22 (o). PEDAGOGIKA DIALOGU. ISTOTA I GŁÓWNI PRZEDSTAWICIELE
Jeśli mamy zastosować dialog w procesie pedagogicznym, konieczne jest wyraźne określenie, co należy przez dialog rozumieć.
Wg M. Navratila dialog to proces, przez który dwa podmioty używają słowa
w zamiarze osiągnięcia zrozumienia tego, co każdy z nich myśli i czym żyje oraz, dzięki któremu dochodzą w pewnej mierze do zbliżenia wzajemnego swoich punktów widzenia
i właściwego sobie sposobu bycia. Tak więc metoda dialogu to sposób komunikacji między ludźmi, w którym rozmawiają oni ze sobą w celu wzajemnego zrozumienia się, zbliżenia
i współdziałania.
Czołowy przedstawiciel - Heliodor Muszyński - rozumie wychowanie jako „świadome i celowe urabianie osobowości ludzi”. Jednak coraz częściej pojawiają się nowe definicje wychowania, w których znajduje się już miejsce na dialog pedagogiczny.
H. Muszyński już inaczej pojmuje proces wychowawczy - „przez wychowanie rozumiemy wszelkie zamierzone działania w formie interakcji społecznych, mające na celu wywołanie trwałych, pożądanych zmian w osobowości ludzi”.
Proces dialogowy można nazwać wychowaniem ponieważ dzięki niemu następuje doskonalenie, a więc urzeczywistnianie się człowieczeństwa. Idąc za Klausem Schallerem, dialog między ludzki rozumiemy jako dialog wychowawczy.
Jeżeli pojmiemy wychowanie jako interakcje zamierzone, ale mającą miejsce między wychowawcą a wychowankiem, wtedy mamy do czynienia z dialogiem pedagogicznym
w szerokim znaczeniu, np. gdy wychowawca rozmawia z dziećmi podczas spaceru, nie myśli on wówczas o swej pedagogicznej roli, ale przecież zachodzą wtedy wzajemne oddziaływania - jeśli trwa autentyczny dialog - wpływające na rozwój człowieczeństwa, tak wychowawcy, jak i wychowanka.
Dialogiem pedagogicznym w ścisłym znaczeniu określamy taka relację miedzy wychowawcą a wychowankiem, gdy ten pierwszy w zamierzony sposób pragnie oddziaływać na tego drugiego.
Wychodząc z klasycznej już zasady dialogu, wywodzącej się od Martina Bubera,
w oparciu o teorię komunikacji międzyludzkiej Schaller opracował nową koncepcję pedagogiki, w której momentem najbardziej istotnym jest relacja dialogowa między wychowankiem a wychowawcą. Powinna być ona, zdaniem Schallera, symetryczna, tzn. należy wykluczyć jakiekolwiek pierwszeństwo wychowawcy, równając go całkowicie
z wychowankiem. Liczy się tylko waga argumentów, niezależnie od tego, kto je wsuwa: wychowawca czy wychowanek. Ten ostatni ma prawo wysuwać zastrzeżenia w stosunku do żądań kierowanych pod jego adresem, może występować z inicjatywą i swoje stanowisko popierać odpowiednimi dowodami. Przestaje on w ten sposób być biernym przedmiotem wychowania, zyskując aktywną rolę współpodmiotu w procesie pedagogicznym.