzanie do poszukiwania i rozwijania indywidualnych form pracy umysłowej.
2. Cele kształcenia zawodowego
Strona rzeczowa
- opanowanie wiedzy z zakresu wyuczonej specjalności zawodowej
- przygotowanie do pracy wytwórczej - praktyczne opanowanie metod i form działania typowych dla danego zawodu
- kształtowanie przekonań naukowych - ze szczególnym uwzględnieniem dziedziny życia związanej z przyszłym zawodem
Strona osobowościowa
- rozwinięcie specjalnych uzdolnień niezbędnych wykonywania danego zawodu
- rozwijanie potrzeb, motywacji i zainteresowań związanych z danym zawodem w celu osiągnięcia identyfikacji zawodowej
- wdrażanie do ciągłego udoskonalenia klasyfikacji zawodowych poprzez samokształcenie.
3. Kategoryzacja celów kształcenia
Cele operacyjne zaproponował po raz pierwszy Robert Mager w książce pt. Przygotowanie celów nauczania. Książka dla nauczycieli i kandydatów na nauczycieli… dla wszystkich zainteresowanych przekazywaniem umiejętności i wiedzy innym (1962)
Źródłem celów są następujące analizy (Mager):
Analiza poziomu osiągnięć
Analiza zadań
Analiza przypadków krytycznych
Opis populacji uczniów
Analiza celów ogólnych:
- Zapisanie celu ogólnego za pomocą jakichkolwiek wygodnych słów, nawet „mętnych”
- Zapisanie luźnych skojarzeń w postaci słów i zwrotów oznaczających czynności mogące świadczyć o osiągnięciu danego celu.
- Dokonanie selekcji zapisanych skojarzeń
- Sformułowanie dokładnych opisów wszystkich wyselekcjonowanych czynności z podaniem warunków i jakości (sprawności, częstości) ich wykonania.
- Sprawdzenie sformułowań za pomocą pytań: „jeśli ktoś zademonstruje wszystkie wymienione osiągnięcia, czy uznamy, że spełnił dany cel ogólny?”
4. Cele zadaniowe
Operacyjny cel kształcenia to jasny i precyzyjny opis ogólnego celu nauczania - uczenia się.
Operacyjny cel kształcenia wyrażony jest opisem zachowania, jakie ma przejawiać uczący się po ukończeniu nauki. Innymi słowy cele operacyjne stanowią opis wyników, jakie mają być uzyskane
Przykłady czasowników opisujących cele operacyjne:
Gromadzić, mierzyć, stosować, rozwiązywać, konstruować, porównywać, wyliczać itp..
Przykłady niepoprawnego opisu celu operacyjnego: rozumieć, wiedzieć, określać.
5. Cele zadaniowe taksonomia - Blooma
Taksonomia zespołu Blooma - cele poznawcze
Wiedza
Zrozumienie
Zastosowanie
Analiza
Synteza
Ocena
6. Cele zadaniowa - taksonomia emocjonalna
Taksonomia celów wg. Krathwohla
- Recepcja
- Reagowanie
- Wartościowanie
- Organizowanie
- Charakteryzowanie
7. Cele zadaniowe - psychomotoryczne
Taksonomia celów wg. Harrowa
- czynności odruchowe
- ruchy podstawowe
- umiejętności percepcyjne
- umiejętności fizyczne
- ruchy wyćwiczone
- komunikowanie się bezsłowne
8. Taksonomia celów nauczania Bolesława Niemierki
Poziom wiadomości
- zapamiętanie wiadomości (np. terminy, fakty, prawa i teorie naukowe, zasady działania)
- zrozumienie wiadomości (wiadomość prezentowana w innej formie, uporządkowanie, powiązanie z innymi wiadomościami)
Umiejętności
- zastosowanie wiadomości w sytuacjach typowych (posługiwanie się w praktyce zdobytymi wiadomościami wg podanego wzoru)
- zastosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych (nowych) (analiza, synteza, formułowanie problemów, planów działania, tworzenie oryginalnych przedmiotów, wartościowania zjawisk i przedmiotów wg przyjętych kryteriów)
9. Kategorie wyników uczenia się wg Roberta Gagne'a
Poziom wiadomości
- zapamiętanie wiadomości (np. terminy, fakty, prawa i teorie naukowe, zasady działania)
- zrozumienie wiadomości (wiadomość prezentowana w innej formie, uporządkowanie, powiązanie z innymi wiadomościami)
Umiejętności
- zastosowanie wiadomości w sytuacjach typowych (posługiwanie się w praktyce zdobytymi wiadomościami wg podanego wzoru)
- zastosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych (nowych) (analiza, synteza, formułowanie problemów, planów działania, tworzenie oryginalnych przedmiotów, wartościowania zjawisk i przedmiotów wg przyjętych kryteriów)
PYTANIA:
1. Wskaż związek celów kształcenia z celami wychowania.
2. Scharakteryzuj cele kształcenia ogólnego.
3. Na czym polega wzajemny związek celów kształcenia ogólnego?
4. Na czym polega rozpatrywanie strony rzeczowej i osobowościowej wykształcenia ogólnego?
Co to są zadaniowe cele kształcenia?
5. Dokonaj podziału celów operacyjnych wg Niemierki, Blooma, Krathwohla i Harrowa.
6. Napisz przykładowe cele operacyjne.