Wpływ GATT/WTO na poziom zewnętrznej ochrony handlowej WE
Wspólna polityka handlowa WE od samego początku była pod silnym wpływem Układu Ogólnego w Sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT), a później Światowej organizacji Handlu (WTO). Redukcja stawek celnych we wspólnej zewnętrznej taryfie celnej UE została wypracowana głównie podczas wielostronnych negocjacji pod przewodnictwem GATT.
Istotnym przełomem w rozwoju polityki taryfowo-celnej było powstanie ugrupowań integracyjnych w Europie Zachodniej, co wyraźnie naruszyło wpływy ekonomiczne Stanów Zjednoczonych w tej części świata. Pomiędzy państwami kapitalistycznymi rozgorzała wojna celna. Jedną z większych konfrontacji nazwano „wojną kurzą”, w której starły się interesy EWG i Stanów Zjednoczonych. Wybuchła ona po piątych rokowaniach w ramach GATT dotycząca obniżenia taryf celnych pod nazwą Rundy Dillona. Po długich rokowaniach rozmowy zakończyły się w 1962 zawarciem okresowego porozumienia pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a UE, obniżającego cło w przypadku UE przeciętnie o 20%, a Stany Zjednoczone o 8%.
Obydwie strony nie były usatysfakcjonowane wynikami rozmów co doprowadziło do rozpoczęcia szóstych z kolei rokowań. Od 1964 toczyła się więc tzw. Runda Kennedy'ego, której wynikiem było obniżenie cła na towary przemysłowe w ciągu 4 lat w przybliżeniu o 35%.
Kolejną rundę rozmów wymusił kryzys w gospodarce światowej lat 70-tych. Runda Tokijska została zapoczątkowana w 1973 i różniła się znacznie od poprzednich rund. Rozmowy zakończyły się dopiero po upływie 5 lat, porozumieniem, które weszło w życie 1 stycznia 1980 roku. Zadecydowano o obniżeniu ceł na artykuły przemysłowe średnio o 34%, jeżeli przyjęto średnią arytmetyczną ważoną, lub 39% w przypadku zwykłej średniej arytmetycznej, lub 39% w przypadku zwykłej średniej arytmetycznej w ciągu 8-10 lat, ograniczenie możliwości stosowania najróżniejszych barier pozataryfowych. Trzeba zaznaczyć niezadowolenia WE z ofert przedstawionych przez Japonię, Stany Zjednoczone i Kanadę. (np. oferta amerykańska nie respektowała zasady większej obniżki przy wyższych obciążeniach celnych, Stany Zjednoczone utrzymywały wysokie cła np. na produkty naftowe, stal, łożyska, a na eksporcie tych produktów zależało UE). Podczas Rundy Tokijskiej ujawniły się tendencje protekcjonistyczne związane z kryzysem gospodarczym, lecz z drugiej strony w pewnym sensie te tendencje hamowała.
W 1986 doszło do zaostrzenia konfliktu między Stanami Zjednoczonymi a WE. Powodem była zapowiedź USA o wprowadzeniu 200% cła na produkty rolne z WE. Miało to miejsce przed zwołaniem Rundy Urugwajskiej. Podczas rokowań UE utrzymała swoje stanowisko w kwestii Wspólnej Polityki Rolnej, która jest sprzeczna z zasadami liberalizmu w handlu. Otwarcie rynku UE na produkty rolne z krajów biednych zalałyby rynek i doprowadziły do upadku rolnictwa UE. Zgodnie z postanowieniami GATT/WTO eksport artykułów rolnych może być subwencjonowany jedynie, gdy nie narusza interesów innych państw. W rzeczywistości istnieje wiele form subwencjonowania eksportu artykułów rolnych. Mamy tu do czynienia z brakiem dyscypliny wśród członków WTO.
To właśnie wspólna polityka rolna doprowadziła do przerwania rozmów Rundy Urugwajskiej. w trakcie rokowań WE miała przeciw sobie Stany Zjednoczone i grupę 14 największych eksporterów artykułów rolnych pod nazwą Cairns. Groźbę przerwania rokowań zażegnała Szwecja przedkładając rozwiązania kompromisowe. Według tych propozycji:
krajowy poziom ochrony rolnictwa, przyjmując rok 1990 za rok poziomu wyjściowego (dla produktów podstawowych) powinien ulec obniżeniu w ciągu pięciu lat począwszy od 1991 roku o 30%
ochrona rolnictwa powinna być związana z zobowiązaniami do zasadniczego przejścia rynku w kierunku ułatwień handlowych, a przede wszystkim do 30% obniżki protekcji wobec towarów przekraczających granicę w stosunku do poziomu wyjściowego z 1990
z zobowiązaniem do zmniejszenia wydatków budżetowych przeznaczonych na subwencję dla eksporterów
WE odpowiedziała na to propozycją zmniejszenia poparcia i ochrony rolnictwa mierzonej tak zwanym zagregowanym środkiem poparcia (AMS) dla ważniejszych produktów rolnych (zboże, ryż, cukier) o 30%, a dla innych (warzywa, owoce) obniżkę o 10% przy poziomie wyjściowym z 1986.
Konflikt między Stanami Zjednoczonymi a WE podczas Rundy urugwajskiej można nazwać „wojną tłuszczową”, gdyż głównym przedmiotem sporu były ziarna oleiste. We dokonała tu pewnych ustępstw, postanowiła dotować bezpośrednio farmerów, a nie kompensować przemysłowi wydatki na droższe surowce. W dalszej perspektywie miało to spowodować obniżenie cen gwarantowanych.
W 1992 roku kraje członkowskie WE uzgodniły pakiet zasadniczych zmian we wspólnej polityce rolnej, które od kilkudziesięciu lat decydowała o rozwoju rolnictwa UE. Zredukowano 1/3 gwarantowanych cen dla producentów zboża, wpłynęło to również na opłacalność i rozmiary produkcji mięsa i mleka. Reforma ta jednak nie doprowadziła do spadku wydatków na rolnictwo z budżetu Wspólnot Europejskich, a nawet koszty te wzrosły.
Kolejnym zarzewiem konfliktu miedzy WE a Stanami Zjednoczonymi była liberalizacja handlu usługami. USA zarzucały WE, że 75% wymiany w sektorze finansów i telekomunikacji było niedopuszczalnych, i WE wyciągała z tego duże zyski.
Konflikt na linii Stany Zjednoczone i Wspólnota Europejska ujawnił się też w przypadku przemysłu stalowego, który przeżywał trudności rozwojowe.
Runda Urugwajska przyniosła przełom w liberalizacji handlu i wymianą technologii (komputery, sprzęt elektroniczny), których jednych z głównych eksporterów jest UE.
Do konsensusu między WE a Stanami Zjednoczonymi doszło dopiero20 listopada 1992 roku. Ustępstwa obu stron zażegnały wojna handlową. WE zobowiązała się zmniejszyć o 21% subsydia dla rolników i w ciągu 6 lat obniżyć o 36% dotacje dla eksportu produktów rolnych. Postanowiono również ograniczyć obszar upraw roślin oleistych.
Obecnie można się spodziewać dalszych sporów dotyczących wspólnej polityki rolnej WE, szczególnie wobec planów Stanów Zjednoczonych, które chcą zwiększyć eksport swojej żywności do krajów UE. Ogólna tendencja liberalizacji handlu międzynarodowego ma jeszcze wiele przeszkód do pokonania, a niektóre z nich wydają się niemożliwe do przezwyciężenia w ciągu najbliższych lat.
3