Osobowość - wykład 7
1.Podstawowe pytanie dotyczące zmiany
● dlaczego osobowość miałaby być stała albo zmienna?
● jakiego rodzaju zmiany dokonują się w osobowości? co oznacza zmiana? Czy to coś radykalnego? → arbitralne
● czy ludzie mogą decydować się na zmianę? → Możemy, ale stopień może być ograniczony
● w jaki sposób ludzie opisują próby dokonywania zmian?
↓
Mikrobiografie - często nacisk na aspekt emocjonalny: emocje pozytywne- nie ma powodu do zmiany . Zmiana doprowadza do nowego spojrzenia na siebie. Ludzie wskazują, że stali się nowym człowiekiem- nowa tożsamość
2.Zmiana a rozwój
Jak wcześnie można określić stałe charakterystyki osobowości?
Badania podłużne temperamentu (Caspi i Silva, 1995)
Kiedy osobowość jest w pełni rozwinięta?
30 rok życia ważny → między 20-30 nieduża zmiana
według niektórych po 50r.ż.
3. Osobowość -niezmienna?
„Charakter 30-latka jest jak sztywna konstrukcja, która nigdy się nie zmieni” (James, 1890).
Dane empiryczne za stałością osobowości:
stabilność wartości średnich (badania poprzeczne i longitudinalne - Costa i McCrae, 1992)
stabilność różnic indywidualnych - przeciętne korelacje test-retest - 0,64
→ Czynniki odpowiedzialne za stałość osobowości
a)Czynniki środowiskowe - environtype
b)Czynniki genetyczne
c) Interakcja osoba-środowisko (Roberts i in., 2003)
przyciąganie- aktywny wybór niszy
wybór- zewnętrzny, nie własny
wywoływanie- tendencja do prowokowania zachowań innych
manipulowanie- aktywne kształtowanie środowiska
wycofanie -wyjście ze środowiska
przejrzystość tożsamości- im bardziej klarowna tożsamość, tym większa spójność os.
odpływ z wyspy os. niedopasowanych do środowiska małej wyspy
→ Zmiana w obrębie 5 czynników
sumienność → kobiety > mężczyźni; zmienia się powoli, ale tez po 30 r.ż. rośnie z wiekiem
ugodowość → kobiety >mężczyźni; też rośnie z wiekiem; do 30 r.ż. minimalny przyrost
neurotyzm → kobiety >mężczyźni; mężczyźni - niewielka zmiana stałości do 40 r.ż. kobiety - spadek wyraźny
otwartość → mężczyźni >kobiety ; spada, u kobiet mniejszy spadek
ekstrawersja → kobiety >mężczyźni; u kobiet spada, u mężczyzn nieznaczna zmiana
4. Czynniki odpowiedzialne za zmianę
Kontyngencja wzmocnień (role społeczne)
Wgląd w swoje zachowania
Obserwowanie innych
Oczekiwania i wymagania związane z rolą
Czynniki genetyczne
Viken,1994 badanie bliźniąt fińskich (badano ekstrawersje i neurotyzm)
→ ewolucyjne ramy do ujęcia stałości i zmiany
a) stałość pojawi się na kilku poziomach:
● powstałe ewolucyjnie mechanizmy psychologiczne
różnice indywidualne (walka/ucieczka)
dobre strategie rozwiązywania problemów adaptacyjnych
b)źródła zmiany osobowości
zmiana mechanizmów- najbardziej dramatyczna
rozwój osobowości- ukierunkowanie na jakiś typ problemów
zmiana problemów adaptacyjnych
zmiana strategii rozwiązywania strategii adaptacyjnych
5. Pomiar zmiany osobowości
rozwój badań longitudinalych i metod wielozmiennowych
problem narzędzi pomiarowych- oszacowanie rzetelności
plan badań: dobór próby, dobór zmiennych i dobór okazji do pomiaru
problemu z oszacowaniem stabilności osobowości
→ czy osobowość się zmienia?
odpowiedź na pytanie zależy od poziomu analizy:
-poziom I - cechy osobowości; zmiany stosunkowo niewielkie
-poziom II- osobiste dążenia; znaczące zmiany w ciągu życia; też po 30r.ż.
-poziom III- narracyjne ujęcie życia zmiana w rozwoju; najbardziej intensywna zmiana , jest dynamiczna
6. Krystalizowanie się niezadowolenia
a) propozycje procesu, który mógłby być odpowiedzialny za zmianę- krystalizowanie się niezadowolenia
zaangażowanie jest utrzymywane (stabilność) dzięki kombinacji atrybucji selektywnej uwagi i mechanizmów obronnych
zaangażowanie się zmienia , kiedy dotychczas odizolowane aspekty związku są ze sobą wiązane
Kluczowe znaczenie ma jakieś zadanie- wokół niego układa pełny obraz szczególna wersja wglądu
→ przykład zmiany osobowości
a)dane świadczące o istnieniu krystalizowanie się niezadowolenia:
rola zdarzenia inicjującego
mechanizmy po dokonaniu się zmiany
b) krystalizowanie się niezadowolenia i zmiana osobowości
● zmiana w dużym stopniu nieodwracalna
● badanie nad ruchami religijnymi → ktoś, kto opuszcza grupę, religię to postrzega ją jako straszną okropną itp. → mocno przesadzone informacje od byłych członków
● małżeństwo zgodne i po rozwodzie → różna interpretacja sytuacji poznania się i małżeństwa
7. Zaburzenia osobowości
a) Czym są zaburzenia osobowości?
Oś II (DSM IV)
„Trwały wzorzec wewnętrznego doświadczenia i zachowania, który znacząco odbiega od oczekiwań wynikających z kultury danej osoby, jest sztywny i dominujący oraz pojawia się wcześnie w wieku dojrzewania i nie ulega zmianom.”
b) Dwa ujęcia
Kategorialne:
DSM IV-TR: 7 do 9 symptomów, ok. 5 powinno być spełnionych. Duża heterogeniczność, rozkład ciągły
Cechowe (dimensional):
Zaburzenia osobowości to skrajne postaci normalnego funkcjonowania osobowości
8.Osobowość normalna i zaburzona
Odziedziczalność zaburzeń os jest nieznana.
Dlaczego os normalna i zaburzona są powiązane? ↓
Być może dlatego, że mają wspólne podłoże genetyczne. Jong i Livesley oszacowali korelacje genetyczną między miarami osobowości i zaburzeń (od 0,54 do 0,81)
→ 4-czynnikowy model psychopatii (Neumann, Hare, 2003)
aspekt interpersonalny i uczuciowy
→ sugestie zmian w DSM (Farmer, 2000)
potrzeba teoretyczna podstaw dla każdego z zaburzeniami os.
ponowne rozpatrzenie przedziałów na osi I i II
rozważyć kwestię zmiany kategorii na wymiary
rozważyć zmianę metod pomiaru
rozważyć zmianę skupień na bardziej adekwatny system hierarchiczny
nie zmieniać DSM tak często