NATO - Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego, Sojusz Północnoatlantycki

• powołana 4.04.1949 w Waszyngtonie - Francja, USA, UK, Belgię, Danię, Holandię, Islandię, Kanadę, Luksemburg,, Norwegię, Portugalię i Włochy

• 1952 -Grecja I Turcja

• 1955 - RFN

• 1982 - Hiszpania

• geneza: wpływ konfliktu Zachód - Wschód i zimna wojna

• forum, na którym państwa konsultują miedzy sobą dany problem, podejmuj decyzje w sprawach politycznych i wojskowych, mają wpływ na swoje bezpieczeństwo

• wspólna pomoc: zapewnienie środków odstraszania, obrona przed jakakolwiek forma ataku na terytorium członka NATO

• dwa rodzaje instytucji: cywilne i wojskowe

• najwyższy organ spraw politycznych: Rada Północnoatlantycka (na szczeblu ministerialnym i szefów państw); niższy to Rada Stałych Przedstawicieli ( wiceministrowie i ambasadorowie)

• najwyższy organ ds. wojskowych - Komitet Planowania Obrony (tu ministrowie bromy), później Komitet Wojskowy (szefowie sztabów generalnych członkowskich państw), Wykonawczą jest - Międzynarodowy Sztab Wojskowy (MSW)

• Grupa Planowania Nuklearnego (ministrowie obrony lub ambasadorzy)

• Podporządkowane MSW - dowództwo połączonych sił zbrojnych NATO w Europie i dowództwo połączonych sil zbrojnych NATO na Atlantyku

• Organ nadzorujący i wykonawczy to Sekretariat Mnd. -> na czele Sekretarz Generalny

• Forum dyskusji NATO - Zgromadzenie Północnoatlantyckie

• 1991 - Północnoatlantycka Rada Współpracy sojusz z krajami Europy Środkowo-Wschodniej

• i tu Partnerstwo dla Pokoju

Partnerstwo dla Pokoju, PdP, Partnership for Peace, PfP, program współpracy państw Paktu Północnoatlantyckiego z państwami OBWE spoza NATO,

• koncepcja zainicjowana w 1993 przez Stany Zjednoczone.

• podpisany szczycie NATO w 1994.

Program:

• kierowanie się w polityce zasadami Karty ONZ, Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Aktu końcowego KBWE oraz ustaleniami rokowań rozbrojeniowych.

• demokratyczna kontrola nad wojskiem, zdolność i gotowość do udziału w operacjach pokojowych,

• odbywanie wspólnych ćwiczeń i szkoleń wraz z oddziałami NATO.

• brak: kryteriów ani terminów przyszłego członkostwa, nie gwarantował pomocy w razie wojennego zagrożenia.

• wyraz zaangażowania NATO w stabilizację sytuacji politycznej państw, Europy Środkowej i Wschodniej, w obliczu zagrożeń niesionych przez radykalne zmiany wewnętrzne i zewnętrzne.

• zaktywizować i włączyć te państwa do wspólnych europejskich starań o pokój i bezpieczeństwo.

• Pierwsze: Rumunia, Litwa, Polska.

• Rosja: początkowo niechęc, ale podpisała w 1994r.

• Każdy partner miał po indywidualnych negocjacjach z Sojuszem podpisać Indywidualny Program Partnerstwa.

• pierwsza - Polska w 1994.

• Pierwszą operacją przeprowadzoną przez państwa z siłami NATO, operacja pokojowa sił IFOR w Bośni i Hercegowinie (1995-1996).

• Do 1998 do programu przystąpiło 27 krajów, pomimo, że część z nich wstąpiła do NATO (np. Polska w 2001) współpraca w ramach programu jest kontynuowana.

KBWE, Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie,

- wielostronne rokowania na szczeblu rządowym prowadzone od początku lat 70. przez państwa europejskie oraz Stany Zjednoczone i Kanadę z racji ich przynależności do NATO.

• idea powstania: lata 60. w związku z powolnym odchodzeniem od zimnej wojny na rzecz współpracy w zakresie bezpieczeństwa międzynarodowego.

• Zgłaszał ją też minister spraw zagranicznych Polski, A. Rapacki na XIX sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ w 1964, a popierały inne kraje Układu Warszawskiego.

• 1973-1974 trwał proces KBWE, spotkania i konferencje przygotowawcze.

• Rosja: konieczność omówienia problemów umocnienia bezpieczeństwa i rozwoju współpracy gospodarczej, zatwierdzenia terytorialnego status quo w Europie.

• NATO zależało na obniżeniu ryzyka konfliktu zbrojnego w Europie oraz kwestiach praw człowieka.

• Przełom - w grudniu 1974, gdy rozwiązano problemy dotyczące kontaktów międzyludzkich i praw człowieka.

• Zwołanie konferencji - możliwe dopiero w chwili odprężenia w stosunkach Wschód-Zachód (normalizacja stosunków między RFN a Polską, ZSRR, NRD i Czechosłowacją, podpisanie porozumienia w sprawie Berlina Zachodniego, rozpoczęcie rokowań rozbrojeniowych w Wiedniu).

• Na ostatnim etapie rokowań w 1975 przywódcy 37 państw podpisali Akt końcowy KBWE. - etap weryfikacyjny (na celu - realizacja postanowień konferencji oraz doprowadzenie do dalszych spotkań (1977 w Belgradzie, 1980 w Madrycie).

• Proces KBWE był kontynuowany w formie spotkań ekspertów wielu dziedzin, rokowań międzynarodowych oraz konferencji przeglądowych na szczeblu rządowym.

• 1989 i 1990 w Wiedniu odbyły się dwie rundy rokowań poświęcone redukcji zbrojeń konwencjonalnych i liczebności żołnierzy.

• Rola KBWE zmieniła się od lat 90., po zakończeniu konfliktu Wschód-Zachód podpisano nowy dokument - Kartę paryską. Umożliwiło to podjęcie rozmów i zawarcie porozumień stabilizujących bezpieczeństwo w Europie i rozwijających proces rozbrojenia, np. traktat o konwencjonalnych siłach zbrojnych CFE (1990), układ o ograniczeniu stanu osobowego sił zbrojnych (1992), układ otwartego nieba (1992).

• kwestia demokratyzacji państw i ochrony praw człowieka, tzw. ludzki wymiar KBWE, wiąże się to też z udzielaniem pomocy uchodźcom, wysyłaniem misji obserwacyjnych w rejony konfliktu.

• Po zmianach terytorialnych z lat 90., KBWE liczy 53 członków.

• Na spotkaniu w Budapeszcie przekształcono ją w Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE).

Unia Zachodnioeuropejska,

• utworzona na podstawie zmodyfikowanego przez Układy paryskie w 1954, Traktatu brukselskiego z 17 marca 1948 o współpracy ekonomicznej, społecznej, kulturalnej oraz wspólnej samoobronie.

Jej główne cele to:

• współpraca gospodarcza, polityczna, kulturalna,

• zapewnienie bezpieczeństwa zbiorowego.

• Powstanie UZE związane było z powstaniem Europejskiej Wspólnoty Obronnej.

• Do pierwszych członków: Belgii, Holandii, Francji, Luksemburga i Wielkiej Brytanii dołączyły :

• 1955 RFN i Włochy,

• 1990 - Hiszpania i Portugalia,

• 1991 - Grecja. Obserwatorami - Austria, Dania, Finlandia, Irlandia i Szwecja.

• Członkami stowarzyszonymi z organizacją są: Czechy, Polska, Islandia, Norwegia, Turcja i Węgry.

Główne zadanie UZE:

• zapewnienie bezpieczeństwa państwom członkowskim - w praktyce realizowało je NATO, a UZE nie miała zdolności obronnych.

• Dopiero lata 80. i 90. XX w. przyniosły próbę wzmocnienia roli organizacji poprzez włączenie jej w system wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej.

• Zdecydowano m.in. o zwiększaniu zdolności operacyjnych UZE tak, aby mogła ona funkcjonować z użyciem sił zbrojnych poza obszarem państw członkowskich, np. w celu niesienia pomocy humanitarnej lub dla utrzymania bądź przywracania pokoju.

• W tym względzie często mówi się o tworzeniu tzw. europejskiej tożsamości obronnej, która może mieć miejsce raczej w ramach NATO niż poza tą organizacją.

• Krajami inicjującymi nowy kierunek były Francja i Niemcy postulujące utworzenie europejskiego korpusu podlegającego UZE, choć też możliwego do wykorzystania przez NATO. Organy UZE to: Rada Unii Zachodnioeuropejskiej, złożona z Rady Ministrów - zbierającej się w Brukseli dwa razy w roku (ministrowie spraw zagranicznych i obrony państw członkowskich, przewodnictwo zmienia się co pół roku) oraz Stałej Rady - funkcjonuje ciągle; Sekretariat Generalny z siedzibą w Brukseli (obsługa działalności Rady UZE, sporządzanie sprawozdań) i Zgromadzenie Parlamentarne z siedzibą w Paryżu (delegacje parlamentów państw członkowskich).

. OBWE, Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie

• powstała podczas spotkania na szczycie państw członkowskich KBWE w grudniu 1994 w Budapeszcie,

• oficjalnie funkcjonuje pod tą nazwą od 1 stycznia 1995.

• Jest kontynuacją KBWE powstałej w 1975,

• przemiana - zmianie nazwy jak i charakterze działań organizacji - bardziej operatywna, zwiększona instytucjonalizacja tej organizacji.

• Członkami OBWE jest 55 państw: wszystkie państwa europejskie, państwa powstałe w wyniku rozpadu ZSRR (w tym zakaukaskie i środkowoazjatyckie) oraz Stany Zjednoczone i Kanada.

• 1992 Jugosławia została zawieszona w prawach członkowskich.

• Do organizacji należy obecnie ponad 50 państw, głównie europejskich, w tym Polska.

• Celem organizacji jest działanie, we współpracy z ONZ na rzecz pokojowego rozwiązywania konfliktów (środki dyplomatyczne, misje) a zarazem stworzenie obszaru bezpieczeństwa „od Vancouver po Władywostok”.

• pojmowanie bezpieczeństwa obejmuje: prawa człowieka, działalność instytucji demokratycznych, dyplomację prewencyjną, kontrolę zbrojeń oraz bezpieczeństwo ekonomiczne i ochronę środowiska.

• Organizacja zajmuje się ustanawianiem norm regulujących stosunki między państwami i między państwem a jego obywatelami oraz nadzorem wykonywania tych norm.

• Obszary zainteresowania OBWE ujęte są w 3 tzw. koszyki:
  1) bezpieczeństwo w Europie (zasady m.in. nienaruszalności granic, poszanowania praw człowieka, równouprawnienia oraz środki służące do budowy wzajemnego zaufania i kwestie dotyczące rozbrojenia),
  2) współpraca w dziedzinie gospodarki, nauki, techniki i ochrony środowiska,
  3) współpraca w kwestiach humanitarnych i innych (kultura, oświata, mniejszości narodowe, niedyskryminacja - ogólnie tzw. ludzki wymiar).

Ustanowienia koszyków było efektem prac Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE), której uwieńczeniem było podpisanie 1 sierpnia 1975 Aktu Końcowego KBWE z Helsinek.

• Decyzje OBWE na zasadzie konsensusu,

• od 1990 co 2 lata odbywają się konferencje przeglądowe, które poprzedzają spotkania na szczycie szefów państw i rządów krajów członkowskich.

• Spotkania te decydują z reguły o dalszym rozwoju organizacji i ewentualnym pogłębieniu kooperacji.

• Pozostałymi instytucjami OBWE są:

• Stała Rada (spotyka się w Wiedniu raz na tydzień z udziałem przedstawicieli wszystkich państw uczestniczących w OBWE, organizuje bieżący dialog polityczny),

• Forum Współpracy do spraw Bezpieczeństwa (sprawy wojskowe),

• Rada Ministerialna (coroczne spotkania ministrów spraw zagranicznych dotyczące aktualnych problemów).

• Zgromadzenie Parlamentarne OBWE,

• Przewodniczący (koordynacja i realizacja zadań organizacji, w 1998 funkcję tę pełnił B. Geremek),

• Sekretarz Generalny OBWE (administracja organizacją).

Północnoatlantycka Rada Współpracy (North Atlantic Treaty Council - NACC), forum współpracy państw członkowskich NATO z krajami Europy Środkowo-Wschodniej.

• dała Polsce i innym krajom regionu możliwość podjęcia z NATO i innymi krajami partnerskimi wszechstronnego dialogu i konsultacji w sprawach bezpieczeństwa międzynarodowego.

• wstęp do powstania: Wspólnej Deklaracji o Nieagresji pomiędzy NATO a krajami postkomunistycznymi.

• powstała w 1991 w wyniku londyńskiego szczytu NATO, (państwa członkowskie Sojuszu zaprosiły kraje byłego bloku sowieckiego do nawiązania współpracy w zakresie polityki bezpieczeństwa)

• W 1991 - 25 członków, natomiast po rozpadzie ZSRR - 38.

• sprzyjało to w początkowym okresie stabilizacji stosunków między krajami byłego Układu Warszawskiego,

• stało się krokiem do "Partnerstwa dla Pokoju"

• umożliwiło utworzenie "Grupy Ad Hoc ds. Współpracy w Misjach Pokojowych". Działalność:

• konsultacji w sprawach politycznych i bezpieczeństwa,

• analizy budżetów obronnych w kontekście rozwoju gospodarki oraz przestawianie produkcji obronnej na cywilną;

• upowszechniania informacji i kontaktów kulturalnych,

• bezpieczeństwa ekologicznego i współpracy naukowej,

• koordynacja działalności w przestrzeni powietrznej,

• współpracy w sytuacjach nadzwyczajnego zagrożenia i udzielania pomocy humanitarnej, doradztwa w sferze przebudowy sił zbrojnych.

Akt końcowy KBWE, zwany Wielką Kartą Pokoju,

• przyjęty na zakończenie Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie w 1975 w Helsinkach.

• Podpisany przez wszystkie, z wyjątkiem Albanii, państwa europejskie (33) oraz Stany Zjednoczone i Kanadę.

• uroczystą deklarację intencji o znaczeniu politycznym i moralnym

• wola współdziałania państw w podzielonej na dwa ideologiczne bloki Europie.
  W części I Aktu, obejmującej zagadnienia bezpieczeństwa, znalazła się m.in. Deklaracja zawierająca następujące zasady, na których miały opierać się stosunki międzynarodowe: 1) suwerenna równość i poszanowanie praw wynikających z suwerenności, powstrzymywanie się od groźby użycia siły lub jej użycia;
  2) nienaruszalność granic;
  3) integralność terytorialna państw;
  4) pokojowe załatwianie sporów;
  5) nieingerencja w sprawy wewnętrzne;
  6) poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności, włączając w to wolność sumienia, myśli, religii i przekonań;

7) równouprawnienie i prawo narodów do samostanowienia;
8) współpraca między państwami, wykonywanie w dobrej wierze zobowiązań wynikających z prawa międzynarodowego.

Do części I - dokument o środkach budowania zaufania i niektórych aspektach bezpieczeństwa i rozbrojenia. (wolę redukowania konfrontacji militarnej na rzecz odprężenia, rozbrojenia i bezpieczeństwa)

Część II dotyczyła współpracy w zakresie gospodarki, nauki, techniki oraz ekologii, a część III współpracy w dziedzinie humanitarnej:
1) kontaktów między ludźmi - poszerzenia zakresu ich swobody;
2) informacji - poprawy stanu jej rozpowszechniania i wymiany;
3) współpracy i wymiany w dziedzinie kultury oraz oświaty.
Poszczególne części Aktu określano mianem “koszyków” problemów