Techniki socjometryczne - jedną z technik badawczych jest socjometria. Jest techniką nową, stosowaną na przełomie lat 20 - 30-tych, między innymi przez Korczaka. Nazwę „socjometria” pierwszy określił amerykański badacz w 1944 roku - Jakub Moreno. Jej zaletą jest wszechstronność w zastosowaniu, jest prosta w użyciu, duża łatwość wnioskowania, praktyczna przydatność. Jest zespołem czynności werbalnych i manipulacyjnych. Służy do badania grup formalnych i nieformalnych, bez ograniczeń, co do liczby jak i wieku.
Rodzaje technik socjometrycznych:
a) Klasyczny test socjometryczny zwany techniką Moreno. Warunki zastosowania tej techniki: musi zaistnieć jednakowa sytuacja dla wszystkich członków grupy i uzasadniająca wyrażenia opinii lub dokonania wyboru spośród wszystkich członków grupy. Grupa otrzymuje dwu - częściowy test. W pierwszej części badany wprowadzany jest w sytuację, w skutek której musi dokonać wyboru partnera (-ów) za względu na jakąś konieczność np. do wykonania zadania. W drugiej części dokonuje wyboru wymieniając jedno lub kilka nazwisk celowo uporządkowanych.
b) „Zgadnij kto” - w tej technice panuje większa jasność co do celu i przedmiotu badań. Chodzi tu o poznanie ról pełnionych w grupie przez członków lub poznanie cech, jakimi odznaczają się poszczególne osoby, za które są cenione lub nielubiane.
c) Plebiscyt życzliwości i niechęci - polega na ustaleniu skali, którą ocenia badany swój stosunek do pozostałych członków grupy. Skala może posiadać dowolną ilość stopni.
d) Szeregowanie rangowe - skala oszacowań oraz porównywania premii.
Pozytywy stosowania technik socjometrycznych:
a) Określają role poszczególnych jednostek w grupie.
b) Określają rodzaj i natężenie związków emocjonalnych między członkami w grupie.
c) Określają zmiany, jakim ulega grupa pod wpływem określonych czynników.
d) Określają różnice między grupami, ich naturę i znaczeniem wychowawcze.
e) Określają skutki określonych zabiegów wychowawczych.
f) Określają strukturę wewnętrzną grupy.
PODSUMOWANIE
Socjometria może dostarczyć nieocenionych informacji i wiedzy koniecznej do czynności wychowawczych, kierowania rozwojem emocjonalnym, społecznym jednostek i grup. Wymaga jednak dużych kwalifikacji i umiejętności wychowawczych i taktu.
NARZĘDZIA SOCJOMETRII
Przystępując do opracowania testów socjometrycznych należy zadać sobie pytanie o cel badań, czyli co chcemy zbadać.
Zalety testów socjometrycznych:
Można badać nie tylko związki emocjonalne, ale również stosunek młodzieży do określonych cech, wartości, preferencji i aspiracji życiowych.
Najpowszechniej jednak bada się strukturę, rodzaj i natężenie związków emocjonalnych zachodzących w grupie formalnej.
Testy pozwalają zilustrować układy będące w grupie. Wyniki widoczne są dopiero po odpowiednim opracowaniu wyników, sporządzonych socjogramów i właściwej interpretacji.
Ta sama osoba w świetle jednego kryterium może zająć tę samą pozycję, w świetle innego niską.
Obraz stosunków międzyosobowych w grupie zależy od:
• Rodzaju kryteriów
• Liczby zastosowanych kryteriów
• Liczny porządkowych dozwolonych wyborów.
Ad4Socjometria jest zespołem czynności werbalnych i manipulacyjnych, mających na celu poznanie uwarunkowań, istoty i przemian nieformalnych związków międzyosobowych w grupach rówieśniczych. Określenie powyższe nie jest w pełni precyzyjne, ale też w odniesieniu do żadnej techniki badań w pedagogice nie można stworzyć całkowicie poprawnej definicji. Bierze się to stąd, że każda badana sytuacja jest odrębna pod względem właściwości, każda wymaga innego poniekąd sposobu poznawania, innego narzędzia. Podobieństwo sytuacji sprowadza się do analogii strukturalnych i funkcjonalnych.
Socjometria posługuje się kilkoma technikami, z których większość nadaje się do badań grupowych. Podstawową techniką jest test socjometryczny, zwany także klasyczną techniką Moreno. Polega ona na podaniu wszystkim członkom danej grupy starannie przemyślanych i specjalnie sformułowanych uprzednio pytań, dotyczących badanego problemu. W odpowiedzi na każde pytanie osoby badane wymieniają nazwiska członków grupy, którzy ich zdaniem spełniają wymagania sugerowane w pytaniu.. Obok testu socjometrycznego stosuje się technikę „Zgadnij kto?”. Polega ona na wypisywaniu przez poszczególnych uczniów danej klasy nazwisk tych kolegów (koleżanek), których zachowanie odpowiada przedstawionej charakterystyce zachowań. Różni się ona od opisanej wyżej techniki Moreno tym, że wymaga dokonania wyboru nie na podstawie żywionych przez osobę badaną uczuć sympatii czy antypatii, lecz w wyniku ogólnego jej rozeznania w sytuacji społecznej klasy. Popularną techniką socjometryczną jest tzw. „Plebiscyt życzliwości i niechęci”. Polega on na ustaleniu skali, którą badany ocenia swój stosunek do pozostałych członków grupy. Skala może posiadać dowolną liczbę stopni. Oprócz wymienionych występuje jeszcze technika „Szeregowania rangowego”. Techniki socjometryczne pozwalają badać małe grupy. Za ich pomocą możemy uzyskać wiele informacji o trudno uchwytnych zjawiskach zachodzących wewnątrz grupy. Do najważniejszych należą: rola poszczególnych jednostek w grupie,rodzaj i natężenie związków emocjonalnych między członkami grupy, zmiany, jakim grupa ulega pod wpływem określonych czynników, różnice między grupami, ich natura i znaczenie wychowawcze, skutki określonych zabiegów wychowawczych, struktura wewnętrzna grupy. Ilościowa analiza materiału socjometrycznego.
Analiza ilościowa wyników uzyskanych z badania socjometrycznego pozwala na dokonywanie porównań poszczególnych członków grupy, jak i różnych grup między sobą, czy też tej samej grupy badanej kilkakrotnie. Analiza ta sprowadza się do obliczania szeregu wskaźników, stąd też mówi się niekiedy o „analizie wskaźnikowej” czy „indeksowej”.
Wskaźniki jakie opracowali różni badacze dają się podzielić na trzy zasadnicze grupy: wskaźniki indywidualne - charakteryzujące jednostkę na tle grupy, wskaźniki grupowe - informujące o cechach grupy jako całości, wskaźniki dla podgrup wyłaniających się w badanej grupie.
Wskaźniki indywidualne dotyczą z jednej strony pozycji jednostki w grupie ze względu na liczbę wyborów otrzymanych, a z drugiej ze względu na liczbę wyborów dokonanych. O tych drugich mówimy, iż są miarą społecznej ekspansywności badanej osoby (niektórzy badacze mówią o uczuciowej ekspansywności).
Stosując techniki socjometryczne, warto pamiętać o niektórych ograniczeniach pod względem ich wartości poznawczej. Przede wszystkim odzwierciedlają one tylko i wyłącznie stosunki społeczne panujące aktualnie w danej grupie. Wprawdzie stosunki te nie zmieniają się z godziny na godzinę, lecz nie jest wykluczone, że wskutek zaistnienia pewnych sytuacji, o których nie zawsze nauczyciel musi wiedzieć, mogą wystąpić radykalne zmiany pod tym względem. Techniki socjometryczne nie informują również o tym, jakimi naprawdę są uczniowie zakwalifikowani w wyniku analizy danych socjometrycznych do tzw. „gwiazd” lub osób izolowanych. Trudno byłoby na pewno rozstrzygać wyłącznie w oparciu o wyniki technik socjometrycznych czy np. uczniowie odrzuceni są uczniami rzeczywiście trudnymi, a uczniowie z największą liczbą wyborów pozytywnych - uczniami o wyjątkowych zdolnościach lub wysokim stopniu uspołecznienia. Najmniej jednak badania socjometryczne są w stanie wskazać na rozmaite problemy nurtujące badaną grupę; są to z reguły tylko pewne sygnały w tym zakresie, wymagające sprawdzenia przy pomocy innych badań. Nie sposób zapominać, iż końcowe wyniki badań, zależą nie tylko od poprawnie skonstruowanego testu socjometrycznego i sposobu jego zastosowania, lecz również od różnych nie przewidzianych warunków i okoliczności. Stąd też niekiedy opis układu stosunków społecznych klasy szkolnej lub innych grup może daleko odbiegać od rzeczywistego obrazu jej struktury społecznej. Decydujący wpływ na taki stan rzeczy ma czasami np. przejściowe podniecenie uczniów pod wpływem wielce znaczących dla nich wiadomości, zgłaszanych tuż przed rozpoczęciem badań. Wiadomości takie mogą dotyczyć planowanej wycieczki, rozegrania rozgrywek sportowych z uczniami innej klasy, zapowiedzianej klasówki itp. Nie należy zapominać, że odzwierciedlona w badaniach struktura klasy nie zawsze odpowiada typowym i charakterystycznym jej właściwościom. Na ogół przedstawia ona układ stosunków społecznych właściwy klasie w ściśle określonym czasie oraz określonych warunkach i okolicznościach