zmiernie ważne — z punktu widzenia praktyki klinicznej — jest rozróżnienie pewnych typów zaburzeń czytania ze względu na przyczyny, czyli tzw. pa-tomechanizmy obserwowanych trudności. To zagadnienie również wywołuje sporo nieporozumień w literaturze pedagogicznej i psychologicznej. W Polsce krótkiego przeglądu takich koncepcji podziału dysleksji dokonała B. Kołtuska (1990), wspomina także o tym M. Bogdanowicz (1994), jednak są to tylko doniesienia o rodzajach dysleksji rozpoznanych w innych krajach.

Jednym z popularnych podziałów jest klasyfikacja dysleksji według E. Bo-der (1973). Wyróżniła ona trzy typy zaburzeń dyslektycznych:

DYSLEKSJĘ DYSFONETYCZNĄ — typ fonologiczny, którego podsta­wowym patomechanizmem są deficyty w dekodowaniu fonologicznym, spo­wodowane deficytami językowymi i percepcji słuchowej; w owym przypadku dzieci opanowały ograniczony słownik wizualny i te wyrazy rozpoznają drogą wzrokową, zatem przeważają błędy wizualne: zamiast wyrazu prasa — praca, dym — dom, rak — rok, oraz błędy semantyczne — zastępowanie wyrazów trudnych do przeczytania wyrazem bliskoznacznym na podstawie kontekstu — np. kura zamiast kaczka;

DYSLEKSJĘ DYSEJDETYCZNĄ — typ dekodujący, przejawiający się czytaniem bardzo precyzyjnym, tak jakby każdy wyraz widziany był po raz pierwszy, inaczej jest to czytanie analityczne oparte na procesie analizy i syntezy, fonetycznej; pojawia się tu umiejętność wybrzmiewania zarówno znanych jak i nieznanych kombinacji liter, na przykład — czytanie s-z-a-r-y zamiast szary, lub c-h-ł-o-p zamiast chłop.

DYSLEKSJĘ MIESZANĄ — w której pojawiają się oba typy wymienio­nych wcześniej błędów.

Powyższy podział nie ma dużego zastosowania w stosunku do dzieci pol­skich, zwłaszcza błędy dysejdetyczne budzą sporo wątpliwości (por. Goswami, Bryant 1991). Poza tym autorka nie wnika w istotę trudności ani w ich przy­czyny, a opisuje tylko objawy, czyli błędy popełniane w czasie czytania.

Innym przykładem podziału dysleksji rozwojowej jest propozycja D. J. Bak-kera (1990). Jest ona kontynuacją teorii tego autora na temat opanowywania umiejętności czytania przez dziecko ze względu na dominację półkulową i ro­dzaj używanych strategii. Przedstawiono ją w poprzednim rozdziale w punkcie 2.2.2. Opisane przez D. J. Bakkera stadia opanowywania umiejętności czytania charakteryzują się strategiami prawopółkulowymi (percepcyjnymi, wzrokowo--przestrzennymi) jako dominującymi w pierwszej fazie nauki czytania elemen­tarnego, a strategiami lewopółkulowymi — w fazie czytania zaawansowanego. Zmiana w przewadze drugiego typu strategii nad pierwszym ma miejsce w 8 roku życia (klasa II).

Może się jednak zdarzyć, że dziecko dłużej niż należy „trzyma się" strategii prawopółkulowej, tzn. w czytaniu posługuje się głównie strategiami percepcyj-

53

---