Wyklady - owce, Wykład 1

HODOWLA OWIEC

Wykład 1

Owce to jeden z pierwszych gatunków, który został udomowiony.

Miało to miejsce 11 tys lat p.n.e.. Jest to gatunek niezależny.

Klasyfikacja zoologiczna

Gromada - Ssaki

Rząd - Parzystokopytne

Podrząd - Przeżuwacze

Rodzina - Pustorożce ( Turowate )

Podrodzina - Kozłowe

0x08 graphic
Gatunek Nahur

0x08 graphic

Owca

Koza Tar Baran

Grzywiasty

Cechy charakterystyczne owiec

gruczoły międzyraciczne
doły łzowe
gruczoły podoczodołowe
odkładanie tłuszczu w tylnej części ogona

Tar - wyglądem zewnętrznym przypomina owcę. Jest zwierzęciem stadnym. Występuje głównie w Azji Pd, Himalajach, Pd Indiach. Tar posiada gruczoły międzyraciczne, okrywę włosową podobną do owiec dzikich, nie ma gruczołów podoczodołowych. Nie daje jednak płodnego potomstwa. Nie jest przodkiem owiec. Cechą behawioralną tara jest dobrze rozwinięty instynkt macierzyński

.Nahur - owca niebieska - przypomina owce, kryje je chętnie, ale krycie to jest nieskuteczne. Nie posiada gruczołów międzyracicznych, ani dołów łzowych i gruczołów podoczodołowych, ale odkłada tłuszcz w tylnych częściach ogona.

Baran grzywiasty - nie posiada cech charakterystycznych dla owiec, kryje chętnie owce, ale nie daje potomstwa. Cechą charakterystyczną jest frędzel długich włosów na przedzie. Pochodzi z Afryki Pn.

Kozioł dziki - ma pięknie rozbudowane rogi. nie posiada cech charakterystycznych dla owiec, mają inną budowę histologiczną skóry. Ma warstwę siateczkowatą gęstszą przez co jest bardziej wytrzymała niż u owiec. Kryją skutecznie owce, jednak wytwarzają się przeciwciała i zarodki giną lub rodzą się martwe. Są one najbliżej owiec, ponieważ kryją je skutecznie, ale nie dochodzi do rozwinięcia płodu.

Owca bardzo długo była uważana za zwierzę święte. W wielu kulturach wierzy się, że zwierzęta te przynoszą szczęście. Kojarzy się je z łagodnością, dobrocią.

Pochodzenie owiec

Owce dzikie wywodzą się z kontynentu azjatyckiego.

Najważniejsze gatunki owiec dzikich:

Argal
Muflon
Arkar
Ovis canadiensis

Argal - ogromna, wysokonożna owca żyjąca w Himalajach, waga do 230kg, wysokość w kłębie 130cm, żyje w stadach do 20-50 sztuk. Ma krótki ogon, barwę okrywy sinobrunatną z ciemnym pasem po bokach. Cechą charakterystyczną jest również to, że ciąża trwa 7 miesięcy, podczas gdy u innych owiec 5 miesięcy. Ma potężne rogi, ważące do 20 kg, pozwalają one na utrzymanie równowagi w trudnych warunkach. Jest protoplastą owiec tłustopośladkowych i angielskich czarnogłowych.
Arkar - stepowa owca azjatycka, znacznie mniejsza, waga 80 kg, wysokość 90 cm. Posiada charakterystyczny frędzel długich włosów. Stada liczą do 200 sztuk. Owce te mają dobrze rozwinięty instynkt stadny, ponadto są bardzo czujne. Jest protoplastą owiec długoogoniastych ( czyli takich, które maja w ogonie ponad 18 kręgów). Najbardziej znane to merynos, cakiel, cygaj oraz tłustoogoniastych - karakuł.
Muflon - jedyna forma europejska. Pochodzi z Azji.W 1840 roku został przetransportowany do Europy (Sardynia, Korsyka). W Polsce występuje w górach Świętokrzyskich. Jest to najmniejsza z owiec, waży 65kg, wzrost 70-80cm, skóra ma zabarwienie rudawo-żółte. Dziki muflon jest protoplastą owiec krótkoogoniastych (12-18 kręgów w ogonie) - wrzosówka, owca fryzyjska, romanowska, fińska.
Ovis canadiensis (Baran śnieżny) - owce terenów północnych ( Kamczatka, Alaska). Dają potomstwo płodne z owcą domową. Ma bardzo twarde racice, dzięki temu może przetrwać bardzo trudne okresy. Jest protoplastą owiec, jednak nie wiadomo jakie gatunki pochodzą od niej.

Istnieje około 35 gatunków owiec dzikich.

Cechy charakterystyczne owiec dzikich:

Gruczoł międzyraciczny
Doły łzowe
Gruczoły podoczodołowe
Odkładanie się tłuszczu w ogonie
Krótkoogoniastość
Instynkt stadny (owce są gatunkiem najbardziej stadnym)
Czujność
Agresja
Hierarchia w stadzie (dowodzi najlepiej zbudowany tryk, wśród maciorek ta, która urodziła najwięcej potomstwa, czyli najstarsza)
Sezon aktywności rozpłodowej jest bardzo krótki. Występuje zjawisko fotoperiodyzmu - ruja występuje bliżej jesieni
Jagnięta są przy matkach bardzo długo - 6 miesięcy
Niska plenność (rodzi się 1 jagnię)
Fantastyczna jakość mięsa (przypomina dziczyznę, zabarwienie bardziej czerwone), mięso muflona ma znacznie bardziej korzystny skład kwasów tłuszczowych
Dobra wydajność rzeźna (64%)

Z biegiem lat zaczęto tworzyć stada, którymi człowiek zaczął kierować. Stada te zamykano, nie dopuszczano obcych osobników i zaczęły się wytwarzać rasy prymitywne. Obecnie jest około 400 ras. W wyniku udomowienia powstały cechy owiec domowych (cechy domestykacyjne owiec) :

Zwiększenie plenności u owiec (opłacalność hodowli jest wtedy, kiedy mamy na sprzedaż 1,5 jagnięcia)
Zwiększenie mleczności
Wydłużono sezon aktywności płciowej (najgorsze miesiące dla owiec to wiosenne, gdyż zanik światła działa na wzrok sygnał do przysadki wydzielanie hormonów gonadotropowych
Lepsze przyrosty
Skrócenie okresu obecności jagniąt przy matkach
Największe zmiany w okrywie włosowej - zaczęto wybierać owce, które miały większą okrywę, otrzymywano 300g wełny, teraz 15kg.

Okrywa dzikich owiec była liniejąca. Teraz owca nie linieje. To również spowodował człowiek.

Okrywa owiec dzikich składała się z włosów kępowych o grubości 144 mikronów i włosów puchowych o grubości 12 mikronów. Włosy kępowe (liniejące, grube) zastępowano włosami rdzeniowymi ciągłego wzrostu. Włosy puchowe zostały. Owce dzikie miały barwę ochronną. Nastąpił zanik barwnika. Teraz większość owiec jest białych, w niewielkim procencie została barwna ochrona.

Karakuł - jagnię rodzi się barwy ciemnej. Później następuje zanik barwnika, nie dochodzi do pigmentacji, karakuł siwieje. Barwę, jaką miało jagnię można można poznać po pysku, gdyż tylko tam barwa pozostaje. Jagnięta bije się na 3-4 dzień. Ubija się je na futra. W tym czasie skórki są najlepsze.

0x08 graphic

WEŁNISTE MIĘSNE MLECZNE

OCHRONA

0x08 graphic
SKÓRY NAWOZOWE ŚRODOWISKA

0x08 graphic

KOŻUCHOWE

GARBARSKIE FUTRZARSKIE

FUTERKOWE(KARAKUŁ)

Na pierwszym miejscu jest użytkowanie mięsne, później mleczne (lecz jako sery), nawozowe- tzw. koszarowanie, ochrona środowiska - wykonanie rowów melioracyjnych za pomocą owiec, boisk sportowych. Owce są lekkie i nie zniszczą trawników, działają jak kosiarki, także pomocne w ochronie szkółek leśnych.

Typy użytkowe

Wełnisty
Mięsny
Mleczny
Ogólnoużytkowy

1) typ wełnisty

Gruba skóra i w miarę zwięzła
Słabo rozwinięta tkanka tłuszczowa w warstwie podskórnej
Słabo rozwinięta tkanka mięśniowa
Bardzo dobrze rozwinięty kościec

Skóra jest doskonałym podłożem do torebek włosowych. Zaczęto powiększać powierzchnię skóry przez fałdowanie. Owce te późno dojrzewają, dużo chodzą. Około 1,5-2 roku kończą dojrzałość. Występuje rogatość. Głównym przedstawicielem jest merynos wełnisty.

Im bardziej owca w typie wełnistym, tym bardziej przykry zapach i smak mięsa, gdyż produkują one dużo wełny- dużo keratyny- dużo aminokwasów - siarka. W czasie obróbki termicznej siarka ta daje nieprzyjemny zapach.

2) Typ mięsny

Cieńsza skóra o luźnej budowie
Bardzo dobrze rozwinięta tkanka tłuszczowa
Doskonale rozwinięta tkanka mięśniowa
Słabo rozwinięty kościec

Skóry jest jak gdyby za mało na zwierzęciu. Organizm jest zakodowany w kierunku produkcji mięsa. Są to owce bardzo wcześnie dojrzewające (do 1 roku). Mają krótkie nogi, wałeczkowatą budowę ciała, są najczęściej bezrożne, mają kwadratowe głowy, krótkie szyje, wełna niezbyt gęsta, wysklepione kulki. Rasy : Suffolk, Texel, Ile de France, Berrichon du Cher, Charolaise. Owce te wytwarzają głównie Anglicy. Wydajność rzeźna do 50%. Zbyt większa świadczy o otłuszczeniu. Owce mięsne nie muszą kumulować dużo siarki, ponieważ mają mniejszą okrywę włosową.

W krajach Unii Europejskiej konsumpcja mięsa jagnięcego - ponad 4kg, w Polsce około 200g.

WYKŁAD 2

3) Typ mleczny

Cienka, zwięzła skóra
Słabo rozwinięta tkanka tłuszczowa podskórna
Słabo rozwinięta tkanka mięśniowa
Delikatny kościec
Duża jama ciała ( narządy trawienne bardzo dobrze rozwinięte )

Organizm jest zakodowany na produkcję mleka. Kształt ciała typowo gruszkowaty ( wąski przód, szeroki tył ). Dosyć wcześnie dojrzewają, są wymagające jeśli chodzi o pasze. Typowym przedstawicielem jest owca fryzyjska, która hodowana jest m.in. w Polsce.

4) Smuszkowo - Kożuchowe

W przekroju bardzo podobna jest do mlecznej. Cechą charakterystyczną jest bardzo cienka skóra poniżej 1mm, przy tym bardzo wytrzymała. Bardzo słabo rozwinięta tkanka tłuszczowa, mięśniowa również, delikatny kościec. Wszystkie tkanki są słabo rozwinięte, mają bardzo małe wymagania co do pasz, są bardzo odporne, w zasadzie nie chorują, szybko dojrzewają.

Są to idealne owce do hodowli. Owce smuszkowe to karakuł, wrzosówka, natomiast typowo kożuchową jest owca romanowska (owce kożuchowe wytrzymują minusowe temperatury w zimie, dają doskonałej jakości mięso).Są to owce bardzo prymitywne.

Rasy w świecie mają teraz typ bardziej kombinowany.

Kraje, które przodują w produkcji doskonałej wełny to: Australia, Argentyna, Ameryka Pd.

Kolebką owiec mięsnych jest Anglia, Francja, owiec kożuchowo-smuszkowych - Grecja, Rosja.

Współzależność % pomiędzy tkankami i narządami u owiec w zależności od typu użytkowego

	Typ użytkowy
	Wełnisty	Mięsny	Mleczny
Waga żywa	100	100	100
Tusza i tłuszcz	41	60	36
Mięso bez kości	20	44	25
Kość i głowa	15	8,7	12
Skóra surowa	13	6	7
Wszystkie wnętrzności	37	18,6	50,6

OWCZARSTWO NA ŚWIECIE

W światowej produkcji mięsa baranina zajmuje około 11%,

- w Europie 7%,

- w Azji 47%,

- w Oceanii 47%

w samej Europie:

Bułgaria - 20%
Anglia - 15%
Rosja - 13%
Francja - 10%
Włochy, Niemcy - 8-9%

W światowej produkcji mleka, mleko owcze zajmuje około 3%, mleko bawole ok. 6%. Mleko owcze nie nadaje się bezpośrednio do konsumpcji, musi być najpierw przetworzone. Najbardziej mlecznie użytkuje się owce w basenie morza Śródziemnego, na Bliskim Wschodzie, Ameryce Pd.

Udział mleka owczego w Grecji - 30%, Bliski Wschód - 40%.

Wełna - nie może jej zastąpić inny tego typu produkt. Nie podlega zasadom substytucji. Wełna w zaopatrzeniu światowym stanowi 12%. Najmniejsze zużycie wełny jest w USA.

Światowe pogłowie owiec w 2004 roku

	Mln w szt.	Udział %
Europa	287,8	26,58
Ameryka Pn	14,8	1,36
Ameryka Pd	148,6	13,72
Azja	309,4	28,57
Afryka	115,3	10,74
Oceania	207,6	19,17

W Japonii nie hoduje się owiec, jednak zakupują oni bardzo dużo tych zwierząt i udział mięsa i wełny jest dosyć duży.

OWCA W ŚWIECIE 2004 (MLN)

Australia	154
Nowa Zelandia	51
Afryka Pd	25
Ameryka Pn	76
Francja	11
Wielka Brytania	32
Niemcy	3,0
Włochy	11
Grecja
Czechy i Słowacja
Były ZSRR

Polska 4,0 sztuk / 100ha użytków rolnych

Nowa Zelandia - 363,0 sztuk / 100ha UR

USA - 2,2 sztuk / 100ha UR

Polska była w latach 80-tych potęgą owczarską. Wtedy dobrze funkcjonował przemysł wełniczy. Poza tym istniało Polskie Towarzystwo Zootechniczne, które bardzo wspierało polską hodowlę. Z biegiem lat zaczęto importować lepszą wełnę ( m.in. z Hiszpanii), polski hodowca nie mógł sprzedać swojej, nieco gorszej wełny. Zaczęło to rozkładać polskie owczarstwo. Polskie Towarzystwo Zootechniczne wydało wówczas decyzję, aby najpierw była użytkowana polska wełna, od polskich hodowców, następnie wełna importowana.

Po wojnie nastąpił spadek w pogłowiu. Owce były wtedy najbardziej opłacalne, gdyż wełna była bardzo droga i chętnie skupowana. W roku 1986 było prawie 5mln owiec. Zamierzenia były, żeby pułap owiec był na poziomie 5,5 mln. Zaczęły się więc przeobrażenia, wełna nie schodziła, zaczęto wybijać owce. Spowodowało to spadek pogłowia, opłacalność była bardzo mała. Jedyna rasą, która najmniej ucierpiała w tych przemianach jest polska owca górska.

W latach 90-tych skupowano wełnę z Australii, gdyż stwierdzono, że polskie maszyny nie są dostosowane do polskiej wełny. Hodowcy teraz nie opłaca się hodować owcy na wełnę.

Opłacalność hodowli w Polsce:

mięso
mleko
wełna jest jak gdyby dodatkiem

DOSKONALENIE POGŁOWIA W POLSCE

obsługa stad 1. zbieranie danych z 12 1. monitorowanie stanu

użytkowych i hodowlanych biur regionalnych i ich hodowli i chowu owiec

szacowanie indeksów kontrola merytoryczna w regionie (woj., gminie)

selekcyjnych (INDS) 2. indeksy selekcyjne dla

tryków, owiec-matek oraz

młodzieży

3. stacyjna ocena tryków

Struktura rasowa 2004

Rasy mateczne w tym:	74,66%
Merynos polski	26,55
Polska owca nizinna	26,62
Polska owca długowełnista	7,73
Polska owca górska	13,26
Wrzosówka (nie jest r, mateczną)	1,50
Rasy mięsne w tym:	14,80%
Ile de France	30,58
Czarnogłówka	27,73
Suffolk	10,62
Berrichone du Cher	25,38
Dorset Horn	0,23
Charolaise	3,13
Texel	2,33
Rasy plenne w tym:	O,53%
Fryzyjska	45,92
Fińska	5,44
Boroola	3,52
Olkuska	27,04
Romanowska	18,08
Linie syntetyczne w tym:	1,26%
Mięsne	88,02
Plenne	11,98
Inne w tym:	8,75%
Owce w krzyżowaniu wypierającym	90,48
Świniarka	4,66
Czarny merynos	4,90
Barwna pog
Kent
Lein

Rasy mateczne stanowią trzon polskiej hodowli. Są w hodowli zarodowej, stadach reprodukcyjnych i w stadach towarowych

Wrzosówka - rasa hodowli zachowawczej, nie jest rasą mateczną

Rasy mięsne (ojcowskie) - mają doskonalić rasy mateczne, te, które mają słabe cechy mięsne. Są w stadach zarodowych, mają produkować tryki mięsne. Wykorzystywane są tylko tryki.

Rasy plenne - poprawiają plenność ras matecznych. W stadach tylko zarodowych. Dają dużą gwarancję, że będzie dobry materiał hodowlany

Najważniejsze dla polskiej hodowli są rasy mateczne i rasy ojcowskie.

MERYNOS

Rasa najbardziej skonsolidowana na świecie. Pochodzi od Arkara. Początek owiec merynosowych wywodzi się z Hiszpanii (XIII-XIVw). Owce te pokonywały ok. 15km dziennie.

Do końca XVIII wieku zabroniony był wywóz owiec z Hiszpanii, dopiero pod koniec XVIIIw. wydano pozwolenie.

Do Polski merynosy trafiły na początku XIX wieku. Były to merynosy mięsne - hiszpańskie, niemieckie, kaukaskie. W latach 70-tych - merynosy wełniste z Bułgarii.

Chciano wyprodukować dwie odmiany tej rasy:

figuranta - merynosa mięsnego
wełniarza - merynosa wełnistego

Dominował wełniarz, gdyż było większe zapotrzebowanie na wełnę. Później zaczął dominować figurant.

Mięso merynosa ma charakterystyczny zapach, bo jest to owca typowo wełnista. Gdy zaczęto polepszać cechy mięsne, pogorszono wełnę. Dzisiaj merynos ma dawać jagnięta zdatne do tuczu i przy okazji wełnę. Jest to owca asezonalna - udało się sprowokować to, że od kwietnia do lutego wykazuje ruję, jednak w kwietniu nie jest ona jeszcze taka intensywna. Wada jest zbyt niska plenność. Merynos nie nadaje się na tereny górskie, gdyż w czasie deszczu wełna nasiąka niczym gąbka - następuje zapalenie płuc. Nadaje się na tereny nizinne, suche. Tak więc hoduje się ją na terenie całego kraju oprócz gór.

Wełna jest jednolita, biała, jest najcieńszą wełną w hodowli owiec w Polsce. Mimo tego jest bardzo mocna.

Wzorzec rasowy

Użytkowość wełnista

Wydajność roczna (kg)

Wysadność roczna (cm)

Grubość

(μm)

Rendament

(%)

Matki

5,0 - 6,0

7-8

22-26

45-49

Przystepki

6,0-7,0

Użytkowość mięsna

Tryki	100-120 kg
Maciorki	60-70 kg

Przyrost dzienny w gramach za okres 152 dni

Tryczki 240
Maciorki 210

Użytkowość rozpłodowa

Plenność (%)	Użytkowość rozpłodowa	Terminy wykotów
135	115	IX - II

WYKŁAD 3

POLSKA OWCA NIZINNA

Powstała na bazie merynosa. Nie jest to jednolita rasa, nie można powiedzieć od jakiej owce pochodzi. Do lat 70-tych była to linia syntetyczna. Teraz polska owca nizinna zaliczana jest do ras. Ma wydłużoną wełnę poprzez dolew ras angielskich. Jest to owca sezonalna w przeciwieństwie do merynosa ( jest znacznie gorsza, jeśli chodzi o rozród).Składa się ona z 5 odmian:

Owcy Wielkopolskiej
Anglomerynosa
Owcy łowickiej
Żelaźnieńskiej
Uhruskiej

Owce te chciano doskonalić, więc zaczęto je uszlachetniać merynosami.

Rasy biorące udział w tworzeniu odmiany wielkopolskiej:

Merynos polski
Świniarka
Owca leszczyńska
Kent - angielska rasa owiec z hrabstwa Kent o dobrych wskaźnikach płodności.

Rasy biorące udział w tworzeniu anglomerynosa:

Merynos
Lincoln

Rasy biorące udział w tworzeniu owcy łowickiej:

Merynos polski
Kent
prymitywne owce z rejonu łowicza

owca żelaźnieńska:

merynos polski
leicester - rasa angielska długowełnista
owca łowicka
owca w typie corriedale

owca uhruska

merynos
kent
leine - odpowiednik Kenta z Niemiec

Najbardziej znaczącą odmianą jest owca wielkopolska i uhruska,

Wzorzec rasowy

1. Użytkowość wełnista

Wydajność roczna (kg)

Wysadność roczna (cm)

Grubość

(μm)

Rendament

(%)

Matki

5,5 - 6,5

11-13

26-32

54-58

Przystepki

6,5-7,5

2. Użytkowość mięsna

Tryki	110-125 kg
Maciorki	65-75 kg

Przyrost dzienny w gramach za okres 152 dni

Tryczki 250
Maciorki 230

3.Użytkowość rozpłodowa

Plenność (%)	Użytkowość rozpłodowa	Terminy wykotów
145	125	I - V

Merynos ma bardzo dobra zamknięcie runa. U polskiej owcy nizinnej jest ono nieco luźniejsze.

POLSKA OWCA DŁUGOWEŁNISTA

Powstała w oparciu o owce krajowe, ale bez udziału merynosa.

Odmiany:

Owca pomorska
Owca kamieniecka
Owca olkuska
Owca pogórza ( stworzona dla Sudetów)

Rasy biorące udział w tworzeniu odmian:

Owca pomorska:

Owce żuławskie (fagasy)
Owce fryzyjskie (mlecznopędne)
Owce holsztyńskie (mleczne)
Texel

Nadaje się ona do terenów wilgotnych. Ma lepszą mleczność.

Owca kamieniecka:

Owca pomorska (nieuszlachetniona)
Leine
Texel

Poprawiono mięność

Owca olkuska:

Owca pomorska
Owca holsztyńska
Owca fryzyjska
Kent

Posiada gen wysokiej plenności. Jest to niesłychanie cenna rasa, gdyż przekazywanie plenności przez gen odbywa się znacznie szybciej.

Owce pogórza:

Owca pogórza
Leicester
Kent
Cygaj
Texel

Różni się pod wieloma cechami. Cel tworzenia tej rasy był podobny: doskonalenie ras lokalnych.

Wełna owcy długowełnistej jest znacznie wydłużona w stosunku do merynosa.

Wzorzec rasowy

1. Użytkowość wełnista

Wydajność roczna (kg)

Wysadność roczna (cm)

Grubość

(μm)

Rendament

(%)

Matki

4,5 - 5,0

13-15

29-34

57-64

Przystepki

5,0-5,5

2. Użytkowość mięsna

Tryki	90-110 kg
Maciorki	65-75 kg

Przyrost dzienny w gramach za okres 152 dni

Tryczki 250
Maciorki 230

3.Użytkowość rozpłodowa

Plenność (%)	Użytkowość rozpłodowa	Terminy wykotów
140	115	I - III

Jest również owcą sezonalną. Ma troszkę mniejsze pole obrostu wełną. Są to owce dostosowane głównie do terenów północnych (wilgotnych).

(Cechą różniącą te trzy owce jest wełna)

Im bliżej alfabetu, tym wełna cieńsza

0x08 graphic
MP A - AB - B długość 7-8cm

0x08 graphic
PON B - BC - C długość 11-13 cm

0x08 graphic
POD C - CD - D długość 13 - 15 cm

Im wełna grubieje, tym staje się dłuższa, im wełna krótsza, tym mniej wydajna.

Wszystkie te trzy owce mają wełnę białą jednolitą i tylko włosy puchowe. Jeżeli wełna puchowa rośnie na owcy, daje budowę słupkową - runo.

Merynos daje wełnę najszlachetniejszą, bo najcieńszą.

POLSKA OWCA GÓRSKA

Jest to owca hodowana od XVw. w Karpatach. Była to prymitywna owca - cakiel. Miały one dobrą skórę, długą wełnę, jednak chciano je bardziej udoskonalić. Dokonano tego owcą fryzyjską i cakielem siedmiogrodzkim. Hoduje się ją na kożuchy, skóry, sery.

Wzorzec rasowy

1. Użytkowość wełnista

Wydajność roczna (kg)

Wysadność roczna (cm)

Grubość

(μm)

Rendament

(%)

Matki

3,5 - 4,0

26-28

28-35 puchowe

50-70 przewodnie

64-70

Przystepki

4,2-4,5

2. Użytkowość mięsna

Tryki	60-70 kg
Maciorki	45-50 kg

Przyrost dzienny w gramach za okres 152 dni

Tryczki 100
Maciorki 90

3.Użytkowość rozpłodowa

Plenność (%)	Użytkowość rozpłodowa	Terminy wykotów
120	105	II - III

Wełna ma budowę kosmkową - wełna jest wisząca, podczas deszczu woda spływa z wełny. Owca ta jest łatwa w hodowli, nie choruje. Należy jedynie poprawić u niej nieco przyrosty i mleczność.

We wrześniu robi się stanówkę. Od lutego zaczynają się wykoty. Owca ta daje mleko od maja do września.

Jest to owca wszechstronnie użytkowana. Daje idealne skóry, dobrą wełnę na kilimy, swetry oraz produkty z mleka owczego ( bryndze, oscypki, serwatki, żętyce). Są to owce łagodne, wytwarza się hierarchia stada na pastwisku. Żywią się tylko trawą pastwiskową, zimą - głównie sianem i słomą.

WRZOSÓWKA

To owca surowych terenów północnych, występuje głównie na Białostocczyźnie. Jest bardzo malutka, zarazem odporna. Pochodzi od muflona. Ma czarne kończyny i głowę. Skóra lekko popielata. Jest to owca typowo kożuchowa. Daje bardzo cienką i wytrzymałą skórę. Ma fantastyczny kolor włosów - popiel w różnych odcieniach. Wełna jest produktem ekologicznym - nie trzeba jej farbować.

Jest to owca asezonalna, ma wysoką plenność, małe wymagania paszowe.

Czasami kolor skóry wpada w lekki wrzos - dlatego, że wypasana jest na pastwiskach porośniętych wrzosem.

Wełna również kosmkowa. Daje doskonałej jakości mięso. Przypomina ono dziczyznę.

Wzorzec rasowy

1. Użytkowość wełnista

Wydajność roczna (kg)

Wysadność roczna (cm)

Grubość

(μm)

Rendament

(%)

Matki

0,4 - 1,0

9 - 12

29-34 puchowe

45-60 przewodnie

62-67

Przystepki

0,4-1,1

2. Użytkowość mięsna

Tryki	45-55 kg
Maciorki	38-42 kg

Przyrost dzienny w gramach za okres 152 dni

Tryczki 126
Maciorki 100

3.Użytkowość rozpłodowa

Plenność (%)	Użytkowość rozpłodowa	Terminy wykotów
190	160	Cały rok

Użytkowość futrzarska

Wiek uboju w miesiącach	7-8
Pow. skóry surowej (dm2)	52-54
Masa skóry (dag)	115-220
Masa 1 dm2/dag	21-23
Przydatność do konfekcji welurowej (%)	95-100

Produkcyjność ras mięsnych (2004)

Rasa	Płodność (%)	Plenność (%)	Przyrost dobowy (g) tryczki	Przyrost dobowy (g) maciorki
Ile de France	96,5	141,5	290	268
Czarnogłówka	98,3	131,3	246	232
Suffolk	97,0	140,6	259	248
Berrichone	97,1	138,2	270	263
Dorset Horn	90,3	150,0	198	183
Charolaise	95,3	186,0	286	284
Texel	94,8	138,6	253	240

Berrichone - dobre umięśnienie, cecha charakterystyczna - wygięte rogi. Dają dobrą wełnę. W Polsce występuje dość duża populacja.

Texel - rasa holenderska. Charakterystyczna cecha - owełnienie kończy się na szyi.

Suffolk - jedna z najpiękniejszych owiec. Dzienny przyrost 500g. Mają czarne głowy i kończyny. Jest to owca bardzo plenna. Daje dobre mięso. Jej twórcą są Anglicy.

WYKŁAD 4

Rasy plenne:

Owca fryzyjska
Owca fińska
Boroola
Olkuska
Romanowska

Owca fryzyjska - jest bardzo delikatna, bardzo łatwo zapada na choroby górnych dróg oddechowych. Czuje się dobrze w małych stadach. Jest trudna w hodowli. Daje 500kg mleka (polska owca górska 50-60 kg)

Owca fińska - pochodzi z Finlandii. Ma bardzo dobrą plenność, nawet 360.

Boroola - merynos australijski. Owca wełnista, sprowadzona przez transplantacje zarodków. Posiada gen wysokiej plenności - duża gwarancja szybkiej poprawy tej cechy. Jest to bardzo cenna owca.

Olkuska - jedna z odmian polskiej owcy długowełnistej. Najprawdopodobniej posiada gen wysokiej plenności.

Romanowska - najlepsza owca kożuchowa na świecie. Jej cechą charakterystyczną jest duża żywotność - już 3-miesięczne tryczki chcą kryć matkę. Jest odporna, rzadko zdarzają się upadki. Daje fantastyczne mięso.

Wyniki oceny rozrodu owiec ras plennych w Polsce 2004r

rasa	Płodność	Plenność	Odchów jagniąt	Użytkowość rozpłodowa
Fryzyjska	97,0	197,3	90,9	170,2
Fińska	98,1	270,8	58,3	156,8
Boroola	94,7	260,0	92,3	216,7
Olkuska	96,8	226,3	86,3	180,0
Romanowska	97,4	260,7	82,3	199,9
Razem rasy plenne	96,8	203,6	86,3	180,3

Rasy zagrożone wymarciem -olkuska, świniarka

Hodowla owiec na Dolnym Śląsku

W 1986 roku na Dolnym Śląsku było 0,5 mln owiec, na dzień dzisiejszy jest ich około 6tys.

Cena za jedną sztukę

Rok 2002 - 155 zł
Na dzień dzisiejszy - 163 zł

Cena żywca - 6-7 zł, górale uzyskują nawet 10 zł, gdyż mięso przypomina dziczyznę.

Rozmieszczenie stad hodowlanych

Okolice Wrocławia - Oleśnica
Dolina Kłodzka
Okolice Złotoryi

Rozmieszczenie stad towarowych (jest ich znacznie więcej)

Pogórza i góry

Rasy, które występują na Dolnym Śląsku

Polska owca długowelnista
Kent
Berrichon du Cher (jedyna owca mięsna)
Merynos polski
Owca fryzyjska
Kent/berrichon (krzyżówki)
Kent/Suffolk (krzyżówki)
Polska owca górska

Linie syntetyczne (przeczytać ze skryptu!!!)

Białogłowa
Czarnogłowa

Istniej wystarczająca ilość ras, dlatego nie ma potrzeby tworzenia nowych.

Program plenności polega na tym, aby przekształcić genotyp ras matecznych w genotyp z 24% genów owcy plennej.

Stada składają się z trzech poziomów

Poziom pierwszy - stada zarodowe, wybiera się stada o największej plenności. Maciorki w tych stadach kryje się trykami ras plennych. Urodzone tryki z udziałem genów 50% rasy matecznej i 50% rasy plennej przechodzą do poziomu trzeciego.

Poziom drugi - plenność jest nieco gorsza niż w poziomie pierwszym. Są to stada reprodukcyjne. Urodzone tryki i maciorki mają po 25% genów owcy plennej. Jest to materiał docelowy, przeznaczony do poziomu trzeciego.

Poziom trzeci - stada o najniższej wydajności rozrodczej. Są to stada towarowe. Kryje się maciorki o najniższej wydajności z trykami z poziomu pierwszego oraz maciorki i tryki z poziomu II.

Z tego wariantu wszystkie owce idą na tucz i na rzeź.

0x08 graphic

MMPP

0x08 graphic

MMPP 50% MMPP (+)

0x08 graphic

0x08 graphic

MMMP MMMP

0x08 graphic

0x08 graphic

TTTT

0x08 graphic

0x08 graphic
MMMP

0x08 graphic

Wszystkie genotypy

0x08 graphic
do tuczu

MMMM - rasa krajowa (miejscowa)

PPPP - rasa plenna

TTTT - rasa mięsna

Linia wyspecjalizowana w obrębie rasy - doskonali się stado w zakresie max dwóch cech. Są to obiekty stad zarodowych, gdzie prowadzi się ostrą selekcję.

Heterozja produkcji - kojarzenia dwóch ras np. plennej i mięsnej. W stadach towarowych produkcja jagniąt na tucz i na rzeź.

WYKŁAD 5

Pro zdrowotne właściwości produktów owczych

Skład mleka owczego i krowiego

%	Mleko owcze	Mleko krowie
Woda	82,2	87,8
Sucha masa	17,8	12,2
Tłuszcz	6,5	3,4
Białko	5,5	3,1
Laktoza	4,5	4,8
Popiół	0,9	0,9
Wartość energetyczna	506	289

Składniki mineralne w 1 litrze mleka (mg)

Ca	200	125
P	156	96
Na	48	50
K	124	150
Mg	18	12

Mleko owcze ma mniej cholesterolu niż mleko krowie. Zawiera również więcej witamin.

Mleko owcze do krowiego (mleko krowie 1)

Tłuszcz - 2,16

Cholesterol - 0,85

Białko - 1,59

Wapń - 2,16

Fosfor - 1,66

Żelazo - 1,43

Cynk - 1,44

Wit. A - 4,8

Wit. B6 - 8,17

Wit. B12 - 2,57

Wit. C - 2,9

Biotyna - 2,6

Przeciętny skład chemiczny mięśnia najdłuższego grzbietu jagniąt (%)

Składniki	%
Woda	73,62
Białko	22,36
Tłuszcz śródmięśniowy	2,83

Mięso młodych zwierząt różnych gatunków w zakresie tych podstawowych składników jest bardzo zbliżone. Może różnić się trochę zawartością tłuszczu. Młode zwierzęta mają bardzo uwodnione mięso, z wiekiem przybywa tłuszczu. Białka u młodych zwierząt jest praktycznie tyle samo.

Mięso jagniąt ma bardzo delikatne włókienka.

Sprzężone dieny kwasu linolowego ( CLA ) lub (SKL)

C18:2 - kwas linolowy - dużo jest go w tłuszczach roślinnych. U przeżuwaczy dzięki bakteriom żwaczowym kwas ten ulega przekształceniu w izomer kwasu linolowego - bardzo cenny. Bakterie te produkują enzym izomerazę linolową, która rozbija wiązania. Kwas ten wykazuje ogromne pro zdrowotne znaczenie dla ludzi.

0x08 graphic

0x08 graphic

Izomery SKL

SKL występuje głównie w tłuszczu mlecznym i tkankowym zwierząt przeżuwających jako półprodukt enzymatycznego biouwodornienia w ich żwaczu nienasyconych kwasów tłuszczowych wobec izomerazy linolowej produkowanej przez bakterie symbiotyczne Butyvibrio fibrisolvens.

Zawartość SKL w tłuszczu mięsa różnych gatunków zwierząt

Gatunek mięsa	Zawartość (mg/g tłuszczu)
Wołowina	6,2
Jagnięcina	11,8
Koźlina	11,0
Wieprzowina	-
Drobiowe	Śladowe
Rybie
- morskie	Śladowe
- słodkowodne	Śladowe

Zawartość w mleku izomeru C9+11 (mg/g tłuszczu):

Krowie 8,71
Koźle 6,67
Owcze 12,4

U owiec izomeraza działa skuteczniej. Ponadto występuje więcej tego enzymu, dlatego większe są możliwości tworzenia SKL. Jest to wyróżnik gatunkowy.

Zielonka pobudza do aktywniejszego działania bakterii żwaczowych.

System żywienie - wpływ na wzrost zaw. CLA

0x08 graphic

Treściwa Treściwa + siemię lniane Zielonka

CLA 100% 230,75% 176,9 %

Zostały przeprowadzone testy in vivo na myszach. Preparat z tłuszczu mleka owczego wykonano wobec komórek nowotworowych raka sutka 16/C i białaczki P388. okazało się, że komórki nowotworowe zanikały. Spowodowane było to przypuszczalnie właściwościami antyoksydacyjnymi SKL lub ich zdolnością do oksydacji w komórkach nowotworowych do rodników o silnych właściwościach cytotoksycznych.

L - karnityna

L - karnityna powoduje lepszą pracę mięśni, spala tłuszcz. Zaliczana jest do amin 4 - rzędowych. Występuje w postaci biologicznie czynnej L - karnityny ( forma lewoskrętna ) oraz biologicznie nieczynnej - formy prawoskrętnej.

Związek ten występuje wyłącznie w tkankach zwierzęcych, brak go natomiast w tkankach roślinnych.

U ssaków syntetyzowana jest ona głównie w wątrobie z lizyny i metioniny. W organiźmie człowieka ok. 98% znajduje się w mięśniach szkieletowych i w mięśniu sercowym, 2% w wątrobie, nerkach, mózgu.

U przeżuwaczy występuje tylko forma endogenna karnityny, u trzody i drobiu - forma endo- i egzogenna.

Około 60% dziennego zapotrzebowania na L-karnitynę pochodzi z mięsa oraz mleka - jego przetworów. Pozostała część powstaje na drodze endogennej biosyntezy z metioniny i lizyny.

Przeciętna dieta dostarcza organizmowi ludzkiemu 50-100 mg karnityny. Osobom pracującym fizycznie oraz ze schorzeniami układu krążenia 400-1000 mg.

Rola karnityny w oksydacji kwasów tłuszczowych (biochemia)

Karnityna łącząc się z CoA wprowadza kwas tłuszczowy do mitochondrium jako acylokarnityna - powstaje energia, następnie opuszcza mitochondrium i czeka na następną cząsteczkę tłuszczu.

Niedobór karnityny szczególnie niekorzystnie wpływa na pracę mięśni szkieletowych i serca. Zespołowi niedoboru karnityny towarzyszy m.in. osłabienie pracy mięśni, dolegliwości wieńcowe.

Najczęstsze przyczyny niedoboru karnityny:

Zmniejszona synteza (u noworodków)
Zmniejszone wchłanianie z przewodu pokarmowego (dieta wegetariańska, zaburzenia wchłaniania)
Zwiększone potrzeby metaboliczne (np. cukrzyca)

Zastosowanie karnityny:

choroby układu sercowo - naczyniowego
choroby mięśni
cukrzyca
stłuszczenie wątroby
zwiększony wysiłek fizyczny np. sportowcy

Zawartość L-karnityny w mięśniach różnych gatunków zwierząt

Gatunek	Zawartość w nmol/mg
Jagnięcina	5,292
Drób	0,606
Wołowe	4,542
Wieprzowe	4,867
Żubrze	9,697
Koźlęce	4,850

Z wiekiem L-karnityny u zwierząt przybywa.

W mleku L-karnityny:

- krowie 161,667

- owcze 209,250

- koźle 69,500

Produkt pochodzący od owcy będzie miał więcej karnityny i CLA

(Mleko odtłuszczone nie zawiera CLA)

Kwasy orotowe

Zaobserwowano, że u owiec bardzo rzadko występują zachorowania na nowotwory złośliwe. Według lekarzy czynnikiem tym mogą być kwasy orotowe. Występują one owiec w wątrobie.

Zawartość kwasów orotowych w mleku u różnych gatunków zwierząt (w mg/l)

Owcze	350-450
Krowie	100
Ludzkie	7
Kozie	63
Końskie	18
Szczurze	11
Świńskie	5

Jest to również wyróżnik gatunkowy, jeżeli chodzi o owce. Kwasy orotowe w chemioterapii są jednym ze składników. Wykorzystywane są one również do produkcji preparatów antyrakowych.

Siara owcza

W instytucie PAN we Wrocławiu prowadzone są badania nad możliwością wykorzystania siary owczej w leczeniu choroby Alzhaimera. Badania wykazały, że siara owcza zbierana we wczesnym stadium laktacji ( do 6 godzin ) posiada wysoką zawartość kompleksy polipeptydowego

Z peptydu izolowanego z siary owczej wyprodukowano Colostryninę, która wg badaczy może być obiecującym lekiem w chorobie Alzhaimera.

Wpływ Colostryniny na polepszenie funkcji pamięciowych potwierdzony został również w badaniach na zwierzętach. Oprócz poprawienia pamięci podniósł się również popęd płciowy. Wykazano, że preparat podawany starym szczurom powoduje przyspieszenie procesu zapamiętywania, polepszenie pamięci przestrzennej i incydentalnej. Stare szczury pod względem zachowania się i zapamiętywania przypominały młode zwierzęta.

Wełna

doskonała izolacyjność cieplna. W zakresie tego parametru tkaniny z włókien naturalnych uzyskują ocenę 2-3, wełna 5.
Optymalna wentylacja
Dobra przepuszczalność pary wodnej przy idealnej higroskopijności
Doskonała odporność na zgniatanie
Duża odporność na brudzenie
Wysoka ogniotrwałość wełny
Wysoka zdolność pochłaniania wody (potu)

Zdolność pochłaniania wody (potu) w %

Wełna - 44

Bawełna - 40

Anilana - 8

Elastil - 8

Elastyna - 5

WYKŁAD6

Psy pasterskie

Istnieją różne teorie, mówiące o tym, kiedy pies został udomowiony, ponieważ nikt tego nie udokumentował. Uczeni rzymscy prowadzili pewne notatki na ten temat. Przyjmuje się, że pies związał się z człowiekiem 12-14 tys lat temu. Ostatnie badania mówią, że miało to miejsce ponad 135 tys lat temu. Naukowcy na terenie Australii podali, że 100 tys lat temu przodkowie psów towarzyszyli Aborygenom.

Istnieją różne teorie na temat pochodzenia psa. Na ogół przyjmuje się, że pochodzi od wilka indyjskiego. Zaczęto znajdować wilcze zwierzęta, zabierano je i hodowano. Pierwszym psem, który zaczął być wykorzystywany przez człowieka był pies pasterski i myśliwski.

Psy dingo wywodzą się od wilków. Wiele psów w Azji jest podobnych do dingo - jest to albo pies dziki, albo pies dziki udomowiony i ponownie zdziczały. Bardzo trudno jest go udomowić. Jest to jedyny drapieżnik mięsożerny na kontynencie Australii. Kiedy Australia była połączona z Azją psy te dostały się do Australii. Dingo posiada instynkt mordowania. Jeden pies potrafi zagryźć 50 owiec na raz.

Liczba receptorów w błonie:

człowiek 5 - mln pow. 5 cm2 - człowiek bokser - 120 cm2
wyżeł - 300 mln

Psy widzą dwubocznie, mają słaby wzrok. Bardzo dobrze rozwinięty jest zmysł słuchu.

Specjalności, w jakich pracują psy:

służba policyjna, wojskowa ( w czasie I wojny światowej użyto ok. 20 tys psów, w czasie II - już 50 tys.)
straż graniczna : owczarek niemiecki, rotweiler, schnauzer olbrzymi, doberman
służba więzienna : rotweiler
przewodnicy dla niewidomych : owczarki niemieckie, teriery, rotweilery, szkockie owczarki coli, owczarki podhalańskie, labradory, schnauzery
ratownictwo wodne i lądowe: owczarki niemieckie, podhalańskie, nowofundlandy
pasterstwo: owczarki czuwacze, bernańskie psy pasterskie, owczarki belgijskie, owczarki pirenejskie, boktaile, kelni
psy dalekiej północy : syberian husky, alaska syberian, psy islandzkie
psy stróżujące : owczarki niemieckie, dogi niemieckie, rotweilery, boksery
psy myśliwskie : wyżły długo i szorstkowłose, jamniki
medycyna - psy laboratoryjne wykorzystywane są np. w chirurgii

WYKŁAD 7

Żywienie owiec

Żywienie opiera się prawie w 100% na paszach pochodzenia roślinnego, w niewielkich % mączki kostne, rybne.

Całość żywienia możemy podzielić na 2 okresy- okres żywienia letniego (180 dni) i zimowego (180 dni).

Owce muszą otrzymać paszę bytową, do której dodaje się pasze służące na cele produkcyjne ( mleko, wełna, płód ).

Białko nie może być magazynowane w organizmie. Jest duże zapotrzebowanie na białko. Wełna jest wytworem białkowym, mięso, mleko, nasienie tryków - tu również białko odgrywa dużą rolę.

Składniki mineralne Ca i P, sól - bardzo potrzebna dla zachowania równowagi kwasowo-zasadowej podawana w formie lizawek.

Witaminy - szczególnie A i D, pozostałe są syntetyzowane przez organizm

Woda - na każdy 1 kg suchej masy potrzeba od 2-3 kg wody. Dziennie dorosła owca wypija 5-7 litrów wody, musi to być woda czysta, nie może pochodzić z nieznanych źródeł (mogą się zarazić m.in. motylicą wątrobową).

Woda zadawana powinna być w owczarni lub ze specjalnych wodopojów na pastwisku.

Złe żywienie wpływa na nieodpowiednią produkcję, zmniejsza się wydajność strzyżna owiec i jakość wełny - występują przewężenia (taką wełnę możemy wyrzucić lub przeznaczyć na filc), spadek kondycji, wychudzenie, zmniejsza się także wysadność wełny. Są to zmiany nieodwracalne.

Niedożywienie maciorek w czasie stanówki obniża płodność i plenność. Niedożywienie maciorek kotnych obniża użytkowość wełnistą jagniąt, pogarsza stan zdrowotny młodych zmniejsza mleczność.

Niedożywienie tryków wpływa na ilość i jakość nasienia.

Nadmiar składników pokarmowych jest również niekorzystny. Powoduje odkładanie tłuszczu, maciorki wykazują brak chęci rui, obniża się płodność i plenność.

Pasze stosowane w żywieniu owiec

Żywienie letnie

Wykorzystuje się pastwiska, jeśli ich brak wykorzystuje się pola pod uprawy taśmy zielonej - jest to tzw. chów alkierzowy owiec z okólnikami. Jest to najtańszy, po pastwisku sposób żywienia.

Po raz pierwszy wyjście na pastwisko - na wiosnę, pora dnia - około południa. Zwierzęta powinny przebywać ok. 1-2h, gdyż trzeba je stopniowo przyzwyczajać.

zielonki - zawierają do 4% białka. Najwartościowsze są młode zielonki. Wartość pokarmowa 1 kg zielonki - 0,3 jednostki owsianej. Ubogie są w suchą masę, dlatego też musimy podawać balast (słoma, siano)

Żywienie zimowe

Podstawowa pasza na zimę to siano dobrej jakości. Dawka dla dorosłej owcy nie może być mniejsza od 1kg. Najlepsze jest siano z roślin motylkowych, dlatego, że zawierają dużo białka i składników mineralnych. Zawierają również dużo karotenów i witaminy D. Szczególnie ważne są w żywieniu matek i jagniąt.

Jeśli mamy nadmiar pasz pochodzenia roślinnego możemy kupować susz - rozdrobnione, suszone rośliny motylkowe - są drogie, ale bardzo dobrej jakości.

- kiszonki - źle wykonane kiszonki mogą się odbić na zdrowiu owiec - powodują zaburzenia przewodu pokarmowego. Owce muszą się przyzwyczajać do kiszonki. Maksymalna dawka do 3 kg/dzień/sztukę. Istnieją kraje, gdzie owca może zjeść nawet do 6kg.

Kiszonki zawierają więcej białka, oszczędzamy w ten sposób drogie pasze treściwe, mogą być przechowywane bardzo długo.

Zakisza się liście buraczane, kukurydzę, mieszanki roślin ozimych, jarych, trawy.

- słoma- zwiększa zawartość suchej masy, powoduje prawidłowe działanie przewodu pokarmowego, szczególnie w okresie zimowym, gdy podaje się dużo pasz soczystych w okresie przejścia z żywienia zimowego na letni.

Słomy z roślin zbożowych mają mało białka, skrobi, witamin, a dużo trudno strawnego włókna. Najlepsza słoma to owsianka i słoma pszenna bezostna, z roślin strączkowych (groch, łubin, peluszka)

Dawka dla owiec 0,5-1,5 kg/dzień/sztukę

- plewy, strączyny, łuszczyny - są bardziej wartościowe od słomy (plewy owsiane i pszenne zawierają dużo łatwo strawnego białka, słoma rzepakowa zawiera duże ilości siarki, jest to cenna pasza szczególnie dla owiec wełnistych)

w przypadku plew z roślin motylkowych drobnoziarnistych - ilość białka przewyższa ilość białka w ziarnach zbóż.

Plewy, strączyny, łuszczyny skarmia się z paszami soczystymi od 0,2-0,5 kg/dzień/sztukę.

- okopowe- marchew pastewna działa dietetycznie, szczególnie powinna być podawana jagniętom. Odmiany żółte są bardziej wartościowe od odmian białych ( zawierają więcej karotenu ). Dorosłe owce - buraki cukrowe, półcukrowe, pastewne, brukiew. Zawierają one bardzo dużo wody, mało tłuszczu, włókna i związków azotowych. (dawka 2-3 kg /dzień/sztukę). Są kopcowane, przechowywane na okres zimy. Musi być niska temperatura, żeby nie gniły. Powinny być umyte i pokrojone na kawałki.

Ziemniaki- do 1,5 kg/sztukę/dzień. Do ziemniaków trzeba zwierzęta stopniowo przyzwyczajać, podawać w mniejszej ilości. Kotnym maciorkom nie podaje się ziemniaków.

- pasze treściwe- ziarna zbóż, nasiona roślin strączkowych, otręby, makuchy, śruty poekstrakcyjne, przemysłowe mieszanki treściwe szczególnie dla jagniąt. Zawierają one dużo białka i fosforu, z reguły są bardzo drogie.

Bardzo chętnie zjadany przez owce jest owies. Jest korzystny dla jagniąt powyżej 20-30 dnia życia. Ma także bardzo dużą wartość w żywieniu rozpłodników

W Australii na miesiąc przed stanówką zwierzęta są przygotowywane - tworzy się szok białkowy, podaję się duże ilości ziarna łubinu. W przewidywanym terminie u ok. 80% maciorek występowała ruja. U nas robi się tak samo, ale z lucerną.

Makuchy są cenną paszą, pozostałością z przemysłu olejarskiego. Zawierają 40-50% białka. Najcenniejszy- lniany - stosowany w żywieniu tryków i jagniąt.

Śruty poekstrakcyjne - głównie w żywieniu owiec stosowane są śruty rzepakowe.

Dla jagniąt szczególnie - mieszanki przemysłowe

OWY - od 3 tygodnia życia do 0,5 roku
OWD - dla owiec dorosłych jako uzupełnienie pasz treściwych

Mleko - odtłuszczone dla jagniąt i tryków. W okresie stanówki trykom można podawać mączkę rybną.

Pasze mineralne - kreda pastewna, głównie przy skarmianiu kiszonek ok. 5-10g/sztukę, fosfor 5-10g/sztukę, sól 10-15g dziennie (lizawki)

Pasze uzupełniające - liście, gałązki drzew, igliwia - stanowią pewne źródła białka, walory smakowe

Pastwiska trwałe - używa się je przez okres 10-15 lat, ale trzeba włożyć duży wkład.

Pastwiska nietrwałe - co kilki lat są zaorywane, idzie pod płodozmian.

Na wypasy nadają się ścierniska po zbożach m.in. po rzepaku, po kartofliskach, po burakach. Wypasać można również w sadach, przy rowach, ale należy pilnować owce.

Obsada pastwisk

1 ha pastwiska bardzo dobrego - od 25-30 owiec, dobrego ok. 20 owiec, średniego 10-12 owiec.

WYKŁAD 8

POWIESZCZENIA DLA OWIEC

W zależności od klimatu wymagane są pomieszczenia trwałe bądź nietrwałe lub tez ich brak. System bez pomieszczeń jest tańszy. W Azji na świeży powietrzu owce przebywają cały rok.

Właściwości pomieszczeń dla owiec:

temperatura - owce są na nią wrażliwe gdy je strzyżemy optimum dla owiec strzyżonych 12-15 °C, optimum - wykoty - 10-12 °C. Szczególnie wrażliwe na zmiany temperatur są owce wełniste, owce długowełniste są wrażliwe na wahania temperatur. W naszym klimacie temperatura nie powinna być poniżej 5°C.
Skład powietrza

powinno być suche ( 80% max wilgotność)
przypominać powinno powietrze atmosferyczne; NH₃ i H₂S źle wpływaja na samopoczucie zwierząt
na jedną dorosłą owce -2,5m³ powietrza = KUBATURA, w ciągu 1h/2 wymiany powietrza

Światło

okna 5% powierzchni podłogi owczarni
owce wymagają dużo słońca zwłaszcza młodzież na wiosnę

Obsada

w chowie grupowym tryk potrzebuje 2m³ a w pojedynczym około 3m³
matka z jagnięciem w chowie grupowym 1,3m³ w pojedynczym około 2,5m³
jarka w chowie grupowym 0,8m³ w pojedynczym1m²
tryczki na opas w chowie grupowy 0,6m³ w pojedynczym 0,8m³

Wpływ pomieszczeń na produkty owczarskie:

gazy ze ściółki i powietrze maja znaczny wpływ NH₃ - żółknięcie wełny (trwałe), „spalenie” wełny max osłabienie wytrzymałości wełny
pomieszczenia powinny być wyposażone w magazyn karmy ( w stropodachach - musi być szczelny)
pomieszczenie musi stanowić swobodny warsztat pracy dla ludzi:

możliwość wjazdu wózka lub ciągnika
obecność maszyn do przygotowania pasz
powinien tu być wodopój
powinny być odpowiednie przenośne zagrody

owczarnie powinny być w najbardziej suchym i najwyższym miejscu. Najniższy poziom wód gruntowych 1,5m

OWCZARNIE STROPOWE

z poddasze - na kształt prostokąta długość ścian 1:2 lub 1:4
bez poddasza
ściany powinny być z cegły lub kamienia, najzdrowsze są owczarnie drewniane
wysokość 3,5m , okna na wysokość 2,5m od podłoża. Wrota na wyższych ścianach, utrudnione otwieranie na zewnątrz. Górne drzwi - otwarte - wentylacja. Dach musi być zimą ocieplony
paśniki = koryto + grabinka na siano, na jedną owce dorosłą 10 cm paśnika. Paśniki mogą być okrągłe( dla tryków)

SZOPY - drewniane ze słomianą struchą

WIATY - boki otwarte, chronią przed opadami

Przy owczarni powinien być tzw. Okólnik ( nawierzchnia piaskowa ) 2 x większy od owczarni.

W owczarni powinna być tzw. Lizawka

PASTWISKO - powinno być przynajmniej 8-10 kwater na każdej kwaterze zwierzęta przebywają 3 dni. Owce pozostawiają na pastwiskach dużo obornika, można go rozgniatać aby był on równomiernie rozłożony.

ZABIEGI PIELĘGNACYJNE

Owczarnie hodowlane	Owczarnie towarowe
Znakowanie: tatuaż kolczykowanie ( metalowe, plastikowe)	Znakowanie: farbowanie farby wodne
Obcinanie ogonków : - ochrona przed zabrudzeniem kałem i moczem	Kastracja ( trzebienie): niekrwawa krwawa hormonalna
Wycinanie skóry w okolicy odbytu - aby w tym miejscu nie rosła skóra, miejsce to musi być czyste gdy stosujemy inseminacje	Obcinanie ogonków 2-3 kręgi

Wyklad 9

Rozród owiec

U owiec jest specyfika w rozrodzie, charakteryzuje się niską plennością. Liczba jagniąt odsadzonych zależ od :

liczby uwolnionych komórek jajowych, na to wpływa: genotyp, pora roku, żywienie, system utrzymania, wiek przy pierwszym wykocie i inne
liczba zapłodnionych komórek jajowych - na to wpływa moment pokrycia lub unasiennienia, jakość nasienia
liczba zarodków - resorbcja zarodków
liczba urodzonych jagniąt ( poronienia)
liczba żywych urodzonych jagniąt ( martwo urodzone jagnięta)
upadki jagniąt podczas odchowu, na to wpływa:

ilość i jakość mleka
żywotność jagniąt
choroba jagniąt
brak opieki ze strony matki
niekorzystny wpływ środowiska

Na wszystko ma największy wpływ hodowca!!!

Stado owiec A

0x08 graphic

Maciorki pokryte C maciorki niegrzejące się B

0x08 graphic

0x08 graphic

Matki kotne E maciorki niezapłodnione D

Wykocone G poroniły F

0x08 graphic

0x08 graphic
Jagnięta urodzone H martwe I

0x08 graphic

Żywe J padłe przed odsadzeniem K

0x08 graphic

Jagnięta odsadzone L

C/A x 100% = wskaźnik rui

D/A x 100% = wskaźnik jałowości

G/A x 100% = wskaźnik płodności

H/G x 100% = wskaźnik plenności

L/H x 100% = odchów jagniąt

L/A x 100% = użytkowość rozpłodowa

Maciorki są zdolne do rozpłodu znacznie wcześniej niż się je do tego wykorzystuje. Aby maciorka mogła być użyta do rozpłodu musi osiągnąć 45% masy ciała matki. Wolno dojrzewające są rasy wełniste. Przed upływem 1 roku maciorka powinna być pokryta aby zwiększyć opłacalność chowu owiec ( między 8 a 10 miesiącem życia).

WIEK I MASA CIAŁA PRZY PIERWSZEJ RUI

RASA	wiek, dni	miesiące	Masa ciała
Merynos polski	242	8,06	50,5
P.O.N	257	9,16	50,7
Merynos australijski	549,2	18,3	43,8
Owca fryzyjska	201	6,7	51,0
Owca fińska	200	6,6	36,2
Owca romanowska	210	7,0	30,0
suffolk	218	7,3	41,7

Plenność u owiec uwarunkowana jest 10-cioma parami genów, h²= 0,24 ( odziedziczalność) tej cechy, są dwie rasy : Booroola gdzie plenność jest uwarunkowana jedną para genów, druga rasa to olkuska ma gen wysokiej plenności. Plenność jest trudną cechą do poprawienia w krótkim czasie na drodze selekcji. Plenność zależ od liczby dojrzewających komórek jajowych.

LICZBA OWULOWANYCH JAJ U RÓŻNYCH RAS

Booroola	3,25
Hu yang	3,65
Fińska	3,42
P.O.G	1,1
Merynos	1,3
Czarnogłówka	1,1
romanowska	3,11

Liczba owulowanych jaj zależy od plenności i od poziomu hormonów gonadotropowych.

POZIOM HORMONÓW GONADOTROPOWYCH

RASA	FSH	LH
Merynos polski	60	1,0
Fińska	92	1,6
Booroola	85	1,5
Romanowska	82	1,5
Olkuska	84	1,4
Czarnogłówka	50	1,1
P.O.G	48	0,9

0x08 graphic
Podwzgórze

0x08 graphic
Przysadka

Gonadotropiny ujemne sprzężenie zwrotne

0x08 graphic

Dodatnie sprzężenie zwrotne sterydy i inhibiny

0x08 graphic

Jajniki

Owce plenne są mniej wrażliwe na sprzężenie zwrotne.

Na liczbę owulowanych komórek ma wpływ również masa ciała i kondycja owiec. Kondycję mierzy się w punktach:

Kondycja ( pkt.)	Masa ciała kg	Liczba owulowanych jaj
3	49,5	1,5
3	60,7	2,21
1,5	37,9	0,88
1,5	46,4	1,31

Większa masa ciała daje gwarancje, że będzie więcej rodziło się bliźniaków!!!!!!! Zapasienie, zbyt duże otłuszczenie owiec powoduje, że rodzi się mniej jagniąt bo nie dochodzi do wszczepienia zarodków w macicy.

FOTOPERIODYZM - długość dnia świetlnego decyduje o rozrodzie owiec. Rozród jest sezonalny.

Merynos, wrzosówka, romanowska - rasy asezonalne, u tych ras ruja występuje przez cały rok

Z sezonalnością walczy się hormonalnie, stosuje się hormony dozwolone przy rozrodzie, pod wpływem tych hormonów ruja występuje przez cały rok.

Przystępowanie do stanówki w miesiącach nietypowych dla owiec ( maj, czerwiec) uzyskujemy jagnięta, które pozostawia się (pierwsze urodzone) do rozrodu bo one prawdopodobnie będą asezonalne ( głównie maciorki) , cecha ta jest odziedziczalna 0,3 - 0,9.

Owce kryjemy od sierpnia do lutego, P.O.G tylko od września do grudnia.

Najważniejsze 3 P owiec:

płodność
plenność
poliestryczność ( asezonowość)

STYMULACJA ROZRODEM:

selekcja na asezonalność: DLS - połączenie DORSET + LEICESTER + SUFFOLK, jest to linia syntetyczna; Dorset - najbardziej asezonalna z owiec; Suffolk owca o doskonałych cechach mięsnych
krzyżowanie z rasami plennymi

( maciorki ) rasy mateczne X plenne ( tryki)

F1 50% matecznych, 50 % plennych

F2 w tym pokoleniu jest wyrzut większej plenności

dobór par do rozpłodu - poprawia plenność przez selekcje na typ urodzenia, wybiera się maciorkę i tryka z ciąży bliźniaczej. Prowadzenie selekcji jest najlepszą metodą doskonalenia i utrwalania danej cechy.
Plenność należy selekcjonować już w u 30 dniowych jagnią
Na wystąpienie rui ma również wpływ temperatura, wysoka temp. Może prowadzić do nie wystąpienia rui. Na ruję wpływa się obniżając temp. , nawet przy dłuższych dniach otrzymamy , przy niskiej temp., pewny % zapłodnienia
Podawanie metioniny powoduje wydłużenie rozrodczości o 1 miesiąc i przyspiesza ruję
Tryk może wywołać szybszą ruję - izoluje się tryka od maciorek na około 1 miesiąc, a następnie wpuszcza się go do stada maciorek, maciorki reagują na zapach tryka, jego zachowanie, wydawanie dźwięków rują jest to tzw. = EFEKT TRYKA ( bodziec seksualny)
Fleshing - zwiększa plenność, 6 tygodni przed stanówką przez miesiąc obniża się żywienie o 20%, 2 tyg. Przed stanóką zwiększa się poziom żywienia o 20 % o d normy (100%) ; skok 40 % - efekt 20 % więcej urodzonych jagniąt
Program świetlny - skracanie się dnia wpływa na wystąpienie rui, dlatego zaciemnia się pomieszczenia, 6 tygodni przed stanówką jest 16 godzin światła, 2 tyg przed stanówka jest 10 godzin światła przy14 godzinach ciemności
Grupowanie maciorek - ocena kondycji w skali 1-5, przy czym 3 i 4 najlepsze do rozrodu, następnie tworzenie na tej podstawie grup żywieniowych