Wrażenie - pierwotny i najbardziej podstawowy proces poznawczy człowieka.

Powstaje na skutek bezpośredniego działania bodźców ze świata zewnętrznego lub z wnętrza organizmu na zakończenia nerwowe (receptory), wywołując reakcję psychiczną.

Jeden obiekt może jednocześnie działać na kilka rodzajów narządów zmysłowych, przez co jednocześnie można odczuwać kilka rodzajów wrażeń.

Podstawowe cechy wrażenia:

charakter - rodzaj wrażenia,

• jakość - rodzaj wrażenia i to, na jaki narząd zmysłu oddziałuje,

• intensywność - wartość natężenia oddziaływania bodźca na narząd zmysłu,

• czas trwania - uzależniony od czasu oddziaływania danego bodźca na narząd zmysłu.

Możliwe jest jednoczesne odczuwanie różnych wrażeń, a wrażenia te wzajemnie na siebie oddziałują, najczęściej na zasadzie kontrastu wrażeń. Wyróżnia się:

• kontrast następczy (np. przy jedzeniu po słodkim cukierku kwaśnego jabłka, występuje wrażenie, że jest ono kwaśniejsze niż w rzeczywistości);

• kontrast współczesny (np. podczas patrzenia na szary obiekt umieszczony na czarnym tle, występuje wrażenie, że jest on jaśniejszy niż gdyby był umieszczony na tle białym).

Wrażenia ze względu na rodzaj działającego narządu zmysłu dzieli się na wrażenia: słuchowe, wzrokowe, smakowe, węchowe, dotykowe, mięśniowo-ruchowe, ciepła i zimna, ustrojowe oraz bólu.

Z wrażeniami związane są takie pojęcia jak:

• próg podniety - minimalna odczuwalna intensywność wrażenia,

• próg różnicy - minimalna odczuwalna zmiana intensywności wrażenia,

• szczyt wrażenia - intensywność wrażenia, która bez względu na dalsze zwiększanie natężenia działającego bodźca nie ulegnie już zwiększeniu,

• rozpiętość wrażliwości - przestrzeń pomiędzy najsłabszym a najmocniejszym odczuwalnym natężeniem wrażenia,

• zjawisko adaptacji wrażenia - proces stępienia lub nawet całkowitego zaniku wrażliwości na działające bodźce.

Spostrzeganie- złożony układ procesów dzięki któremu powstaje u człowieka subiektywny obraz rzeczywistości zwany spostrzeganiem.

Złożone procesy spostrzegania mają charakter nieukierunkowany; są to czynności konstruowania spostrzeżeń , a spostrzeżenia jako wewnętrzne reprezentacje przedmiotów spostrzeganych są ich wynikiem.

Procesy spostrzegania przebiegają na dwóch poziomach:

1. sensomotorycznym (czuciowo- ruchowym)- poznawanie przedmiotów za pomocą zmysłów. Spostrzeganie figur, linii
2. Semantyczno- operacyjnym (znaczeniowo- czynnościowy)- spostrzeganie przedmiotu. Oprócz figury spostrzegamy jej znaczenie.

W obu przypadkach spostrzeżenie jako wynik złożonej czynności spostrzegania jest zjawiskiem aktualnym, występującym w świadomości podmiotu.
Subiektywnym obrazom odpowiada określony układ funkcjonalny w mózgu który jest fizjologicznym odpowiednikiem spostrzeganego przedmiotu.
Układ ten jest względnie trwały, utrzymuje się po zniknięciu ze świadomości obrazu spostrzeżeniowego. Jego ponowna aktywizacja może prowadzić do reprodukcji dawnych spostrzeżeń w świadomości człowieka w postaci wyobrażeń. Ukształtowanie się spostrzeżenia jako subiektywnego obrazu zmysłowego jest przejawem wytworzenia się wzorca danej figury, który następnie służy za model dla dokonywania dalszych spostrzeżeń.

Podstawę rozwoju spostrzegania przedmiotowego stanowi jego znaczenie dla czynności praktycznych.
Spostrzeganie przedmiotów jest uwarunkowane społecznie. Dzieje się to głównie za pomocą mowy.
Ustalenie wewnętrznego wzorca przedmiotów jest podłożem stałości spostrzeżeń
Spostrzeżenia podmiotowe mają charakter subiektywny tj. są przejawem stanów emocjonalnych, wiedzy, poglądów, systemu wartości.

Stałość spostrzeżeń wyraża się w 3 formach:

1. stałość wielkości- polega na spostrzeganiu przedmiotów w ich normalnych rozmiarach bez względu na odległość w jakiej się znajdują.
2. stałość kształtu- pojawia się w tendencji do widzenia przedmiotów zgodnie z ich rzeczywistym kształtem
3. stałość barwy- spostrzegani przedmiotu we właściwych kolorach niezależnie od oświetlenia w jakich je spostrzegamy.


AKT SPOSTRZEGANIA:

- bodziec
- zmysły
- właściwości psychiczne człowieka

Właściwości spostrzegania:

1. natychmiastowość
2. stałość
3. zorganizowana struktura
- podobieństwo- podobne elementy widzimy jako należące do siebie nawzajem bardziej niż do innych elementów
- bliskość- elementy, które są fizycznie bliskie
- zamykanie- jesteśmy skłonni spostrzegać figury niekompletne tak, jak gdyby były one kompletne.
- kontynuacja (ciągłość) - widzimy elementy jako należące do siebie nawzajem jeśli znajdą się być kontynuacją kierunku poprzednich elementów.
- wspólny los- elementy, które poruszają się w tym samym kierunku
- odwracalność figury i tła- niekiedy wzorzec bodźcowy jest tak zorganizowany, że można spostrzegać więcej niż jedną relację figura- tło. Gdy są one w konflikcie, występują w świadomości nawzajem.
- dobroć figury- układ nerwowy udaje się preferować regularne proste figury.

Patologia spostrzegania:
1. nadwrażliwość spostrzegania- gdy działające bodźce jako zbyt intensywne i przesadnie odczuwalne
2. brak poczucia rzeczywistości (deralizacja)- zaburzenie psychiczne polegające na występowaniu niepewności dot. Realności otoczenia .
Przedmioty, osoby, sytuacje wydają się dziwne nierealne
3. deformacja wielkości przestrzennych i kształtu- przedmioty wydają się nadmiernie wielkie (makropsja) lub nadmiernie małe (mikropsja) w następstwie czego zatraca się także poczucie odległości.
4. halucynacje omamy- spostrzeganie zjawisk, przedmiotów, które w rzeczywistości nie istnieją.
5. brak poczucia czasu.

SPOSTRZEGANIE POZAZMYSŁOWE

1. Telepatia- zdolność przekazywania myśli na odległość bez pośrednictwa zmysłów lub środków technicznych]
2. jasnowidzenie- zdolność widzenia bez pomocy narządów zmysłów
3. proroctwo- zdolność przewidywania przyszłości
4. Psychokinezja (telekinezja)- zdolność wpływania na ruch przedmiotów martwych bez fizycznego oddziaływania na nie.
5. kryptestezja- spostrzeganie przedmiotów lub zdarzeń nie oddziałujących na zmysły np. widzenie ducha

---