Przedmiot i tryby przeprowadzenia referendum lokalnego
Samo opodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne, cele te muszą mieścić się w „zakresie zadań iii kompetencji organów gminy” - jest to kwestia która może być rozstrzygnięta wyłącznie w drodze referendum. W założeniu chodzi tu o dobrowolne wyrażenie zgody na gromadzenie funduszy na rzecz gminy. Referendum w tej kwestii może być wyłącznie przeprowadzone w gminie.
Odwołanie organu stanowiącego jednostki przed upływem kadencji - na wszystkich szczeblach (w przypadku zaistnienia referendum mogą już tylko mieszkańcy)
Odwołanie wójta (burmistrz lub prezydent miasta) przed upływem kadencji - tylko w gminie, z racji tego że ten organ występuje tylko tam.
Tryby przeprowadzenia referendum na wniosek mieszkańców gminy
Referendum przeprowadzone z inicjatywy mieszkańców. Z inicjatywą przeprowadzenia referendum na wniosek mieszkańców gminy jednostki samorządu terytorialnego wystąpić może:
grupa co najmniej 15 obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego, a w odniesieniu do referendum gminnego - także 5 obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do rady gminy.
statusowa struktura terenowa partii politycznej działająca w danej jednostce samorządu terytorialnego
organizacja społeczna posiadająca osobowość prawną, której statutowy terenem działania jest co najmniej obszar danej jednostki samorządu terytorialnego.
Inicjator referendum powiadamia na piśmie przewodnicznacego zarządu jednostki samorządu terytorialnego o zamiarze wystąpienia z inicjatywą przeprowadzenia referendum. Przewodniczący zarządu jednostki samorządu terytorialnego niezwłocznie potwierdza na piśmie otrzymanie powiadomienia. Na pisemny wniosek inicjatora referendum, przewodniczący zarządu jednostki samorządu terytorialnego, w ciągu 14 dni od otrzymania wniosku, powiadamia w formie pisemnej inicjatora referendum lub jego pełnomocnika o liczbie mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego uprawnionych do głosowania.
Zasada tworzenia prawa miejscowego przez jednostki samorządu terytorialnego
Zasada tworzenia aktów prawa miejscowego. Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. Akty prawa miejscowego są stanowione przez wojewodę i organy administracji zespolonej, a także przez sejmik województwa, radę lub zarząd powiatu oraz radę lub wójta gminy - na podstawie przepisów upoważniających, zamieszczonych w ustawach.
Podstawą wydania uchwały i zarządzenia jest przepis prawny, który upoważnia dany organ do uregulowania określonego zakresu spraw, wyznacza zadania lub kompetencje organu. W uchwale i zarządzeniu zamieszcza się przepisy prawne regulujące wyłącznie sprawy należące do zadań i kompetencji organu.
Upoważnienia do stanowienia przepisów miejscowych mogą mieć charakter obligatoryjny lub fakultatywny.
W niektórych przypadkach przepisy upoważniające jednostki samorządu terytorialnego do stanowienia przepisów miejscowych wymagają, by np. uzyskały one opinie bądź wydały akt w uzgodnieniu, za porozumieniem czy też zgodą innego, wskazanego w przepisie podmiotu.
Teorie samorządu terytorialnego (naturalistyczne, państwowe)
Samorząd terytorialny wziął się z:
teoria naturalistyczna samorządu
Według tej teorii samorząd terytorialny jest lokalnym prawem które przynależy do lokalnej społeczności. Samorządu terytorialnego tak naprawdę nikt nie stworzył, on stworzył się sam po to aby żyć. Gmina ma charakter przed państwowy/pierwotny. Najpierw była gmina, a później gminy wyzbywały się swojej suwerenności na wyższe szczeble. Gmina ma charakter pierwotny w stosunku do suwerenności państwa.
państwowa teoria samorządu
Samorząd jest tworzony przez państwo, które przekazuje część swojej władzy lokalnym społecznością. Ta teoria zakłada, że samorząd terytorialny jest w istocie jedynie zdecentralizowaną administracją państwową. Państwo dzieli się na władzę korzystając z suwerenności obdarzając te władzę np. społeczności lokalne.
Te dwie teorie są sprzeczne jeśli chodzi o istotę samorządu terytorialnego.
Klasyfikacja zadań jednostek samorządu terytorialnego
Zadania gminy. Podstawowym zadaniem gminy jest realizowanie lokalnych określonych ustawowo spraw publicznych oraz także tych nie przekazanych przez ustawy żadnemu podmiotowi. Zadaniem własnym gminy jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty. Zadania własne są wykonywane przez gminę w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność w sposób określonych w ustawach, korzystając przy tym z samodzielności, która jest chroniona na drodze sądowej.
- infrastruktury technicznej gminy (tworzenie wysypisk oraz utylizacji odpadów komunalnych oczyszczania i usuwania ścieków komunalnych, utrzymywania urządzeń sanitarnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną, lokalny transport zbiorowy, obiekty i urządzenia użyteczności publicznej a także obiekty administracyjne na terenie gminy)
- infrastruktury społecznej (dotyczące ochrony zdrowia, kultury, oświaty)
Klasyfikacja zadań jednostek samorządu terytorialnego
Zadania powiatu. Zadania publiczne wykonywane w powiecie mają charakter ponad gminny, dotyczą w szczególności:
- infrastruktury społecznej (promocja i ochrona zdrowia, edukacja publiczna)
- bezpieczeństwa i porządku publicznego (porządek publiczny, bezpieczeństwo obywateli, obronność, ochrona przeciwpożarowa)
- infrastruktury technicznej (gospodarka nieruchomościami, transport i drogi publiczne, utrzymanie powiatowych urządzeń i obiektów użyteczności publicznej).
Ustawa przewiduje także możliwość wykonywania przez organy powiatu zadań z zakresu administracji rządowej, na których wykonanie dostaje odpowiednie środki finansowe. Zadania własne na podstawie ustawy powiat wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.
Skład i zadania kolegialnych organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego
Skład: Zarząd jest kolegialnym organem wykonawczym powiatu. W skład zarządu wchodzą starosta jako jego przewodniczący, wice starosta i pozostali członkowie. Członkostwa w zarządzie powiatu nie można łączyć z członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego, terytorialnego mandatem posła albo senatora oraz z zatrudnieniem w administracji rządowej.
Referendum w sprawie odwołania organu gminy
Referendum w sprawie odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego. Inicjator referendum w sprawie odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego przekazuje na piśmie, komisarzowi wyborczemu, wniosek mieszkańców wraz z informacją o spełnieniu obowiązków wskazanych wcześniej. Komisarz wyborczy niezwłocznie potwierdza na piśmie otrzymanie wniosku. Komisarz wyborczy zwraca inicjatorowi referendum lub jego pełnomocnikowi wniosek zawierający uchybienia i wyznacza 14 dni do ich usunięcia. Komisarz wyborczy odrzuca wniosek o przeprowadzenie referendum, w którym stwierdził nie dające się usunąć uchybienia.
Pojęcie samorządu terytorialnego (definicja)
Nie ma legalnej definicji samorządu terytorialnego. Istotę samorządu terytorialnego oddaje europejska karta samorządu: samorząd terytorialny jest prawem które przysługuje społecznością lokalnym do wykonywania przez siebie i swoich przedstawicieli na zasadach określonych w prawie odmin. pub. Uznaje się zatem że społeczności lokalne są zdolne wobec siebie samych sprawować władzę. Samorząd terytorialny nie jest organizacją czyli strukturą, która składa się z jednostek mniejszych. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina - dokonujemy swoistego skrótu terytorialnego. Nie ma jednostek.
Pojęcie wspólnot samorządowych oraz gminy, powiatu i województwa
Gmina - jest to prawnie zorganizowany terytorialnie związek osób określony ustawowo jako wspólnota samorządowa. Ustrój i strukturę gminy regulują adresowane do niej normy prawne, przez co wyróżniona zostaje jako wyodrębniony podmiot prawa funkcjonujący w organizacyjnej strukturze państwa.
Powiat - jest kolejnym, obok gminy, szczeblem samorządu terytorialnego w Polsce, powstałym na podstawie ustawy o samorządzie powiatu. Jest to lokalna wspólnota samorządową zajmująca odpowiedni, wskazany granicami obszar o zasięgu większym niż gmina, na którą składają się podstawowe jednostki samorządu terytorialnego - gminy. Powiat podobnie jak gmina ma wymiar społeczny. Powiatowa wspólnota mieszkańców kwalifikowana jest z mocy prawa. Przynależność do niej jest zatem niezależna od rozstrzygnięcia organów powiatu czy od woli jej mieszkańców. Powiat jako podmiot ma charakter terytorialny, drugim jego elementem jest więc wyznaczony obszar. Pod względem zasięgu terytorialnego powiaty zostały "spadkobiercami" dawnych rejonów administracyjnych, które w starym podziale terytorialnym należały do systemu organów administracji rządowej.
Województwo - województwem jest jednostka samorządu terytorialnego będąca regionalną wspólnotą samorządową, o największym spośród jednostek zasadniczego podziału terytorialnego kraju zasięgu, powołaną w celu wykonywania zadań administracji publicznej.
Województwo, podobnie jak gmina czy powiat, ma wymiar społeczny. Mieszkańcy województwa kwalifikowani są jako mieszkańcy tej wspólnoty z mocy prawa. Przynależność do wspólnoty zależy więc od rozstrzygnięcia organów województwa ani od samej woli mieszkańców.
Ustrój administracji terenowej w okresie PRL
Administracja terenowa PRL w latach 1944-1950r. Po II wojnie światowej władze komunistyczne dążyły do ograniczenia roli samorządu terytorialnego. Początkowo przywrócono część uregulowań z czasów II Rzeczypospolitej, co było podyktowane względami praktycznymi. Później jednak, naśladując wzorce radzieckie, samorząd terytorialny został zlikwidowany, a zastąpiła go hierarchiczna konstrukcja rad narodowych.
Statut tymczasowy rad nadzorczych i Manifest PKWN. Początkowo sprzeczne tendencje: przywiązanie do tradycji przedwojennych oraz recepcja instytucji radzieckich. 1 stycznia 1944 roku - Statut tymczasowy rad narodowych: rady miały składać się z przedstawicieli "wszystkich organizacji i zrzeszeń demokratyczno-niepodległościowych" oraz z osób dokooptowanych przez radę w liczbie 1/5 jej składu. Planowano jednolitość władzy - brak innych organów terenowych. Poza tym hierarchiczność - na szczycie Krajowa Rada Narodowa (od stycznia 1945 jej prezydium).
22 lipca 1944 roku - Manifest PKWN, odrzucający konstytucję kwietniową, przywracający niektóre demokratyczne zasady konstytucji marcowej. Wprowadzenie terenowych rad narodowych: wojewódzkich, powiatowych i gminnych, a także "upełnomocnionych przedstawicieli" Krajowej Rady Narodowej. Dekretem z 21 sierpnia 1944 roku przywrócono wojewodów i starostów.
Przywrócenie samorządu
1. Dekret PKWN z 23 listopada 1944 roku o organizacji i zakresie działania samorządu terytorialnego:
2. Przywrócenie organów wykonawczych samorządu - zarządów gminnych, miejskich, wraz z wójtami, burmistrzami i prezydentami, oraz wydziałów powiatowych.
Wprowadzenie samorządu wojewódzkiego - miał on posiadać organ przedstawicielski wybierany w wyborach powszechnych (po raz ostatni stwierdzenie, iż kobiety i mężczyźni mają równe prawa). Wydział wojewódzki - organ wykonawczy, w którego skład wchodziło 6 radnych, którzy otrzymali największą liczbę głosów. Osoby te jednak musiały mieć min. 5 lat stażu w administracji rządowej lub samorządowej. Kadencja tego organu - 5 lat.
Modele samorządu terytorialnego
Drugim modelem samorządu terytorialnego który działa w danym państwie jest nadzór. Samorząd jest zlokalizowany w strukturze administracji zdecentralizowanej. Nie jest autonomiczny wobec państwa. Państwo zastrzega sobie możliwość ingerencji w samorząd. Samorząd nie jest państwem w państwie. Samorząd nie znajduje się w hierarchicznym układzie, nie jest poddany zwierzchnictwu hierarchicznemu władzy, nie ma systemu autonomicznego wobec państwa, dlatego każda jednostka samorządu jest poddana nadzorowi przewidzianemu przez obowiązujące prawo. Nadzór taki pełni podwójną funkcję. Z jednej strony jest gwarantem samodzielności samorządu, z drugiej strony umożliwia odpowiednim organom korygowanie niezgodnych z prawem działań poszczególnych jednostek samorządu. W Polskim modelu samorządu terytorialnego przyjęto tzw. nadzór weryfikacyjny. Jest to nadzór oparty na kryterium legalności działania (zgodności z prawem). Czynności nadzorcze są podejmowane wobec działalności uchwałodawczej lub w sposobu działania organów w poszczególnych jednostkach samorządu.
Modele samorządu terytorialnego
Trzecim elementem jest rodzaj zadań wykonywanych przez jednostki samorządu. Wyróżnia się tutaj model, w którym samorząd wykonuje wszystkie zadania jako tzw. zadania własne. Może być również tak, że samorząd wykonuje zadania zlecone z zakresu administracji rządowej. Ten rodzaj wykonywanych zadań jest związany z czym jest samorząd terytorialny. Jeżeli idzie o rodzaj wykonywanych zadań to obecnie w Polsce obowiązuje model dualistyczny, tzn. samorząd wykonuje jednocześnie zadania własne i zadania zlecone z zakresu administracji rządowej. Reasumując Polski model samorządu terytorialnego jest modelem trójszczeblowym, gdzie poszczególne jednostki są poddane nadzorowi weryfikacyjnemu i dualistycznemu. Ten model ma charakter docelowy. Nie widać możliwości zmiany zasad.