Psychologia różnic indywidualnych
wykład 1
To, że ludzie są różni → oczywista oczywistość. Różnice zwiększają wg psychologów ogólnych błąd pomiaru.
Psycholog zorientowany różnicowo dociera do ukrytych mechanizmów jednostkowej osobowości. Psychologia różnicowa jest pierwotnie kliniczna.
Nauki nomotetyczne - ogólne warunki funkcjonowania przyrody (np. fizyka).
Nauki idiograficzne - opisywanie poszczególnych przypadków (np. historia).
Psychologia godzi podejście nomotetyczne z idiograficznym, takie są wobec niej oczekiwania, aby miała coś do powiedzenia na temat poszczególnych przypadków. Poza tym taka jest natura badanego zjawiska, ludzie są bardzo różni; zakres zróżnicowania indywidualnego jest głęboki. Musimy mieć podwójne spojrzenie na człowieka: z lotu taka i z poziomu konkretnego. Istnieje możliwość nie tylko pokojowego współistnienia, ale także wzajemnego współdziałania tych podejść. Pewne prawa ogólne okazują się być nie całkiem ogólne, nie obowiązują bez zobowiązań.
Tendencyjność uwagi - uwaga rejestruje wydajnie sytuacje zagrażające, możemy
z wyprzedzeniem reagować na niebezpieczeństwa. Da się ją zauważyć tylko u osób
z podwyższonym poziomem lęku. Jeżeli nie uwzględnimy tej cechy indywidualnej, jaką jest poziom lęku, tendencyjność uwagi moglibyśmy ignorować albo przeszacowywać jej występowanie. Połączenie psychologii ogólnej i różnicowej jest niezbędne.
Badania nad inteligencją kiedyś traktowały jedynie o wykrywaniu różnic. Jednocześnie rozwijała się psychologia ogólna. Spróbowano dokonać fuzji. Łącząc te dwie dziedziny, możemy badać procesy poznawcze u różnych osób wykazujących się cechą inteligencji. Inteligencja okazała się być sposobem funkcjonowania człowieka.
Podstawowe pojęcia psychologii różnicowej:
typ - jakościowo swoisty sposób funkcjonowania człowieka; szufladka (np. choleryk)
cecha - jakiś wymiar ciągły
- od + do -, bieguny są umowne, nie są same w sobie szczególnie dobre bądź szczególnie złe
- od 0 do ∞, np. inteligencja ogólna, rangowanie, uzyskać mniej jest gorzej niż uzyskać więcej, im wyższe natężenie cechy, tym lepsze funkcjonowanie
stan - lęk stan a lęk cecha (od tego się zaczęło - lęk jako coś trwałego albo jako epizod); cecha depresyjna może wywoływać łatwość stanu depresyjnego; przeciętny iloraz inteligencji fluktuuje, nie wiadomo jednak, co fluktuuje - cecha czy poziom wykonania.
Psychologia różnicowa źle uprawiana, za mało w niej wyjaśnień, za dużo opisów. Nauka zawsze zaczyna się od opisu, jest on potrzebny, dopiero później można przejść do wyjaśniania. Bez opisu nie byłyby możliwe konstrukcje teoretyczne potrzebne do wyjaśniania.
Teoria Freuda jest zarówno opisowa, jak i wyjaśniająca, choć mało różnicowa. Psychologia jest w szczególnym momencie swojego rozwoju, w związku z tym nadmierna koncentracja na opisie nie jest z wyboru.