Temperament w ujęciu RTT jako endofenotyp zaburzeń psychicznych
-koncepcja endofenotypów została wprowadzona w nurcie psychiatrii biologicznej
-Pojęcie endofenotypu odnosi się do konstruktu prostszego niż zaburzenie (może nim być cecha osobowości), który jest uwarunkowany genetycznie i powiązany z danym zaburzeniem.
-Konstrukt taki może posłużyć do wykazania genetycznego wpływu na zaburzenie, nawet tych genów, których wpływ jest stosunkowo słaby i trudny do zaobserwowania.
-im bardziej złożone zaburzenie tym więcej genów uczestniczy w jego powstawaniu
-Endofenotyp może stanowić ogniwo pośredniczące pomiędzy genami a złożonym zaburzeniem.
-Endofenotypy mogą też służyć do badań nad interakcją genotypu i środowiska w powstawaniu zaburzeń zachowania.
Kryteria endofenotypu:
-Musi być powiązana z danym zaburzeniem w określonej populacji.
-Musi charakteryzować się odziedziczalnością (udziałem czynników genetycznych z jego zmienności).
-Powinien ujawniać się niezależnie od stanu zdrowia jednostki oraz być współdziedziczony z chorobą w rodzinie.
-Endofenotypy powinny być związane z przyczynami zaburzenia oraz ryzykiem jego wystąpienia (niekoniecznie ryzyko to musi być związane tylko z określonym zaburzeniem).
-Endofenotypy powinny mieć rozkład zbliżony do normalnego, a narzędzia służące do ich pomiaru charakteryzować się dobrymi własnościami psychometrycznymi.
Związek reaktywności emocjonalnej z innymi cechami ważnymi dla zaburzeń psychicznych…
US 0,72
ZN 0,28
NEU(NEO) 0,64
NEU(EPQR) 0,73
OTW -0,13
LĘK(Cecha) 0,75
Związki cech temperamentu RTT ze wskaźnikami zdrowia psychicznego: Kwestionariusz MHI Veita i Ware'a; N=2314
Ogólny wskaźnik zdrowia psychicznego: (korelacja)
ZW 0,28
PE -0,29
WS 0,14
RE -0,46
WT 0,3
AK 0,2
-wysoki poziom perseweratywności i reaktywności emocjonalnej charakteryzuje depresyjne osoby
Zaburzenie po stresie traumatycznym, PTSD. Nowy kierunek badań
-PTSD to jedna z możliwych konsekwencji narażenia człowieka na zdarzenie traumatyczne
-Dane z badań nad PTSD wspierają hipotezę o znaczeniu temperamentu RTT jako endofenotypu zaburzeń psychicznych.
- badania na górnikach po katastrofie pokazują korelacje dla perseweratywności 0,39 i reaktywności 0,57
PODSUMOWANIE
-Istnieją podstawy, aby sądzić, że cechy temperamentu postulowane przez RTT mogą stanowić endofenotyp dla zaburzeń psychicznych, szczególnie o charakterze lękowym.
-Istotną rolę wydaje się odgrywać reaktywność emocjonalna (RE). Hipotezę o jej znaczeniu wspierają badania oparte na modelu zwierzęcym (Meyza i in. 2009) wskazujące, że znaczenie RE ujawnia się wyłącznie w sytuacjach wzbudzających lęk.
-Istnieje potrzeba kumulacji danych na temat związku temperamentu RTT z innymi zaburzeniami psychicznymi.
-cechy tempera mentalne mogą działać jako czynniki ryzyka(reaktywność, perseweratywność) ale również czynniki ochraniające (wytrzymałość, aktywność)
Koncepcje temperamentów odnoszące się do dzieci
Interakcyjna koncepcja temperamentu Alexander Thomas (1914-2003) i Stella Chess (1914-2007)
-znani są z nowojorskich badań podłużnych… przez 25 lat badali tą samą grupę osób
- Koncepcja powstała w opozycji do przekonania, że to rodzice są odpowiedzialni za problemy swoich dzieci.
- Temperament jako cechy stylistyczne, odnoszące się do charakterystyki zachowania.
-Opis cech dokonywany w oparciu o wyniki badań podłużnych (projekt NYLS rozpoczęty w 1956 i zakończony w początkach lat 80.). Obserwacja wywiady z rodzicami.
-Kategorie temperamentu:
aktywność, - aktywność fizyczna
rytmiczność, - dotyczy funkcji biologicznych np. zasypianie o stałych porach, karmienie, wydalanie
zbliżanie się- wycofanie, - odnosi się do reakcji na nowe osoby
łatwość przystosowania, - sposób reagowania na polecenia z otoczenia np. czy przerywa zabawę od razu czy reagują z opóźnieniem.
próg reagowania, - wrażliwość itp
siła reakcji, - stosunek wielkości reakcji do bodźca
jakość nastroju, - proporcja emocji pozytywnych do negatywnych
roztargnienie, - odnosi się do zdolności rozproszenia uwagi dziecka np. dziecko nie reaguje na to co dzieje się w otoczeniu.
zasięg uwagi, - zakres podzielności uwagi i zdolności do zajmowania się określoną czynnością
wytrwałość.
- Stałość charakterystyk tempera mentalnych i zmienność ich przejawów na przestrzeni życia jednostki.
- Niektóre charakterystyki temperamentu dziecka nie są istotne dla postaw i zachowań rodziców wobec niego. Inne tak.
-Obserwacyjne i poparte analizą czynnikową występowanie układów (konstelacji) cech temperamentu:
temperamentu łatwego (40% badanej próby),
temperamentu wolno rozgrzewającego się (15%)
i temperamentu trudnego (10%)