raczej mówić o genetycznie uwarunkowanych funkcjonalnych włas'ciwos'ciach centralnego układu nerwowego (por. Bogdanowicz 1989; Jorm 1985).
3.6.3. TEORIE ZMIAN ANATOMICZNYCH
Koncepcja organicznego uwarunkowania trudnos'ci w czytaniu jest, obok genetycznej, jedną z najstarszych teorii etiologicznych. Pierwsze doniesienia o trudnościach w czytaniu u dzieci mówiły o szczególnym podobieństwie obserwowanych objawów do zaburzeń czytania u dorosłych po uszkodzeniu mózgu w okolicy zakrętu kątowego lewej półkuli. Z tego też względu wielu badaczy wysunęło spektakularną hipotezę o analogicznym wrodzonym uszkodzeniu mózgu u dzieci (por. Bogdanowicz 1989). Koncepcja ta ma nadal swoich zwolenników, mimo że nie przedstawiono przekonujących dowodów na jej potwierdzenie.
Współcześnie większym powodzeniem cieszą się teorie mówiące o minimalnych uszkodzeniach kory mózgowej w okresie prenatalnym i perinatalnym (Bogdanowicz 1989; Fenczyn 1981; Jaklewicz 1982; Levy 1985; NICHD 1982; Spionek 1965, 1973 i in.). Do ich określenia używa się różnych terminów:
— minimal brain syndrom (MBS) — (Jaklewicz 1982)
— minimal brain disfunction (MBD) — (Jaklewicz 1982; Levy 1985; NICHD 1982),
— minimal brain damage (MBD) — (Eisenson 1986),
— fragmentaryczne (parcjalne) deficyty (Sawa 1980; Spionek 1965, 1985),
— mikrouszkodzenia (Sawa 1980; Spionek 1965, 1980),
— lekka encefalopatia dziecięca (Kucera 1965; Plavac 1975),
— lekkie dysfunkcje mózgowe (Ziąb 1986) itp.
O hipotetycznym wystąpieniu tych minimalnych uszkodzeń wnosimy na podstawie danych z wywiadu, dotyczących okresu życia płodowego. Charakterystycznym zaś ich objawem mają być zaburzenia dynamiki procesów nerwowych, a głównie nadpobudliwość (Kościelska 1969; Plavec i in. 1975; Ry-dzyńska i in. 1987; Sawa 1980; Spionek 1965, 1985). We wczesnym okresie szkolnym skutki mikrouszkodzeń centralnego układu nerwowego będą się przejawiały:
— fragmentarycznymi deficytami rozwojowymi w zakresie funkcji psychomotorycznych (Jaklewicz 1982; Kościelska 1969; Sawa 1980) i ich integracji (Bogdanowicz 1987; Fenczyn 1981, 1982; NICHD 1982),
— zaburzeniami równowagi emocjonalnej (Kościelska 1969; NICHD 1982; Plavec 1975)
— nierównym tempem rozwoju poszczególnych funkcji psychicznych (Ma-lendowicz 1978; Nartowska 1980; Spionek 1965, 1985),
60