Ekonomiści
Franklin Benjamin (1706-1790), amerykański polityk, współtwórca Stanów Zjednoczonych, dyplomata, filozof, publicysta, jeden z największych uczonych XVIIIw.; Współautor Deklaracji niepodległości Stanów Zjednoczonych; jeden z ojców założycieli Stanów Zjednoczonych; członek Towarzystwa Królewskiego w Londynie. W filozofii przedstawiciel utylitaryzmu, zajmował się problematyką etyczną i społeczną, przedstawił model człowieka, który sam sobie wszystko zawdzięcza (ang. Self-made-man). Zajmował się też fizyką, medycyną, botaniką i agronomią.
Friedman Milton (1912- ) ekonomista amerykański, twórca monetaryzmu, wybitny przedstawiciel chicagowskiej szkoły w ekonomii, za jedyny czynnik wpływający na poziom nominalnego Produktu Narodowy Brutto (PNB) uznawał podaż pieniądza, inflację postrzegał wyłącznie jako zjawisko pieniężne oraz zalecał zwiększanie podaży pieniądza w tempie odpowiadającym tempu wzrostu PNB dla zapewnienia stabilizacji gospodarczej. Krytyk keynesizmu i opartego na nim interwencjonizmu; przyznawał wyższość polityce monetarnej nad fiskalną; dowodził, że ekspansywna polityka dochodowa, mająca na celu ograniczenie bezrobocia, w długim okresie prowadzi wyłącznie do wzrostu cen, bezrobocie zaś będzie się kształtować na poziomie naturalnej stopy bezrobocia; zwolennik wolnej konkurencji, opowiadał się przeciw ingerowaniu państwa w gospodarkę; 1976 otrzymał Nagrodę Nobla za prace z teorii i historii pieniądza.
Hayek Friedrich August (1899-1992), brytyjski ekonomista, filozof społ. i polit., pochodzenia austryjackiego; kontynuator wielu koncepcji austriackiej szkoły w ekonomii, przedstawiciel tzw. nowej szkoły wiedeńskiej; zwolennik liberalizmu, przeciwnik interwencji państwa w gospodarkę; 1974 otrzymał (wraz z G. Myrdalem) Nagrodę Nobla.
Juglar Climent - już w 1860 roku opisał zasady wahań wielkości produkcji zwanych cyklami koniunkturalnymi, gdzie wyróżnił on dwie fazy: wzrostu ( ekspansji) i spadku (recesji).
Keynes John Maynard (1883-1946), brytyjski ekonomista; finansista i publicysta; wybitny teoretyk makroekonomii, działacz polityczny; od 1909 wykładowca ekonomii na uniwersytecie w Cambridge; 1911-45 red. „Economic Journal”; od 1921 prezes wielkiego towarzystwa ubezpieczeniowego; prowadził też własne przedsiębiorstwo finansowe; w uporządkowany sposób przedstawił popytową teorię dochodu narodowego (teoria Keynesa); w czasie II wojny świat. odgrywał ważną rolę w kierowaniu gospodarką wojenną W. Brytanii; jeden z twórców Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju. Autor: „Ogólnej teorii zatrudnienia, procentu i pieniądza”.
Kondratjew Nikołaj (1892-1938), rosyjski ekonomista i statystyk; twórca teorii długich cykli koniunkturalnych (trwających 50-60 lat), zw. cyklami Kondratjewa; badał ceny i stopy procentowe w USA, W. Brytanii i Francji w okresie od XVIII w. do lat 20. XX w. i odkrył występujące w regularnych odstępach ich szczyty oraz doliny; podobnej pracy dokonano w Harvard University w Cambridge; potwierdziła ona występowanie od XIII w. w Anglii długookresowych, wynoszących 54 lata, cykli cen pszenicy; zainteresowanie cyklami Kondratjewa odżyło w latach 70. i 80.
Kuznets Simon Smith (1901-1985), ekonomista amerykański, pochodzenia rosyjskiego; zajmował się głównie problematyką wzrostu gospodarczego oraz dochodu narodowego i jego podziału; badacz historii gospodarczej epoki nowożytnej; zgromadził dane statystystyczne dotyczące produktu społ. i nakładów produkcyjnych, struktury produkcji i zatrudnienia, uporządkował je w zwarte i ciągłe szeregi czasowe i poddał analizie pod kątem porównywalności w czasie i przestrzeni.
Locke John (1632-1704), filozof ang.; czołowy przedstawiciel nowoż. empiryzmu genet.; zajmował się gł. problemem pochodzenia wiedzy ludzkiej; uważał umysł ludzki za „czystą, nie zapisaną kartę”, w etyce był prekursorem utylitaryzmu; uważał, że człowiek powinien zabiegać o realizację własnych interesów i kierować się rozumem, a nie autorytetem; był zwolennikiem podziału władzy oraz rządu działającego w granicach zakreślonych prawem; twierdził, że władza wykonawcza, która przekracza swoje uprawnienia, uzasadnia opór obywateli i rewolucję (teza ta zapowiada rewolucję 1688 w Anglii); rozważania Locke'a o pracy, własności i zróżnicowaniu majątkowym spowodowanym przez pieniądz wywarły istotny wpływ na teorie A. Smitha i K. Marksa; Locke był prekursorem liberalizmu i nowocz. teorii demokracji, wpłynął na twórców Stanów Zjedn. i niektórych teoretyków rewolucji francuskiej.
Malthus Thomas Robert (1766-1834) brytyjski ekonomista i demograf, jeden z głównych przedstawicieli klasycznej szkoły w ekonomii; jeden z głównych (obok A. Smitha, D. Ricardo i J.S. Milla) przedstawicieli tzw. ekonomii klas.; pierwszy w W. Brytyani prof. teorii ekonomii; badał problemy płac i pieniądza; rozgłos przyniosła mu sprecyzowana 1798 teoria ludnościowa głosząca, iż gatunek ludzki charakteryzuje uniwersalną tendencję do wzrostu liczebnego w tempie przewyższającym tempo wzrostu podaży żywnościowej (maltuzjanizm); Malthus był pierwszym ekonomistą, który dopuszczał możliwość występowania okresowych kryzysów wywoływanych nadmiernym oszczędzaniem. Jego sposób myślenia o roli oszczędności w gospodarce był kontynuowany dopiero przez Johna Maynarda Keynesa
Marks Karol, właśc. Karl Heinrich Marx, (1818-1883), niem. twórca koncepcji ekonomicznej, jeden z najważniejszych teoretyków i ideologów socjalizmu. od 1844 współpracował i przyjaźnił się z F. Engelsem; Przedstawiciel młodoheglistów; istotny wpływ na kształtowanie się poglądów Marksa wywarł też socjalizm utopijny (H. Saint-Simon, Ch. Fourier, R. Owen), a także poglądy L. Feuerbacha. Marks odrzucił heglowską filozofię absolutu, natomiast jego filozofię dziejów przekształcił w koncepcję materializmu hist., wiążąc przy tym realizację idei wolności z polit. instytucjami państwa, ale ze sferą ekonomiczno-produkcyjnej działalności ludzi (zniesieniem własności prywatnej środków produkcji, podziałów klasowych, wyzysku ekon.), uznaną za materialną podstawę życia społ.-hist.; wiąże się z tym odmienny niż u Hegla podział dziejów na epoki (wspólnotę pierwotną, niewolnictwo, feudalizm, kapitalizm, socjalizm i komunizm) oraz zainteresowania ekonomiczne Marksa (na które istotny wpływ wywarli: A. Smith, D. Ricardo, J.Ch. Sismondi). Powiązanie przez Marksa heglowskiej dialektyki, zawierającej ideę gwałtownych załamań jako czynnika historiotwórczego, z koncepcją skonfliktowanych klas społ. jako podmiotów dziejów (w miejsce państwa, narodu, wielkich jednostek) dało w rezultacie teorię rewolucji proletariackiej, stanowiącej wynik toczącej się wówczas walki klas; miała ona rozstrzygnąć podstawowe problemy determinujące dotychczasowy proces hist.: charakter własności środków produkcji, układ klasowy, wyzysk, alienację pracy. Według Marksa warunkiem likwidacji zła hist. oraz realizacji wolności przez rewolucję było jej wystąpienie we wszystkich rozwiniętych (bogatych) krajach kapitalist. jednocześnie, a wynikiem rewolucji — powstanie bezklasowego i bezpaństw. społeczeństwa komunistycznego. Koncepcja Marksa wywarła ogromny wpływ na życie intelektualne i polit. końca XIX w. i pocz. XX w., a o jej dalszych losach zadecydowała przede wszystkim rewolucja 1917 w Rosji.
Marshall Alfred (1842-1924), bryt. ekonomista, z wykształcenia matematyk; zapoczątkował w ekonomii kierunek neoklasycystyczny, jego najwybitniejszy przedstawiciel; uczniami Marshalla byli m.in. J.M. Keynes i A.C. Pigou. Marshall wskazywał na związek zachodzący między podażą, popytem i ceną; wielkość popytu zależy wg niego od użyteczności krańcowej danego dobra, wielkość podaży — od kosztów produkcji, tj. wynagrodzenia krańcowego, czynników produkcji (pracy, kapitału, ziemi i organizacji). Analizując wpływ zróżnicowanych dochodów poszczególnych klas na kształtowanie się popytu, sformułował prawo elastyczności popytu, precyzując zależność zmiany popytu od zmian ceny; 1890 ukazała się gł. praca Marshalla, Zasady ekonomiki; była ona najważniejszym traktatem współczesnej ekonomii brytyjskiej, wprowadzała wiele nowych koncepcji, dotychczas aktualnych w ekonomii.
Montesquieu Charles Louis (Monteskiusz) (1689-1755), franc. prawnik, myśliciel i pisarz polit.; jeden z czołowych przedstawicieli wczesnego oświecenia, najwybitniejszy teoretyk monarchii konstytucyjnej. W głównym dziele O duchu praw w 1748 przedstawił swą teorię polityki dotyczącą istoty i powstania państwa i prawa oraz koncepcję organizacji państwa rządzonego dobrze i praworządnie. Państwo powstało wg Montesquieu w wyniku umowy społecznej zawartej przez ludzi, w celu ochrony ich interesów, bezpieczeństwa i wolności. Zadania państwa pojmował Montesquieu w sposób liberalistyczny i indywidualistyczny: powinno działać tylko wówczas, gdy jest to niezbędne. Istotą państwa powinna być polityczna wolność obywateli, którą pojmował Montesquieu w sposób antyabsolutystyczny a zarazem moralny; polega ona na tym, aby „móc czynić to, czego się powinno chcieć”. Przejawy wolności wg Montesquieu to: wolność myśli, sumienia, słowa, druku. Wolność zapewnia państwo praworządne, w którym prawa są dobre i przeniknięte „duchem umiarkowania”, oraz oddzielenie od siebie władz: ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej, które winny równoważyć się wzajemnie. Koncepcja trójpodziału władz odegrała w historii wielką rolę, stała się częścią składową XVIII-, XIX- i XX-wiecznego konstytucjonalizmu, legła u podstaw amerykaiej i francuskiej konstytucji. Montesquieu był jednym z prekursorów determinizmu geograficznego. Zyskał również sławę jako pisarz.
Ricardo David (1772-1823), ang. ekonomista, makler giełdowy, jeden z gł. teoretyków klasycznej szkoły w ekonomii; dzięki zręcznym operacjom na giełdzie, w wieku 25 lat stał się jednym z najbogatszych ludzi w Anglii; właściciel majątku ziemskiego. Po dorobieniu się fortuny na operacjach giełdowych zajął się geologią, matematyką i mineralogią; współzałożyciel Tow. Geol. w Londynie. Następnie, pod wpływem A. Smitha, zajmował się ekonomią, gł. teorią pieniądza i kredytu, a jego Proposals for an Economical and Secure Currency (1816) przyjęto jako podstawę reformy walutowej Peels Bill z 1819. W Zasadach ekonomii politycznej i opodatkowania (1817) udowodnił hipotezę, że wartość produktów jest określona przez nakłady pracy potrzebne do ich wytworzenia; uzupełnieniem teorii wartości była teoria podziału, wyjaśniająca, w jaki sposób poszczególne klasy społ. uczestniczą w podziale wytworzonej wartości; częścią teorii podziału jest sformułowane przez Ricardo'a spiżowe prawo płacy roboczej; Ricardo dowodził, że w gałęziach pozaroln. wolna konkurencja między dostawcami (kapitalistami) utrzymuje ceny dóbr i usług na poziomie, przy którym nie jest możliwe trwałe przechwytywanie korzyści z wdrażanego postępu techn.; jego zdaniem jedyną klasą będącą rzeczywistym beneficjentem postępu w gospodarce są właściciele ziemscy; udział dochodów tej klasy w łącznej wartości do podziału rośnie, rosną bowiem w długim okresie ceny oraz renty gruntowe; uznając ten stan za niewłaściwy Ricardo występował przeciw interesom właścicieli ziemskich. Ricardo stworzył także teorię kosztów komparatywnych, będącą uzasadnieniem korzyści płynących z międzynarodowego podziału pracy (specjalizacji). Jego teorie były wykorzystywane w walce o stworzenie instytucjonalnych warunków do rozwoju systemu wolnej konkurencji oraz zniesienie wysokich ceł na importowane do W. Brytanii zboża.
Say Jean-Baptiste (1767-1832), franc. ekonomista, przemysłowiec, ; czł. Trybunału, usunięty przez Napoleona I za liberalne poglądy; popularyzator teorii A. Smitha na kontynencie eur., w Traité d'économie politique... (t. 1-2 1803) rozwinął jego teorię rynku; twierdził, że na rynkach produktów i usług „podaż stwarza sobie sama rynki zbytu”; dowodził, że choć na poszczególnych rynkach może wystąpić przejściowa nadwyżka podaży nad popytem, to jednak ogólna nadprodukcja nie jest możliwa; hipoteza dotycząca wzajemnych zależności między rynkową wartością wytworzonego produktu a wysokością łącznych wydatków jest znana jako prawo rynków Say'a; na prawie tym są oparte rozbudowane teorie prowadzące do konkluzji, że gospodarka rynkowa (której mechanizmy nie są zakłócane interwencją z zewnątrz, np. ze strony państwa czy związków zawowodych) funkcjonuje, w zasadzie, przy pełnym wykorzystaniu zasobów.
Schumpeter Joseph Alois, (1883-1950), amer. ekonomista, Badacz rozwoju gosp., ujmowanego jako proces dynamiczny i nieciągły, oraz przyczyn i przebiegu cykli koniunkturalnych; wg Schumpetera podstawę wzrostu gosp. stanowi działalność innowacyjna przedsiębiorców, którzy przyjmują na siebie wszelkie ryzyko i wprowadzają nowe technologie, które zastępując stare, uruchamiają procesy „kreatywnej destrukcji”; cykliczność gosp. ma swoje źródło w nieregularnej aktywności innowacyjnej przedsiębiorców; Schumpeter przewidywał zastąpienie systemu kapitalistycznego socjalizmem, m.in. na skutek długookresowego zmniejszania się dopływu innowacji do gospodarki, spowodowanego wzrostem dobrobytu oraz rozwojem spółek akcyjnych (tzw. własności anonimowej).
Weber Max (1864-1920), niem. socjolog, historyk, religioznawca, ekonomista, prawnik, teoretyk polityki i metodolog nauk społ.; jeden z najbardziej wszechstronnych przedstawicieli nauk społ., twórca tzw. socjologii rozumiejącej; Odrzucając pozytywist. koncepcję nauk społ. jako nauk przyrodniczych, Weber starał się im nadać ścisły i obiektywny charakter, m.in. przez: opracowywanie ich podstaw metodologicznych (koncepcja typów idealnych), tworzenie ich możliwie precyzyjnego języka (wiele wprowadzonych przez niego pojęć i kategorii jest szeroko stosowanych) oraz prowadzenie zakrojonych na szeroką skalę badań hist.-porównawczych. Doniosły był udział Webera w przezwyciężeniu organicyzmu i uczynieniu socjologii nauką o działaniach społecznych. Najbardziej znane stały się studia Webera nad powstaniem kapitalizmu (polemiczne w stosunku do marksizmu, gdyż uwydatniały wpływ czynników rel.-kulturowych, a nie ekon.) i osobliwościami cywilizacji europejskiej. Weber nie stworzył szkoły, ale wywarł wielki wpływ na nauki społ., zwłaszcza na socjologię; zaznaczył się on najmocniej w metodologii, socjologii polityki, socjologii struktur społ. i gosp. oraz socjologii religii