UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE I ZDROWOTNE

• Wykłady p. Śliwka

Średniowiecze

Gildie : rzemieślnicze, kupieckie i religijne (instytucje zrzeszające osoby z danego kręgu)

Cel ich: zabezpieczenie społeczne (gwarantowały wykształcenie) - Anglia; religijne - pomoc doraźna w czasie świąt.

Szwecja

Tabliczka Pomocy - osoba mająca ją musiała spełnić dobry uczynek, i tak przekazywano ją z rodziny do rodziny.

Ubezpieczenia społeczne - okres kapitalizmu (jego wina jeżeli nie może sobie znaleźć sposobu na lepsze życie)

Kasy Oporu, Kasy Wzajemnej Pomocy, Kasy Oszczędności

Ubezpieczenia ludowe

(Stara) Pierwsza Ustawa o Ubogich - 1601r.

w Anglii - zbieranie podatków; wprowadzono klasyfikację społeczności:

1. osoby, które pracowały

2. nie pracowały i nie chciały pracować

3. nie mogły pracować, bo nie było pracy

4. osoby kalekie, nie mogące pracować

Nowa Ustawa o Ubogich - 1834r.

Tworzyła domy pracy (ośrodki pracy przymusowej dla kobiet i mężczyzn)

I okres

XIX wiek do II wojny światowej - pojawiają się pierwsze ustawy w Niemczech

II okres

Od II wojny światowej do lat 70-tych - koncepcja państwa dobrobytu (żeby dorównać do klasy średniej, biednym dodać, bogatym odebrać)

III okres

Od 70-tych lat do dziś:

• inflacja, dług publiczny

• słaby wzrost gospodarczy

• podwyższenie wieku emerytalnego

• podwyższenie wysokości składki

Zabezpieczenie społeczne - jeden z podstawowych elementów, celów

• przeciwdziałanie bezrobociu

• opieka socjalna

• ubezpieczenia społeczne

Trzy Rodzaje realizacji idei zabezpieczenie społecznego:

1. metoda zaopatrzeniowa - czyli wspólnota ubezpieczonych na to samo ryzyko - fundusz gromadzony ze składek

2. forma ubezpieczeniowa - cała ludność ze środków publicznych

3. metoda opiekuńcza - cała ludność, środki przeznaczane na określone cele

Finansowanie ubezpieczenia społecznego:

Fundusz ubezpieczeniowy -

sensulargo (w szerokim znaczeniu) jest to zespół środków będących w posiadaniu społeczeństwa i określonych instytucji i środki te mogą być wykorzystane w przypadku wystąpienia zdarzeń losowych

sensustrikto (w wąskim znaczeniu) jest to ta część produktu lokalnego, która została wyodrębniona i przybrała określoną formę organizacyjną/określony cel społeczny.

Forma organizowania funduszu:

• forma samo ubezpieczeniowa (jest najwcześniejsza, polega na wspólnym gromadzeniu środków na wypadek gdyby zaszła szkoda majątku członka takiej wspólnoty. Ma charakter wyodrębniony i jest to fundusz celowy, tworzony ze składek

• forma budżetowa - to gromadzenie środków przez budżet państwa, tworzony z podatku i składek. Ma charakter nie wyodrębniony od budżetu.

• forma ubezpieczeniowa - to fundusz publiczny, zdecentralizowany tworzony ze składek opartych na zasadzie przymusu, w nadzwyczajnych sytuacjach może być uzupełniony dotacją ze skarbu państwa.

Funduszowy model finansowania ubezpieczenia może polegać na tworzeniu jednego funduszu, obejmującego całość ubezpieczeń społecznych lub też na tworzeniu oddzielnych funduszy dla poszczególnych działów.(emerytalnych, rentowych, wypadkowych, chorobowych)

Wg Ustawy z 13 października 1998 o systemie ubezpieczeń społecznych

(ustawa systemowa)

ustawa powołała fundusze rezerwowe oraz fundusze odpowiadające poszczególnym rodzajom ubezpieczeń

Fundusze rezerwowe - tworzy się ze środków pozostających każdego roku 31 grudnia na poszczególnych funduszach

Tylko fundusz emerytalny - nazywa się funduszem rezerwy demograficznej; reszta nazywa się funduszem rezerwy rentowej, wypadkowej, chorobowej

Fundusz rezerwy demograficznej: (wyjątek)

• środki mogą być wykorzystane od 2009r.

• wyłącznie na cele związane z nieciekawą sytuacją demograficzną

Otwarte Fundusze Emerytalne

Ustawa z sierpnia 97r. o organizacji, funkcjonowaniu funduszy emerytalnych

2020r. co 5 Polak będzie emerytem

2030r. 50% społeczeństwa emerytalnego

Model kapitałowy - fundusz gromadzi w długich okresach czasu, ma charakter inwestycyjny, a na wysokość środków ogromny wpływ mają dochody z nagromadzonych kapitałów i inwestycji

Model repartycyjny - polega na wprowadzaniu/wpłacaniu środków do systemu a stamtąd środki są przekazywane na wypłaty świadczeń

I filar ZUS - repartycyjny

II filar Otwarte Fundusze - model kapitałowy

W Polsce model mieszany

System ubezpieczeń społecznych w Polsce art. 67 Konstytucji art. 1

Ochrona ubezpieczeniowa ma charakter

• pełny

• powszechny

• ale nie jest skodyfikowane

formy: zupełne, jasne, przejrzyste; aby coś było skodyfikowane

Utrata prawa do świadczenia:

• w przypadku śmierci

• w przypadku gdy upłynie okres na jaki świadczenie zostało przyznane

• ustawie sytuacji chronionej

Podmioty ubezpieczenia w Polsce

• 
  ZUS

• KRUS , a te dzielą się na rolnicze i powszechne

Ubezpieczenia opierają się na zasadach

1. zasada przymusu - powstaje z chwilą nawiązania stosunku pracy

2. zasada powszechności - obejmuje wszystkich tych, którzy nabyli tytuł do ubezpieczenia

3. zasada wzajemności - za składkę przysługują nam świadczenia

Instytucja płatnika: (prawo płatnika)

Osoba lub jednostka organizacyjna zobowiązana do obliczenia, pobrania i przekazania co miesiąc składki ze środków ubezpieczonego oraz własne do dyspozycji ZUS-u → def. prawa podatkowego

Obowiązki:

- obliczenie - pobranie - przekazanie

Zobligowany, aby sporządzać i przekazywać sumiennie .... miesięczne oraz deklarację rozliczeniową.

Mechanizmy ułatwiające płatnikowi zapłaty składki:

• odroczenie terminu zapłaty

• rozłożenie na raty

• umożenie należności składkowej

Odroczenie: w jakich okolicznościach

• ze względów gospodarczych i innych przyczyn zasługujących na uwzględnienie (od 3 - 6m-c)

Rozłożenie na raty:

• płatnik zobowiązuje się do spłaty w terminie w określonych okresach i w określonej wysokości

• od składek rozłożonych na raty nie są naliczane odsetki za zwłokę

• jeżeli płatnik nie spłaci w terminie tego co zobowiązał to kwota staje się automatycznie wymagalna cała wraz z odsetkami za zwłokę.

Umożenie należności składkowej:

• może być w całości albo w części. Może nastąpić tylko wtedy, gdy mamy doczynienie z całkowitą nieściągalnością. Np. dłużnik zmarł i nie zostawił majątku

• zaprzestanie działalności gospodarczej, naczelnik Urzędu Skarbowego stwierdził, że nie ma majątku, z którego może ściągać, wysokość tego długu nie przekracza egzekucji.

Wyjątek: wymóg całkowitej nieściągalności, nie trzeba spełnić, jeżeli w przypadku gdy płatnikiem jest jednocześnie ubezpieczony a argumentem jest ważny interes osoby zobowiązanej. Jeżeli ma zwłokę to płaci odsetki albo ginty dodatkowe.

Przedawnienie należności składek:

Odpowiedzialność karna płatnika składki:

• płatnik odpowiada karze za niezachowanie terminu

• nie prowadzi dokumentacji bądź zgłoszenie nieprawdy

Odpowiedzialność karna przedawnia się z upływem roku od popełnienia czynu, ale jeżeli w tym okresie wszczęte rozstrzyganie w tej sprawie karność ustaje po dwóch latach od popełnienia czynu.

Orzeczona kara nie może być wykonana jeżeli od daty uprawomocnienia się upłynęły 3 lata.

Wniosek o wszczęcie postępowania w sprawie odpowiedzialności karnej:

1. Imię, nazwisko i inne dane do ustalenia tożsamości uprawnionego

2. określenie czynu

3. dowody jeżeli takimi dysponujemy

4. wskazujemy pokrzywdzonego

Instytucja państwowa, która w związku ze swoją działalnością powzięła informację o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma obowiązek niezwłocznie powiadomić organy ścigania (M.O.)

Odpowiedzialność osób trzecich

Osoba trzecia jest podmiotem nie będącym stroną stosunku prawnego, z którego wynika obowiązek płacenia składki.

Odpowiedzialność współmałżonka

Odpowiada całym swym majątkiem, solidarnie ze zobowiązanym za zobowiązania powstałe w czasie trwania wspólności majątkowej, ale tylko do wysokości przypadającego nam majątku wspólnego.

Składka na ubezpieczenie społeczne:

• jest przymusowe (stosunek prawny)

• celowa (4 fundusze)

• odpłatna (wzajemna)

• bezzwrotna (np. .... )

4 składki:

• 
  rentowa

po połowie płaci pracownik i pracodawca

• emerytalna

• wypadkowe - przez pracodawcę

• chorobowe - przez pracownika

Wysokość składek zależy od:

1. stanu budżetu

2. polityki społecznej

1. rentowe 2. emerytalne 3. wypadkowe 4. chorobowe

Składki mogą być:

Podstawą wysokości składki musi być faktyczny przychód albo w kwocie zadeklarowanej przez ubezpieczonego albo kwocie minimalnego wynagrodzenia.

Koszty indywidualnie ubezpieczonych i płatników:

1. koszty zobowiązań z tytułu składek

2. stan rozliczeń

3. informacji indywidualnie dotyczących przebiegu ubezpieczenia

Cele indywidualnych kont:

Jest zapis na koncie, który pozwala na kontrolowanie przebiegu ubezpieczenia, składki wpłacane są do funduszu, ale nie są gromadzone, nie mamy określonych pieniędzy a jedynie zapis księgowy w postaci elektronicznej.

Ubezpieczenie na wniosek:

Przymus ubezpieczenia społecznego łączy się z powstaniem tytułu do objęcia ubezpieczeniem społecznym, dopuszcza się także możliwości dobrowolnego ubezpieczenia społecznego osób z poza grupy objętej ubezpieczeniem:

1. Małżonek pracownika skierowanego do pracy w przedstawicielstwie dyplomatycznym, w konsulacie za granicą

2. osoba, której z powodu sprawowania opieki nad członkiem rodziny nie podlega ubezpieczeniu rentowemu lub emerytalnemu

3. obywatel polski wykonujący pracę poza granicą w podmiotach zagranicznych

4. obywatel wykonujący prace w Polsce, ale w zagranicznych firmach, jeżeli firma nie ma przedstawicieli w Polsce, wniosek może dotyczyć wyłącznie świadczenia emerytalnego, rentowego albo obu, ale nie może dotyczyć chorobowego lub rentowego. Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem następuje od dnia - nie może być wcześniejsza niż data złożenia.

Ustaje: (I) od dnia wskazanego na wnioski o wyłączeniu z tego zabezpieczenia, (II) taki z powodu nie opłacenia składek

I kategoria: od dnia ustania tytułu podleganiu temu ubezpieczeniu.

Kontynuacja ubezpieczenia:

Oznacza prawo do dalszego trwania obowiązkowego lub dobrowolnego ubezpieczenia mimo, iż takiego tytułu już nie ma. Bezwzględnym warunkiem jest opłacenie składek.

Zasady wypłacania świadczeń:

• karta świadczeń powstaje z mocy prawa, ale wypłaca się na wniosek

• świadczenia przekazuje się do rąk własnych, za pośrednictwem os. uprawnionej prawnie (POCZTA)

• wyjątek małoletni, osoba pod stałą opieką

+ świadczenia wypłacane są osobom sprawującym opiekę

• sieroty świadcz. wypłaca się na rachunek oszczędniościowy w BANKU wskazanym przez kierownika placówki, w którym przebywa uprawniony lub na rachunek wskazany, przez opiekuna wybranego przez sąd.

• Osoby przebywające za granicą - świadczenia przekazuje się osobie wskazanej przez uprawnionego, ale zamieszkały w kraju albo na krajowy rachunek bankowy uprawnionego, może być przekazane na wskazany adres za granicą

Wstrzymanie wypłaty świadczenia:

• kiedy powstaną okolicznością uzasadniające, ustanie prawo do świadczeń

• gdy odpadnie którykolwiek z warunków wymaganych do uzyskania tego prawa np. choroba, wraz ze śmiercią osoby uprawnionej

• nie przedłożenie dowodów stwierdzających dalszych istnienie prawa

• nie poddanie się badaniom lekarskim

• nie istnienie prawa

1. albo nie zaszła chroniona sytuacja

2. albo nie zostały spełnione warunki nabycia tego prawa

• nie możność doręczenia świadczenia

na 3 lata wstecz leżą pieniądze w ZUS-ie

Świadczenie nie należne:

Definicja: jest wtedy gdy ten kto je spełnił nie był w ogóle do tego zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nie ważna i/a nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

(np. wzięcie kredytu a nie odebranie go, zapłacenie faktury ale ponaglenie do ponownego płacenia, umowa notarialna)

zasady:

• w przepisach ubezpieczeniowych za nienależnie pobrane uważa się świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczenia albo wstrzymanie wypłaty świadczenia jeżeli osoba pobierająca świadczenie , jeżeli osoba była pouczona o braku prawa do ich pobrania

• świadczenie przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub dokumentów lub w przypadku innego świadomego wprowadzenia w błąd.

O podstawie prawnej do pobierania świadczenia decyduje pouczenie przez właściwy organ, gdyby nie było takiego pouczenia, organ nie może domniemywać, że osoba wiedziała w jakich okolicznościach świadczenie jej się nie należy.

Pouczenie -

musi być wyczerpujące, powinno zawierać informacje o przesłankach zawieszalności, prawa do świadczenia oraz wskazywać okoliczności w jakich należy powiadomić organ.

Pobrane świadczenie mimo pouczenia powoduje obowiązek zwrotu. Błędna wykładnia przepisu ze strony organu zwalnia ze zwrotu.

żeby świadczenie było nie należne i żeby rodziło związek zwrotu muszą być spełnione dwa warunki:

1. nie należnie wypłacone przez organ

2. nie należnie pobrane

(tylko w ubezp. społ.)

Zwrot nienależnie pobranego świadczenia. Maxymalnie na 3 lata wstecz. W przypadku, gdy organ wypłaca świadczenia mimo, że osoba zawiadomiła o ustaniu okoliczności będących podstawą wypłaty. Wtedy obowiązek zwrotu sprowadza się do zwrotu z 12 ostatnich miesięcy.

Procedura

Organ wydaje decyzję o obowiązku zwrotu, może jednak odstąpić od żądania zwrotu.

Dochodzenie świadczeń z ubezpieczenia społecznego przed sądem

Ma charakter mieszany tzn. sprawa jest rozstrzygana przez organ w postępowaniu administracyjnym w drodze decyzji a odwołanie od tej decyzji trafia do sądu.

Odwołanie składa się na piśmie do oddziału ZUS, który wydał decyzję lub do protokołu sporządzonego przez ZUS w terminie miesiąca od dnia doręczenia odpisu decyzji.

Jeżeli w ciągu 2 m-cy od złożenia wniosku, organ nie wydał żadnej decyzji to odwołanie można wnieść w każdym czasie. Po wniesieniu odwołania do ZUS może uznać je za słuszne. I może zmienić lub uchylić decyzje w terminie 14 dni od daty wniesienia odwołania.

Właściwości sądów:

• miejscowa - właściwy miejscowy sąd w obrębie którego ma miejsce zamieszkania, strona odwołująca się od decyzji wydanej przez organ, tam gdzie nie można określić właściwości miejscowej sądu, właściwy jest sąd w okręgu którego ma siedzibę organ.

• rzeczowa - dotyczy tego jakie sprawy, w której instancji są rozpatrywane. Sądy Rejonowe rozpatrują sprawy związane z zasiłkami, świadczeniami rehabilitacyjnymi. Sądy Okręgowe zajmują się sprawami dotyczącymi rent, emerytur, spraw związanych z objęciem ubezpieczeniem oraz są drugą instancją od orzeczeń Sądów Rejonowych.

(lepiej się nie spóźniać, prawo siły wyższej)

Odrzucenie odwołania przez sąd:

• gdy zostało złożone po terminie, chyba że termin został przekroczony nieznacznie i z przyczyn nie leżących po stronie odwołującego się

Odwołanie zawiera:

• oznaczenie zaskarżonej decyzji

• zwięzłe uzasadnienia

• podpis ubezpieczonego

Wstępne badanie sprawy:

1. ustalenie czy pismo/odwołanie spełnia warunki formalne

2. postępowanie przed sądem:

• ochrona interesu ubezpieczonego

• bezpłatność postępowania

• szybkość postępowania

• ograniczony formalizm

Rozpatrzenie sprawy:

• jeden sędzia

• dwóch ławników

• w trudnych sytuacjach przewodniczący składu sędziowskiego może zarządzić rozpoznanie sprawy przez 3 sędziów zawodowych

W razie uwzględnienia odwołania sąd może zmienić w całości lub w części zaskarżoną decyzję i orzeka co do istoty sprawy.

O sądzie apelacyjnym:

• skarżący w apelacji może zarzucić wyrokowi każdą wadliwość, która spowodowała niekorzystne dla niego rozstrzygnięcia a także przywołać nowe fakty i dowody.

Sąd apelacyjny orzeka na podstawie materiału dowodowego zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym.

Od orzeczeń sądu apelacyjnego służy kasacja do sądu najwyższego. Nie przysługuje ona prawa niż sprawa warta mniej niż 10.000, ale w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych kasacje przysługuje niezależnie od wartości czynnika sporu w sprawach o przyznanie bądź wstrzymanie emerytury bądź renty a także o objęcie obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym.

Podstawą kasacji może stanowić naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnie albo niewłaściwe zastosowanie albo też naruszenie przepisów postępowania, ale pod warunkiem iż mogło to mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

---