1. WSPÓŁCZESNE WYZWANIA W KONTEKŚCIE PRZEDMIOTU HISTORIA FILOZOFII.
Największe niebezpieczeństwa:
- bezwzgledna tendencja chronienia człowieka za wszelką cenę- brak
równowagi między człowiekiem a otoczeniem, człowiek jest ważny, ale w
relacji do świata
- wszystko jest mozliwe- jaka jest granica poznania ludzkiego, granica
mówienia prawdy
- fetyszyzm antropologiczny- przypisywanie człowiekowi absolutów
(wolność, absolutne poznanie)
Paradoksy antropologiczne:
- istnieje życie ale nie istnieje człwowiek (zygota, ludzie w
śpiączce)
- a nawet jesli istnieje zycie to nie jest osobą
- istnieje osoba, ale nie ma prawa do istnienia (pedofile, osoby skazane na
karę śmierci

2.POCZATKI MYŚLI FILOZOFICZNEJ. CO TO ZNACZY ZACZYNAĆ SIĘ? GDZIE
ZACZĘLA SIE FILOZOFIA? PUNKTY ORIENTACYJNE, WIELCY INICJATORZY.
Poczatek filozofii wiąże się ze świadomościa człowieka,
możliwością przekaraczania siebie. Kraje(Indie, Egipt, Izrael),
wpłyneły na rozwój filozofii. Grecja była dobrze rozwinięta, miała
rozwiniety handel, alfabet. Była uprzywilejowanym miejscem uprawiana
filozofii, ofiarowała kolebke na dziecko.
2000 r. p.n.e - szkoła Memphis

1700r p.n.e. kodeks Hammurabiego
Wpływ Izraela na myśl grecką:
1250 r p.n.e. Idea Boga jedynego
900 r p.n.e. przejście z monoteizmu względnego na bezwzgledny
800 r p.n.e. pierwsze miasta greckie
750r. p.ne próba mitologicznego interpretowania świata, poszukiwanie

zasad działania i zycia
700-600 pne Indie: pojawia się wielki pesymizm do ciała, ciało jest więzieniem dla duszy, asceza
604 pne prawo Dracona, prawo pisane, charakteryzuje się zakazem indywidualnej zemsty

Jak zaczyna się filozofia? Nikt filozofii nie "odkrył", jak Kolumb Amerykę, ani nie "stworzył", jak Einstein teorię względności. Nie zawsze istniało samo słowo "filozof" i pierwsi filozofowie wcale nie określali się w tensposób. W istocie są oni raczej inicjatorami (czyli - w dosłownym znaczeniu tego słowa - twórcami początków

WIELCY INICJATORZY:

Tales z Miletu (ur. około 625 p.n.e.): pierwszy sofos. Przez tradycję (to znaczy przez Arystotelesa) za pierwszego filozofa uznawany jest Tales z Miletu (miasto w ówczesnej Jonii, leżące na wybrzeżu Azji Mniejszej, na terenie dzisiejszej Turcji). Określano go mianem sofosa i rzeczywiście w jego wypadku nie da się precyzyjnie ustalić, czy był mędrcem, czy uczonym, naukowcem, czy filozofem. Niemniej zasadnicze znaczenie ma fakt, że postawił sobie pytanie o arche, czyli prazasadę, która sprawia, że wszystko, co istnieje i żyje, ma rozumny charakter (sam twierdził, iż arche jest woda, czy też wilgoć). Miast ograniczyć się do ustalania i opisywania zjawisk, Tales pytał więc o ich ostateczną przyczynę (co daje początek naukowemu podejściu do rzeczywistości) i o ich substancję (co inicjuje podejście metafizyczne). Twierdzono, że objaśnił teoretycznie zjawisko zrównania dnia z nocą i zaćmienia Słońca (co pozwoliło mu przewidzieć zaćmienie z roku 585). Tales jakoby sformułował zasadę: "poznaj samego siebie", wyrażającą myśl, że kształtowanie własnego charakteru jest zasadniczym składnikiem szczęścia, a ponadto stworzył podobno pojęcie Kairom (czyli momentu, gdy jakaś rzecz może lub powinna być zrobiona). Cechujące Talesa rozdarcie między skłonnością do czystej spekulacji i dążeniem do naukowego badania reguł skutecznej działalności dobrze ukazują dwie znane anegdoty: według pierwszej pewnego razu wpadł do studni, ponieważ szedł zapatrzony w niebo, żeby obserwować gwiazdy; druga mówi, że zbił majątek, ponieważ trafnie przewidział, że w danym roku mieć będzie miejsce nadzwyczajny urodzaj oliwek.

Reformy Solona . Solon uwalnia z poddaństwa chłopów, obniża znaczenie szlachectwa na rzecz majątku, z jednostek czyni obywateli państwa (kładąc kres całkowitej zależności od rodziny). Jest to bez wątpienia zapowiedź demokracji, a co najmniej próba racjonalizacji życia politycznego kosztem tradycji

Ezechiel, czyli rozdział między władzą świecką i duchową. Ogłaszając, że przyszły Dawid (czy Mesjasz) będzie pasterzem, a nie księciem czy królem, prorok Ezechiel oddziela radykalnie władzę świecką od duchowej.

Anaksymander (ur. około 610 p.n.e.): prazasadą jest bezkres. Anaksymander, który był krewnym i uczniem Talesa, jest ciągle jeszcze mędrcem-uczonym- filozofem. Opublikował on między innymi dzieło O przyrodzie, tworząc nowy gatunek poetycko-filozoficzny. Zajmował się geografią, kosmologią, kosmogonią i biologią, starając się podać racjonalne wyjaśnienie rzeczywistości. Świadczą o tym jego wysiłki, by burze, błyskawice i pioruny traktować jak zwykłe zjawiska związane z "powiewem powietrza". Anaksymander wynalazł - lub zdobył w Babilonie - zegar słoneczny (pochyły pręt umieszczony w środku tarczy). Konstruował zegary i sporządził pierwszą mapę znanego wówczas świata. Jego zdaniem, Ziemia znajduje się w centrum Wszechświata, który nie ma granic i zawiera w sobie nieskończoną liczbę nieustannie powstających i ginących światów. Warto zwrócić uwagę na jego zadziwiające przeczucie, iż istnieje ewolucja zjawisk biologicznych (zwierzęta powstały z wilgoci parującej pod wpływem słońca, człowiek wykształcił się ze zwierząt i na początku "przypominał rybę"). Jeśli Anaksymander jest jeszcze "fizykiem", twierdzącym, iż jedyną materialną prazasadę wszystkiego stanowi bezkres (apeiron: nieokreślona nieskończoność, z której dzięki grze przeciwieństw wyłoniły się wszystkie rzeczy i do której rzeczy kiedyś powrócą), to jednocześnie wprowadzonym przez siebie pojęciom: prazasady, elementów i bezkresu nadaje on znaczenie metafizyczne.

Zoroaster (Zaratustra) i dwoistość zasad. Bóg stwórca (Ahura Mazda) jest "mądrym Panem", lecz życie ziemskie jest terenem walki między duchem świętym i duchem zła (Aryman). Obydwa te duchy były na początku bliźniaczymi synami Ahura Mazdy. Religia Zoroastra pojmuje człowieka jako byt troisty, na który składają się myśl-słowo-czyn. Człowiek powinien i może wybierać dobro, przyczyniając się w ten sposób do ostatecznego zwycięstwa mądrego Pana. Później na Zachodzie koncepcja, że istnieje walka dwóch zasad, stanie się źródłem praktycznego manicheizmu.

Pitagoras (ur. około 580 p.n.e.): pierwszy "filozof". Pitagoras podobno jako pierwszy przypisał sobie miano filozofa w czasie dyskusji z tyranem Leonem. W odróżnieniu od uczonego czy mędrca (sofos), a także w przeciwieństwie do ludzi szukających sławy, majątku lub korzyści, filo-sofos ("miłośnik mądrości") to ktoś, kto bezustannie poszukuje prawdy i dobra. Pitagoras to niezwykła osobistość, która ma w sobie wiele z mistyka, maga i duchowego guru (założył on w Krotonie na południu Italii sektę, której członkowie zrzeszeni w heterii, czyli tajnym związku, wiedli życie kontemplacyjne, wyjąwszy chwile, gdy podejmowali działalność polityczną, by zreformować państwo i doprowadzić do zwycięstwa cnoty). W jego doktrynie świat po raz pierwszy nazwany zostaje kosmosem (ładem, który jest piękny). Ponieważ zachodzi tożsamość między strukturą rzeczywistości i strukturą poznania, wtajemniczeni są w stanie, jego zdaniem, przeniknąć prawa powszechnej harmonii. Cnota natomiast to harmonia duszy, która jest spokrewniona z boskością, choć w swej ziemskiej egzystencji pozostaje więźniem ciała. Zadanie filozofii polega zaś na tym, że ma ona wyzwolić człowieka, upodabniając go tym samym do bogów. Zważywszy, jaki wpływ wywarł Pitagoras na wielkich filozofów (Platona, Leibniza i innych), Hegel nazwał go "pierwszym nauczycielem ludzkości".

Ksenofanes (ur. około 605 p.n.e.): twierdzenie, iż Bóg jest Jednią. Uciekając z Kolofonu przed najazdem Persów, Ksenofanes schronił się w Elei, gdzie miał podobno założyć słynną szkołę.

- W swych Silles (tekstach prześmiewczych) z pasją występuje przeciw mitycznym teologiom Hezjoda i Homera, według których istnieje wielu bogów, co zostali spłodzeni, przypominają ludzi i oddają się rozpuście. Ksenofanes głosi, że nie mitologia, lecz wyłącznie nauka dostarcza wartości, które umacniają państwo.

- W swoim traktacie O przyrodzie Ksenofanes krytykuje materializm filozofów z Miletu i utrzymuje, że bezwzględne pierwszeństwo przysługuje Jedni, będącej bogiem wiecznym, wszechpotężnym, wszędzie obecnym, zawsze podobnym do siebie, pozostającym w całości rozumem i świadomością, który nie jest ani ruchomy, ani nieruchomy, ani skończony, ani nieskończony, ani zrodzony z czegoś, ani niezrodzony. Ksenofanes zapoczątkowuje więc koncepcję rozwiniętą następnie przez Parmenidesa.

Tworzy on jeszcze inne racjonalne teorie (o naturze gwiazd, o znaczeniu słońca dla istot żywych, o skamieniałościach i o przemianach Ziemi). Jest też prekursorem sceptycyzmu, gdyż przeciwstawia sobie prawdę i mniemanie. Jego zdaniem, w gruncie rzeczy jedynie Bóg zna prawdę, ponieważ prazasadą tego, co nam się jawi, jest nieograniczoność.

HERAKLIT (ur. około 535 p.n.e.): logos stanowi jedność przeciwieństw.

Heraklita z Efezu (Azja Mniejsza) zwano Ciemnym ze względu na zagadkowy charakter jego wypowiedzi oraz trudności, które sprawiało jego dzieło O przyrodzie. Zawdzięczamy mu kilka pojęć (lub przebłysków intuicji) o kapitalnym znaczeniu.

- Jego prazasada nie jest już materialna, jej symbolicznym przedstawieniem jest ogień, który trawi wszystko, co istnieje.

- Wszystko płonie, wszystko się zmienia, wszystko się staje a więc wszystko ginie i odradza się na nowo (kołobieg czasu i wieczny powrót).

- Prazasada jest logosem, który jest boski i wszędzie obecny (gości Heraklit przyjmował w kuchni, powiadając, że bogowie znajdują się również w kuchni).

- Logos jest wewnętrznie sprzeczny, albowiem jedność przeciwieństw (prawo rzeczywistości) jest również prawem rozumu. Racjonalna myśl, która jest wspólna wszystkim ludziom, jest więc ze swej istoty dialektyczna. W jedności przeciwstawnych napięć (jak dzieje się w wypadku strun lutni) wszystko jest jednią i stwarza ona harmonię, sprawiedliwość i miarę. Kosmos (ład) stanowi urzeczywistnienie logosu, który jest jego prawodawcą. Wszystko jest przepływem, istnieje jednak prawo i racjonalność w stawaniu się (co wyklucza pojęcie chaosu).

PARMENIDES (ur. około 540 lub 515 p.n.e.): filozof bytu. Poemat O prawdzie i mniemaniu tego znamienitego przedstawiciela szkoły eleatów jest wyrazem zasadniczego postępu w filozofii. W jego doktrynie następuje:

- Przejście od pojęcia "drogi" (związanej z wtajemniczeniem) do pojęcia metody.

- Zmiana przyjętego znaczenia słowa sophia (dotychczas jeszcze niejasnego i wieloznacznego, określającego również skuteczną technikę czy umiejętność), które zaczyna oznaczać wiedzę dla samej wiedzy.

- Ustanowienie ontologii zachodniej, która rozważa byt jako to, co jest, co jest samo przez się, co jest określone, tożsame z sobą i "kuliste".

- Utożsamienie myśli i bytu. Skoro prawda jest tożsamością myśli i bytu, to bytem myśli i jej powołaniem jest myślenie o bycie.

- Co się zaś dzieje, gdy myśl zbacza z królewskiej drogi poznania bytu? Można dać tutaj kilka odpowiedzi: myśl trafia w całkowitą pustkę niebytu; skoro bowiem byt jest, to niebytu nie ma (w ten sposób Parmenides staje się ojcem pojęcia nicości); myśl podąża drogą mniemania, które jest mieszaniną prawdy i fałszu, myśl kroczy wieloma nie określonymi drogami.

Sofokles (ur. w 495 p.n.e.): tragedia i moralność. U Sofoklesa tragedia nabiera przesłania moralnego, Ajschylos natomiast staje się przestarzały. Niektórzy bohaterowie Sofoklesa (Antygona, Edyp, Elektra) osiągają rangę postaci mitycznych. W Antygonie Sofokles przypisuje człowiekowi wynalezienie narzędzi, które jednak mają wartość tylko wtedy, gdy robi się z nich dobry użytek.

Zenon z Elei (ur. około 490-495 p.n.e.): powstanie dialektyki. Zenon jest uczniem Parmenidesa. Stał się sławny dzięki swym paradoksom. Wedle Arystotelesa, jest wynalazcą dialektyki (pojętej jako sztuka stawiania pytań), a także autorem pierwszego dialogu filozoficznego (protagonistami są w nim Zenon i Protagoras). Jego dzieło O przyrodzie czyni go wielkim myślicielem rozpatrującym zagadnienie nieskończoności pojętej jako bezkres.

Z czterech paradoksów dotyczących ruchu, które wymyślił Zenon, najbardziej znany jest drugi (nazwany później paradoksem Achillesa). Jeśli żółw wyprzedza trochę Achillesa, to w czasie wyścigu Achilles nigdy go nie dogoni, gdyż musi przebiec najpierw połowę odległości, która go dzieli od żółwia, a przedtem połowę tej połowy itd. Argumentacja Zenona, która podnosi kapitalne zagadnienie podzielności i regressus ad infinitum, stała się później przedmiotem ogólnej debaty.

Eurypides (ur. około 480 p.n.e.): tragedia i psychologia. Wraz z Eurypidesem, który pobierał nauki u Anaksagorasa, Protagorasa i Prodikosa, tragedia traci mityczny charakter, nabierając zabarwienia psychologicznego. W Błagalnicach Eurypides przedstawia początki ludzkości, która nie mając narzędzi i wiedzy, wiodła godne pogardy, zwierzęce życie.

Gorgiasz (ur. około 487 p.n.e.): dyskurs jako narzędzie perswazji. Gorgiasz jest autorem słynnego tekstu O niebycie, czyli o przyrodzie (444-441 p.n.e.), w którym dowodzi, że nie istnieje ani nicość, ani byt, a nawet gdyby byt istniał, to i tak nie można by o nim ani myśleć, ani mówić. Dyskurs jest więc dla niego jedynie środkiem służącym do wpływania na ludzi i ich namiętności; pozwala on w "sprzyjającej chwili" (kairos) osiągnąć zamierzony cel. By właściwie posługiwać się dyskursem, należy opanować odpowiednią umiejętność (retorykę, czyli sztukę przekonywania). Stąd ćwiczenia związane ze słynnymi wydarzeniami, dającymi okazję do wystąpień, w których rozważa się wszystkie za i przeciw, aby dojść do konkluzji, że na przykład Helena nie ponosi odpowiedzialności za wybuch wojny trojańskiej (Pochwała Heleny), lub też że człowiek uznany za winnego jest w istocie niewinny (Obrona Palamedesa). Po przybyciu do Aten w 427 roku Gorgiasz staje się słynny (podobno powstał nawet neologizm "gorgiaszować", co znaczyło: "przemawiać w miejscu publicznym", a w Delfach wystawiono mu jakoby posąg z lanego złota!). Miano sofisty, którym go obdarzono, oznaczało człowieka, dla którego sophia (nauka, mądrość) jest zawodem, to znaczy kogoś, kto przekazuje swe umiejętności za pieniądze (z tego powodu termin "sofista" nabierze z czasem pejoratywnego zabarwienia).

Demokryt (ur. około 460 p.n.e.): atomizm i konsekwentny materializm. Demokryt napisał podobno O małym porządku, O naturze ludzkiej, O zdolnościach mędrca itd. - w sumie około 70 dzieł, które zdobyły dużą popularność. Obdarzono go przydomkiem "uczonego" lub "śmiejącego się" (ponieważ śmiał się z daremności ludzkich wysiłków). Demokryt rozwinął atomistyczną fizykę Leukipposa. Jego zdaniem, istnieją jedynie atomy i pustka. Przyroda, która nie posiada ani początku, ani końca, nie została przez nikogo stworzona (nie istnieje demiurg), nie ma celu, nie panuje w niej żadne Przeznaczenie. Wszystko jest rezultatem gry konieczności i przypadku.

- Demokryt zastosował atomizm do człowieka, którego jako pierwszy określił mianem mikrokosmosu. Dla niego człowiek jest światem w zmniejszeniu, nie ma więc zasadniczej różnicy między człowiekiem a Wszechświatem, istnieje tylko jedna i ta sama przyroda, która podlega tym samym prawom, antropologia jest zatem częścią fizyki (nauki o przyrodzie), a dusza ludzka ma charakter materialny.

- Zdaniem Demokryta, wszystkie jakości zmysłowe (barwa, smak) oraz wartości (że coś jest dobre lub złe) nie przysługują przyrodzie, lecz jawią się jedynie "podług mniemania", to znaczy mają charakter subiektywny.

- Zdaniem Demokryta, racjonalne poznanie przyrody prowadzi do pogody ducha (czyli do "szczęśliwości").

POCZĄTKI FILOZOFII HUMANISTYCZNEJ

Została zapoczątkowana w V w.p.n.e to tak zwany „ okres oświecenia starożytnego” w szkole Sofistów, lecz za właściwego twórcę uznaje się Sokratesa. Główną ideą nurtu humanistycznego jest hasło, którego autorem był najwybitniejszy z Sofistów- Protagoras „miarą wszystkich rzeczy jest człowiek”

Orientacja filozoficzna sofistów - jako pierwsi skierowali badania na człowieka, jego czynności i wytwory. W odróżnieniu od dotychczasowej filozofii przyrody interesowali się kwestiami humanistycznymi (=ludzkimi). Jedyne zdanie, zachowane z głównego dzieła Protagorasa z Abdery brzmi: „Wszystkich rzeczy miarą jest człowiek.”

4. PRZEDSTAW SYLWETKĘ I PODSTAWOWE POGLĄDY SOKRATESA, CZY JEGO MYSL JEST
NADAL AKTUALNA?
sOKRATES (470-399)
A) METODA SOKRATESOWSKIEJ FILOZOFII- droga do prawdy
- I etap (metoda negatywna zwana elektyczną) cel: osiągnięcie wiedzy,

niewiedzy.
-II etap ( metoda pozytywna, zwana heurystyczna lub majeutyczna)
b) metodologia naukowa
- krytyka relatywizmu
- poszukiwanie cech wspólnych dla danej grupy zjawisk(indukcja)
- poszukiwanie cech wspólnych prowadzi do istoty rzeczy, która ma swoje

odbicie w umyśle poprzez pojęcie. Pojęcie jest intelektualnym obrazem
istoty rzeczy.
- definicja- wiedziec naukowo oznacza definiować
- zmiana paradygmatu ( odejście od filozofii przyrody)
- poczarki antropologii filozoficznej

c) wypracował pojęcie cnoty
- prawa dotyczące cnoty nie są zmienne i konwencjonalne, ale wypływają
z natury rzeczy
- cnota jest wiedzą moralną
- zło to niewiedza
- natura człowieka jest dobra, stąd sama ona kryje wskazania

postępowania, nalezy je wydobyć

5. - PLATON, JAKO TWÓRCA IDEI WIECZNYCH I ZNACZENIE TEJ TEORII W JEGO
POGLĄDACH FILOZOFICZNYCH.

System filozoficzny Platona, o którym wspomniałem był próbą rozstrzygnięcia tego, co dręczyło wcześniejszych filozofów, a więc znaczenia bytu. Parmenides dochodzi do wniosku, że „Byt jest, a niebytu nie ma”. Byt jest więc stały i niezmienny, czemu łatwo zaprzeczyć, w końcu otaczający nasz świat pełen jest zmian.

Fundamentem idealizmu platońskiego jest twierdzenie, że wieczny byt to idee, a rzeczywistość, która okazuje się naszym oczom jest jedynie odbiciem idei- wiecznych, niezmiennych. Platon porównuje relację między światem idei, i światem rzeczywistym do relacji przedmiotów z ich odbiciem w świetle świecy. Ten mechanizm jest oczywiście niedoskonały i niewyraźny, jako odbicie w mętnym świetle. To wyjaśnia zmienność i niedoskonałość rzeczywistości. Platon opiera się tu częściowo na teorii Heraklita mówiącej o

zmianie. Zmiana jest według Platona czymś złym, a stałość doskonałym. Idee są więc doskonałe, dzięki swojej niezmienności, a ich odbicia, czyli rzeczywistość złe. Świat idei jest według wyobrażeń Platona czymś namacalnym. Składa się z nieskończonej liczby wiecznych obiektów, mających pewną specyfikę. Nigdy nie zostały stworzone i nigdy nie mogą zostać zniszczone. Platon uważa, że w świecie idei istnieje pewna hierarchia. Najwyższymi ideami są idee dobra, piękna i prawdy .Jeśli zastosować poglądy Platona w rzeczywistości, mają one pewne potwierdzenia. Załóżmy, że istnieje idea piłki- wieczna, niezmienna, niezniszczalna. Piłki, które istnieją w rzeczywistości są jej odbiciami- nie są idealne, są zmienne(mogą być napompowane, pęknięte itp.). Odbicia są różne- jak różne są piłki, jednak żadna nie jest idealna. Zdaje się to potwierdzać domniemania Platona.

Platoński system ma jednak pewne wyjątki. Mimo nieprzenikania się świata idei i materialnego- istnieją dwa wyjątki: ludzka dusza i Demiurg- budowniczy świata.

Według Platona od reszty świata materialnego ludzi odróżnia właśnie posiadanie duszy, która jest wprost ze świata idei- jest więc wieczna, niezniszczalna i niezmienna. Dusza może również poznawać idee, oraz poruszać się sama z siebie. Dusza istniała przed narodzeniem człowieka i została uwięziona w ciele- swoim grobie. Dusza dąży do uwolnienia się z niego poprzez śmierć i powrót do świata idei.

Nauka o państwie według Platona

Równie ciekawa jest wizja Platona dotycząca idealnego państwa, głównie ze względu na wspomniane przeze mnie jego uprzedzenia do demokracji. Platon uważa, że idealne państwo polega na podziale społeczeństwa na trzy stany:

· stan uczonych (władców-filozofów) dbających o dobre kierowanie i zarządzanie państwem

· stan strażników (wojskowych) dbających o bezpieczeństwo

· stan żywicieli zapewniających społeczeństwo w potrzebne dobra materialne.

Platon uważa, że arystokracja powinna być sobie równa i nie dzielić się w ramach swojej grupy, ponieważ jest to zmiana, a zmiana wedle platońskiego systemu jest zła. Istnieje tu pewna rozbieżność między poglądami Platona a Sokratesa dotycząca osoby filozofa. Dla Sokratesa filozof jest osobą poszukującą wiedzy, Platon natomiast uważa go za posiadacza wiedzy. Konkretne zadania człowieka objawiają się w pełni - według Platona - nie w życiu jednostkowym, lecz w społecznym. Państwo zbudowane jest na kształt organizmu - każdy obywatel ma w ni wyznaczone miejsce. W jego ramach ma on wypełniać swe obowiązki, które są ściśle określone. Ani jedno, ani drugie nie podlega zmianom. Ustrój państwa idealnego jest bowiem tak zbudowany, że dostarcza każdemu obywatelowi wszystkiego co mu jest niezbędne i potrzebne. To Dzięki za wszystko niemu każdy może osiągnąć cel życia - dobro i szczęście, nigdy jednak na własną rękę, lecz jedynie wspólnym wysiłkiem. Państwo oparte jest na wiedzy - rządzą nim ci, którzy posiedli ją w największym stopniu: filozofowie. Rządzący filozofie, dbający o bezpieczeństwo wojownicy i dbający o zabezpieczenie materialne rzemieślnicy. Każdy z tych stanów jest oddzielony o siebie i zakazane jest, aby dochodziło do ich mieszania się. Każdy z tych stanów ma ściśle wyznaczoną rolę do spełnienia i zna swoje miejsce w hierarchii państwa.

6. NAUKA O PAŃSTWIE WEDŁUG PLATONA
- cel państwa- dążenie do powszechnosći i stałości

- fundamentem stałośći i celu jest wiedza
- idealne państwo ma charakter hierarchiczny ( władcy, straznicy,
rzemieślnicy_
- idealne państwo jest ascetyczne (krytykował dołożenia do dobrobytu,
obywatel miał żyć dla celów państwa)

7. PRZEDSTAW REALIZM FILOZOFICZNY ARYSTOTELESA
Akt i możność- podstawa zasada filozofii Arystotelesa.
-prawda istnieje po środku, zmienia się coś w świecie, ale nie zmienia
się wszystko. Akt jest aktualnym stanem bytu. Mozność to stan zdolności

przyjęcia. Sama zmiana, jest to proces, w którym możliwość przechodzi
w stan urzeczywistnienia
- pierwsza przyczyna: rzeczy mają przyczynę ale musi istnieć przyczyna
pierwsza, taką przyczyną jest Bóg
- Etyka- dobrem ostatecznym jest szczęsćie- panowanie nad zmysłami

8.PORÓWNAJ MYSL PLATONA Z MYSLĄ ARYSTOTELESA, CZY SPÓR TYCH SZKÓŁ JEST
NADAL AKTUALNY
-nawiązanie do mysli Platona
- krytyka dualizmu platońskiego
-filozofia jest poznaniem rzeczy, która tkwi w samych rzeczach
- teoria wiedzy przyjęta od Platona: byt jest jednostkowy a wiedza
ogólna
-Dla Platona z ogółu wynikał szczegół zarówno w rzeczywistosći, jak

i w wiedzy oraz poznaniu. Dla Arystotelesa tak się ma rzecz tylkow

rzeczywistości, w pozananiu jest inaczej, przechodzi się od szcegółu do
ogółu, ergo:
- dla Platona do poznania wystarczył sam rozum, u Arystotelesa ważną
rolę odgrywają zmysły
- poznanie jest bierne, często odtwórcze. Aktywność umysłu polega na

poszukiwaniu istoty rzeczy, ujęcia tego co ogólne:
W taki sposób:
- Arystoteles godził kompromisowo pretensje racjonalizmu i sensualizmu
(doświadczenie), rozum ze słuchem
- prawdy ogólne, na jakie rozum przystaje, godne są całkowitego

zaufania
- najprostszą formą dowodu zwana sylogizmem jest wnioskowanie z dnia
sądów mających jedno wspólne pojęcie.
- w odróznieniu od Platona (dualizm platoński), Arystoteles żywił
przekonanie, że byt jest samoistny, czyli jest ,, substancją"

9. 3 szkoły filozoficzne:
EPIKUREIZM

Za początek epikureizmu uważa się drugie przybycie Epikura do Aten i założenie przez niego ok. 306 p.n.e. szkoły filozoficznej - tzw. "Ogrodu". Przy wejściu do niej umieszczono napis: Gościu, tutaj będzie ci dobrze, tutaj dobrem najwyższym jest rozkosz. Epikureizm, będący początkowo tylko szkołą filozoficzną, przekształcił się z biegiem czasu w dość elitarną, ezoteryczną sektę, która już w czasach rzymskich przyjmowała w swoje szeregi jedynie wybranych, zdrowych młodzieńców z zamożnych rodzin. Epikureizm jako szkoła filozoficzna konkurował stale ze stoicyzmem, od którego pod koniec klasycznej epoki rzymskiej okazał się mniej popularny. W czasach rozwoju chrześcijaństwa publicznie wyklęto epikureizm i samego Epikura, a jego dzieła systematycznie niszczono, jako siejące zgorszenie moralne i ateizm. Epikur zwracał uwagę na poglądy etyczne.

SCEPTYCY

Sceptycy, rozwijająca się przez pięć wieków grecka szkoła filozoficzna zapoczątkowana przez Pirrona (ok. 365-275 p.n.e.). Sceptycy uważali, że nie można dociec prawdy o żadnej rzeczy, należy więc powstrzymać się od wydawania jakichkolwiek sądów o rzeczywistości - taka postawa daje spokój prowadzący do szczęścia.

Sceptycy, podobnie jak epikurejczycy, dążyli do osiągnięcia stanu wewnętrznego spokoju, ich rozumowanie opierało się jednak na zupełnie innych przesłankach. Rozwijając doktrynę stworzoną przez Pyrrona z peloponeskiej Elidy (około 360-270 p.n.e.), sceptycy doszli do wniosku, że niemożliwa jest pewna wiedza o czymkolwiek, ponieważ ludzkie zmysły dostarczają sprzecznych informacji o świecie. Nasza wiedza - twierdzili - zależy całkowicie od tego, czym rzeczy wydają się być, powinniśmy więc powstrzymać się od formułowania sądów o ich rzeczywistej naturze.

STOICYZM

Stoicy - nawiązująca do cyników grecka szkoła filozoficzna założona w III w.p.n.e. przez Zenona z Kition, który nauczał w ateńskim Portyku Malowanym - Stoa Pojkile, stąd nazwa szkoły. Stoicy twierdzili, że istnieje tylko byt materialny, lecz rozróżniali w każdej rzeczy: bierny substrat oraz pneumę, czyli materię czynną. Polega na wyzbyciu się namiętności i na życiu zgodnym z naturą i rozumem. Dla Stoików rozum przenikał świat i rządził nim. Uważali, że szczęścia nie można być pewnym, póki jest zależne od zewnętrznych okoliczności, życie zgodne z naturą, rozumne, szczęśliwe, cnotliwe, wolne - to, zatem było dla stoików jedno i to samo. Ich ideałem był „ mędrzec „ to znaczy człowiek rozumny i cnotliwy, który przez to jest szczęśliwy, wolny, bogaty, bo posiada to co prawdziwie cenne. Przeciwieństwem jego jest szaleniec, zarazem zły i nieszczęśliwy niewolnik i nędzarz.

10. SCHARAKTERYZUJ POCZĄTKI FILOZOFII ŚREDNIOWIECZA
- usiłuje przedstawić poglądy dane w wierze, pomysleć w sposób wolny
od sprzecznosći, przekonujacy

- jest konfrontowana z tekstami świętymi
- dązy do szerokiego oświecenia kultury okreslonej przez religię,
- pomocnicza rola filozofii względem teologii
- konfrontacja rozumu z heterogenicznym wobec, niego objawieniem

- doświadczenie przyrodnicze tracą na znaczeniu
- filozofia średniowiecza podejmuje się rozwinięcia filozofii
starozytnej

11.PRZEDSTAW POGLĄDY FILOZOFICZNE ŚW. AUGUSTYNA
Filozofia- teocentryczna teoria bytu. Rozwinął teorię hierarchii ideii

o idee Boga, mają one charakter obiektywny; Bóg jest jednak
bezpośrednim twórcą świata materialnego, dusza jest boską ideą
stworzona na wzór Boga.
- teoria poznawcza- do prawdy mozna dojść na drodze bezpośredniego

kontaktu ze swiatem ideii, teoria iluminacji
- etyka- zagadnienie wolnej woli, teodycea i predestynacja

12.TEORIA PAŃSTWA I POKOJU WEDŁUG AUGUSTYNA
(położenie nacisku na sprawiedliwość osobistą, brak zainteresowania

instytucjonalną stroną państwa, deprecjacja państwa ziemskiego

13. Poglądy filozoficzne Tomasza z Akwinu
- sysytem filozof. Tomasza z Akwinu mozna najkrócej scharakteryzować jako
konsekwentne przystosowanie klasycznych poglądów Arystotelesa do treści

zawartych w teologicznej doktrynie chrześcijańskiej
Akt moznośći
Forma i materia
Przyczynowe powiązanie zdarzeń
Poznanie jako proces receptywny

14. Nauka o sumieniu wg Tomasza z Akwinu
Osrodkiem decyzyjnym, gdzie człowiek dokonuje wyboru jest sumienie,

człowiek popełnia błędy. Sumienie składa sie z synderezy-
niezniszczalne pokłądy sumienia. Człowiek podejmuje dezycje na poziomie
conscientia (tu zaczyna sie mylić). Pryncypia refleksyjne: są
drogowskazami w podejmowaniu decyzji:

- in dubium pro rea- wątpliwość do rzeczy ( ma zastosowanie w medyzynie,
lekarz żeby podjąć leczenie musi postawić diagnozę) nie podejmujemy
decyzji w wątpliwości
- w lepszej sytuacji jest posiadający
- cel nie uświęca środków—w lepszej sytuacji jest ten kto jest

pierwszy
Nauka o prawie: prawo odwieczne

15. PRZEDSTAW KSZTAŁTOWANIE SIĘ NOWEJ KONCEPCJI WIEDZY W RENESANSIE:
- owolnienie się od związków z kościołem i wprowadzenie jej poza
uniwersytety
- nie liczy się przeciwieństwo pomiędzy wierzącymi a heretykami, lecz

rozróżnienie na ludzi wykształconych i niewykształconych
- filozofia koncentrowała się na przyrodzie i człowieku, a nie na
świecie nadprzyrodzonym jak miało to miejsce w scholastyce
- badania koncentrowały sie na człowieku i przyrodzie

Znane szkoły:
- padewska- do konca XIII w., wywiera wpływ na powstanie nowożytnych nauk
przyrodniczych, dokładnie na ich empiryczną metodę (Galileusz)
- Akademia Florencka- założona przez Cosimo Medici- prowadzi do

radykalnej emancypacji nauk przyrodniczych

---