Słuch to jeden z najważniejszych zmysłów człowieka. Decyduje nie tylko o naszym samopoczuciu, ale wpływa na zakres uczestnictwa w życiu społecznym i zawodowym. Kiedy tracimy słuch faktycznie nie zdajemy sobie z tego sprawy, nic nie czujemy, to nas nie boli. Odczujemy to dopiero za kilkanaście lat gdy pojawią się pierwsze konsekwencje niedosłuchu. Przyczyn jest wiele, ale najważniejsze to: starzejące się społeczeństwo oraz hałas, atakujący przez przenośne odtwarzacze muzyki, głośne koncerty, filmy w kinach.

W 1971 roku Międzynarodowe Biuro Audiofonologii w Brukseli ustaliło granicę pomiędzy ciężkim niedosłuchem, a głuchotą na 90 decybeli (dB) średniej wartości utraty słuchu dla lepszego ucha.

Klasyfikacja Uszkodzenia Słuchu wg. Międzynarodowego Biura Audiofonologii (BIAP)

Lp.	Ubytek słuchu w decybelach	Uszkodzenie słuchu w stopniu
1	Powyżej 20 do 40	Lekkim (mild)
2	Powyżej 40 do 70	Umiarkowanym (moderat)
3	Powyżej 70 do 90	Znacznym (severe)
4	Powyżej 90	Głębokim (profound)

 

Wśród osób z dysfunkcją słuchu wyróżniamy najczęściej osoby głuche mające ubytek słuchu uniemożliwiający rozumienie mowy nawet przy zastosowaniu aparatu słuchowego i osoby niedosłyszące.

Obie grupy nie posiadają żadnych charakterystycznych cech zewnętrznych wyróżniających je spośród innych osób. Identyfikacja osoby z niepełnosprawnością słuchu następuje zwykle dopiero przy próbie nawiązania kontaktu językowego (np. brak reakcji na mowę oraz inne sygnały dźwiękowe, posługiwanie się językiem gestów). Ponadto osoby, które nie słyszą, zwykle w sposób szczególny obserwują twarz rozmówcy. Zauważenie aparatu słuchowego może pomóc nam w rozpoznaniu osoby głuchej lub słabo słyszącej, często jednak jest on niewidoczny (np. ukryty pod włosami). Osoby całkowicie pozbawione słuchu traktują swoją głuchotę jako element identyfikacji społeczno-kulturowej, nie zaś jako rodzaj upośledzenia. Nie uważają się więc za niepełnosprawne czy upośledzone.

Ze względu na ujemne emocjonalne zabarwienie słów „głuchy” i „niedosłyszący”, często odbierane jako przejaw dyskryminacji społecznej.

Charakterystyka psychologiczna dziecka niesłyszącego

Głuchota jest to niezdolność do odbierania bodźców akustycznych. Może być wrodzona (wtedy może pojawić się także niezdolność do mówienia - głuchoniemota) lub nabyta (spowodowana wcześniejszym bądź patologicznym porodem, urazami mechanicznymi powstałymi podczas porodu. Powodują ja także czynniki występujące w dalszym rozwoju, m.in.: ostre lub przewlekłe choroby ucha, choroby zakaźne, choroby wysokogorączkowe, antybiotyki, urazy chemiczne, mechaniczne oraz psychiczne).

Utrata słuchu powoduje ciężkie i trwałe wtórne następstwa w rozległych obszarach życia, ponieważ bodźce akustyczne niosą wiele istotnych informacji. Dzięki nim człowiek jest w nieustannym kontakcie z otaczającą go przestrzenią. Słuch informuje o wydarzeniach dziejących się poza zasięgiem wzroku, ostrzega o niebezpieczeństwie, rozbudza ciekawość, steruje odbiorem wrażeń wzrokowych. To w dużej mierze poprzez bodźce słuchowe kształtuje się osobowość człowieka, jego rozwój emocjonalny i społeczny. Deprywacja słuchu, a w konsekwencji również mowy mają szczególne znaczenie w wychowaniu i nauczaniu. Wielu badaczy zwraca uwagę na fragmentaryczność informacji odbieranych z otoczenia, zaburzenia koncentracji i uwagi, powielanie schematów oraz ograniczenie stosunków interpersonalnych u dzieci z uszkodzonym słuchem. Opinie na temat rozwoju dziecka niesłyszącego są różne, ale oczywiste zaburzenia w przyswajaniu mowy nie pozostają bez znaczenia dla przebiegu wszystkich procesów poznawczych.

Rozwój psychofizyczny dziecka niesłyszącego odbiega do rozwoju dzieci słyszących i zależy od wielu czynników. Jednym z ważniejszych jest stopień i czas uszkodzenia słuchu oraz występowanie dodatkowych, związanych z głuchotą upośledzeń. Na kształtowanie się osobowości dziecka niewątpliwy wpływ ma środowisko w jakim się wychowuje i postawy rodziców. Rozwój procesów poznawczych zależy od wcześnie rozpoczętej rehabilitacji oraz metod nauczania i wychowania. Nie bez znaczenia jest też aktywność własna dziecka, jego charakter i zdolności.

Rozwój motoryczny

Całokształt procesów poznawczych jest ściśle związany z rozwojem motorycznym człowieka. W ciągu pierwszego roku życia dziecko poznaje świat wielozmysłowo na drodze własnej aktywności pobudzanej przez otoczenie. Niemowlę na głos matki odwraca i podnosi głowę, wyciąga ręce, stawia pierwsze kroki. Dziecko niesłyszące wymaga większej stymulacji z udziałem wzroku lub dotyku, gdyż nie odbiera bodźców akustycznych. We wczesnej fazie rozwoju nie ma wyraźnych różnic w zakresie sprawności motorycznej niemowląt z dysfunkcją słuchu i ich słyszącymi rówieśnikami. Różnice pojawiają się w wieku przedszkolnym. Badania wykazały, że dzieci głuche są mniej sprawne, zwłaszcza jeśli chodzi o szybkość i koordynację ruchów. Opóźnienie sprawności ruchowej dzieci w wieku 6 - 7 lat wynosiło około półtora roku. Często zmiany wywołuje ten sam czynnik etiologiczny, który jest przyczyną głuchoty. Stwierdzono, że przebyte zapalenie opon mózgowych uszkadza nie tylko słuch, ale i kanały półkoliste w których mieści się zmysł równowagi. Zaburzenia ruchowe mogą towarzyszyć głuchocie związanej z mózgowym porażeniem dziecięcym. Często też mniejsza sprawność ruchowa dzieci z uszkodzonym słuchem może być prostą konsekwencją głuchoty wynikającą z niedocierania dźwięków mowy z otoczenia. Dzieci niesłyszące mają charakterystyczny sposób chodzenia, polegający na pociąganiu nogami, a wynikający z braku kontroli słuchowej. Częściej niż w ogólnej populacji obserwuje się wśród głuchych zaburzenia lateralizacji, której konsekwencją są trudności w czytaniu i pisaniu, a także prawidłowej orientacji przestrzennej. U dzieci z uszkodzonym słuchem stosunkowo częste są różnego typu zaburzenia neurologiczne dotyczące sfery ruchowej narządów artykulacyjnych.

Procesy poznawcze

Rozwój procesów poznawczych człowieka przebiega przez kolejne etapy percepcji od prostych wrażeń i spostrzeżeń poprzez wyobrażenia do uogólniania, symbolizowania i tworzenia pojęć. Dziecko głuche odbiera wrażenia i spostrzeżenia, rozwijając tym samym wyobraźnię, system symboli i pojęć, ale natura tych spostrzeżeń, symboli i pojęć jest inna niż u słyszących. Przyczyną jest nie tylko brak słuchu, ale i brak mowy ustnej co wtórnie rzutuje na sposób percepcji rzeczywistości. Spostrzeganie świata przez dzieci z głębokimi defektami słuchu opiera się przede wszystkim na doznaniach wzrokowych, a także dotykowych, wibracyjnych i smakowych. Kompensacja sensoryczna stanowi mechanizm łagodzący skutki kalectwa. Badania wykazały jednak, że zmysły te nie są u osób głuchych rozwinięte lepiej niż u słyszących, a jedynie są efektywniej wykorzystywane. Co więcej, większość badaczy jest zdania, że u dzieci z uszkodzonym słuchem stosunkowo często występują zaburzenia wzroku: wady refrakcji lub uszkodzenia ośrodków wzrokowych w korze mózgowej. Zmniejszenie percepcji drogą innych zmysłów występuje najczęściej w przypadku upośledzeń sprzężonych.

Wśród procesów poznawczych ważną rolę odgrywa pamięć. Surdopsycholodzy są zgodni, że u głuchych nie funkcjonuje pamięć słuchowa. Bardziej niezależna od wpływu języka jest pamięć wzrokowa, dlatego głusi, którzy w małym stopniu korzystają z werbalizacji dokładniej niż słyszący zapamiętują wzory ruchowe, figury geometryczne, rysunki techniczne i figury abstrakcyjne. Przy spostrzeganiu przedmiotów koncentrują się przede wszystkim na tym, co rzuca się w oczy, co jest jaskrawe, kontrastujące, wystające, pomijając cechy bardziej istotne, ale mniej widoczne. W funkcjonowaniu pamięci wzrokowej głuchych występuje przewaga procesu analizy nad syntezą. Dziecko zapamiętuje więcej szczegółów, ale mniej związków między cechami czy przedmiotami. Specyficzna dla głuchych jest pamięć symultaniczna. Dzieci niesłyszące lepiej niż ich słyszący rówieśnicy zapamiętują informacje całościowo, natomiast mają trudności w zapamiętywaniu sukcesywnym. Wynika to z braku doświadczeń słuchowych takich jak scalanie dźwięków w system językowy. Gorzej niż u słyszących funkcjonuje też ich pamięć słowna. Dzieci zapamiętują tekst mechanicznie i odtwarzają go dosłownie, często nie rozumiejąc sensu zdań. Konsekwencją sztywności i schematyczności pamięci słownej są kłopoty w odtwarzaniu czy aktualizacji przyswojonych wiadomości. Gorsze funkcjonowanie pamięci słowno - logicznej głuchych kompensuje łatwość zapamiętywania znaków ikonicznych i migowych.

Najistotniejsze konsekwencje wczesnej utraty słuchu występują w sferze zdolności poznawczych związanych z językiem. Nazywanie przedmiotów, zjawisk i zależności ułatwia proces spostrzegania. Brak lub ograniczenie mowy powoduje trudności w czytaniu, rozumieniu tekstu mówionego i pisanego, oraz znacznie ogranicza zasób słownictwa.

Rozwój myślenia

Myślenie - najbardziej złożony proces poznawczy jest ściśle związane z mową zarówno w aspekcie rozwojowym jak i funkcjonalnym. W procesie normalnego rozwoju, dzięki włączeniu mowy we wszystkie formy działalności poznawczej dziecka, w myśleniu kształtują się zależności między słowem a działaniem i z czasem myślenie słowno - logiczne staje się dominującą formą działalności umysłowej człowieka. U głuchych, którzy stosunkowo późno przyswajają mowę, a ponadto w sposób niepełny i niedoskonały występują znaczne trudności na każdym etapie myślenia. Już u dzieci młodszych obserwuje się brak swobody w operowaniu obrazami przestrzennymi. Trudności te pogłębiają się, osiągając największe nasilenie w sferze myślenia abstrakcyjnego. Na ogół dzieci głuche przyswajają sobie konkretny, ograniczony sposób działania. Ich czynności umysłowe odznaczają się stereotypowością, schematyzmem i sztywnością myślenia. Dzieci głuche biernie naśladują posiadane wzorce działań, nie umieją oderwać się od wcześniejszych doświadczeń i zastosować je w nowych sytuacjach. Trudności w przechodzeniu od konkretnych działań do wyłącznie myślowych operacji intelektualnych wynikają z niedorozwoju mowy. Stały językowy kontakt z otoczeniem jest bowiem najbardziej skutecznym sposobem wykształcenia myślenia słowno - logicznego. Wielu surdopedagogów uważa, że myślenie abstrakcyjne nie może się odbywać bez udziału języka.

Swoiste przyczyny zaburzenia rozwoju intelektualnego dzieci niesłyszących tkwią także w systemie ich nauczania i specyficznym stosunku otoczenia. Głuche dzieci w szczególny sposób zależne są od dorosłych: dostają od rodziców i nauczycieli gotowe informacje o świecie, co zmniejsza ich spontaniczność, inicjatywę i motywację do wysiłku intelektualnego. Powtarzanie i naśladowanie prowadzi do bierności, a brak doświadczeń językowych ogranicza zasób pojęć.

Mowa i język dzieci niesłyszących

Język jest tworem społecznym, a jednocześnie bytem tworzącym i warunkującym istnienie grup społecznych. Dzięki językowi nie tylko zdobywamy wiedzę o szeroko pojętej rzeczywistości, ale także mamy możliwość podzielenia się swoim doświadczeniem. Aby język stał się skutecznym narzędziem komunikacji dziecko musi zdobyć umiejętności związane z fonologicznymi, semantycznymi i syntaktycznymi jego aspektami. Niezbędnym warunkiem rozwoju językowego jest również posiadanie pewnego zasobu pojęć, które dziecko zdobywa poprzez codzienne doświadczenie. Proces tworzenia pojęć odbywa się na drodze wzrokowo - słuchowej stymulacji, będącej podstawą uczenia się nazw i bardziej złożonych form językowych. U dziecka głuchego od urodzenia lub w przypadku głuchoty perilingwalnej mowa nie rozwija się w sposób spontaniczny. Dziecko uczy się mowy ustnej głównie za pomocą wzroku, poprzez odczytywanie z ust osób mówiących. Aby ta nauka była efektywna należy rozpocząć ją jak najwcześniej. Rozwój mowy dziecka niesłyszącego przebiega podobnie jak u dzieci słyszących mimo, że odbiór bodźców jest jednokanałowy. Im wcześniejsza będzie stymulacja tego rozwoju, tym większe szanse, że dziecko opanuje słowny sposób komunikacji.

Mowa ludzka obejmuje system wysoko zorganizowanych czynności ruchowych, opartych na koordynacji wielu mięśni i struktur anatomicznych. Czynności te mają charakter zautomatyzowanych nawyków w zakresie funkcji oddychania, fonacji i artykulacji. Mowa dzieci głuchych, która rozwija się bez kontroli słuchowej często jest mocno zaburzona. Brak odpowiedniego doświadczenia sprawia, że oddech jest zbyt krótki, głos zbyt niski lub zbyt wysoki, monotonny, bez modulacji, nieprawidłowa artykulacja głosek, brak intonacji i akcentu zdaniowego. Ponadto upośledzenie słuchu wpływa niekorzystnie na rozwój systemu semantycznego i syntaktycznego języka. Dzieci głuche posługują się prostymi zdaniami, popełniają wiele błędów gramatycznych, mają duże trudności w opanowaniu takich form językowych jak przysłówki czy przyimki. Znacznie bardziej naturalne dla niesłyszących są pozawerbalne sposoby komunikacji. Jednak zdaniem badaczy posługiwanie się wyłącznie językiem migowym zubaża procesy poznawcze dziecka i ogranicza jego rozwój. Ponadto taki sposób porozumiewania się jest przyczyną izolacji głuchych od słyszących.

Zdolności intelektualne

Inteligencja to zespół zdolności umysłowych umożliwiających jednostce sprawne korzystanie z nabytej wiedzy oraz skuteczne zachowanie się wobec nowych zadań i warunków życia. Badania nad inteligencją dzieci głuchych nie dają jednoznacznych wyników. Zastosowanie testów słownych z góry skazuje niesłyszących na gorsze wyniki, z drugiej strony testy niewerbalne nie mierzą tych procesów poznawczych, które wiążą się z rozwojem mowy. W zależności od użytych do badania ilorazu inteligencji narzędzi uzyskiwano odmienne rezultaty. Stąd też dwa stanowiska badaczy. Jedni uważają, że głusi są pod względem intelektualnym w mniejszym lub większym stopniu opóźnieni. Inni twierdzą, że mogą oni osiągać taki sam poziom inteligencji jak słyszący. Poziom umysłowy dzieci głuchych jest stanem wtórnym, wynikającym z niezdolności do aktualizowania możliwości umysłowych. Potencjalnie ich zdolności umysłowe nie różnią się od zdolności dzieci słyszących, a przyczyny obniżonej inteligencji to brak wczesnej rehabilitacji, niedostateczne opanowanie mowy ustnej oraz braki w zakresie doświadczenia pozajęzykowego. Wyniki badań wskazują, że dzieci głuche od urodzenia i te które utraciły słuch przed trzecim rokiem życia osiągają wyższy poziom rozwoju umysłowego, niż ogłuchłe później. Można to tłumaczyć zjawiskiem kompensacji i wytwarzania w korze mózgowej nowych dróg kojarzeniowych.

Rozwój emocjonalny

We wczesnym dzieciństwie największy wpływ na rozwój emocjonalny dziecka ma więź z matką. To ona zaspokaja podstawowe potrzeby dziecka i redukuje jego napięcia. Emocje kształtują się przez bodźce wzrokowe i słuchowe. Od pierwszych dni życia dziecko reaguje na mocniejsze dźwięki krzykiem lub gwałtownym ruchem ciała. Ciepły dotyk matki, przytulanie i łagodny, spokojny głos uspokaja dziecko, powoduje rozluźnienie mięśni i wydawanie dźwięków oznaczających zadowolenie. Pozbawienie możliwości odbioru wrażeń dźwiękowych w pierwszych latach życia skazuje dziecko na uboższy niż normalny zakres doświadczeń. Dziecko głuche nie odbiera emocji zawartych w wypowiedziach, uczy się je rozpoznawać z mimiki twarzy, gestów i szybkości ruchów. Niezrozumienie adresowanych do niego wypowiedzi wywołuje frustrację. W lepszej sytuacji są niesłyszące dzieci głuchych rodziców, gdyż ich więź emocjonalna kształtuje się na drodze wzrokowo - dotykowej w sposób naturalny. Rodzice słyszący często sami przeżywają negatywne emocje związane z kalectwem dziecka, nie umieją nawiązać z nim kontaktu i stymulować pozytywnie jego rozwoju. Prawidłowa więź emocjonalna z rodzicami kształtuje się, gdy dziecko jest w pełni akceptowane, a stawiane mu wymagania nie przekraczają jego możliwości. Rodzice pragnący za wszelką cenę nauczyć swoje dziecko mowy, wywierają na nie silną presję. Dziecko, które nie jest w stanie spełnić ich oczekiwań rezygnuje z wszelkich prób porozumiewania się, staje się agresywne, lub zamyka się w sobie. Stąd wśród głuchych jest duży odsetek dzieci autystycznych lub z zaburzonym zachowaniem. Konsekwencją nieprawidłowych postaw rodzicielskich wynikających z nadmiernej opiekuńczości są zaburzenia emocjonalne przejawiające się niedojrzałością uczuciową, zależnością emocjonalną i brakiem poczucia realizmu.

Osobowość

Osobowość jest to zbiór cech psychicznych człowieka warunkujących stałość jego zachowania się i postaw. Do najważniejszych czynników kształtujących poczucie własnej odrębności oprócz cech wrodzonych należą: postawy rodziców, metody wychowawcze oraz środowisko w jakim dziecko wzrasta. Procesem ważnym dla rozwoju osobowości jest identyfikacja z jednym z rodziców. Brak lub upośledzenie mowy u dzieci głuchych utrudnia przyswajanie sobie bardziej złożonych form zachowań i przejmowania przekonań ojca lub matki. W badaniach porównawczych nad osobowością głuchych i słyszących stwierdza się wyższy poziom neurotyczności. Głusi są mniej dojrzali emocjonalnie, impulsywni i gorzej zorganizowani w swych czynnościach. Dzieci są pobudliwe nerwowo, wykazują nasilone objawy złości i agresji w stosunku do otoczenia. Czynnikiem nerwicogennym jest często niewłaściwa postawa społeczeństwa. Ujemny wpływ braku funkcji językowych na rozwój osobowości przejawia się w ubóstwie zainteresowań, trudnością w rozumieniu stosunków interpersonalnych, a co za tym idzie nieprzyjaznym stosunkiem do otoczenia, wrogim nastawieniem do autorytetów i tendencją do zamykania się w sobie.

Rozwój społeczny

Rozwój społeczny oznacza nabywanie umiejętności zachowania się zgodnego ze społecznymi oczekiwaniami. Proces socjalizacji odbywa się poprzez uczenie się zachowań społecznie aprobowanych, pełnienie ról społecznych i rozwijanie aktywności społecznej. Już w dzieciństwie zaznacza się silna potrzeba przebywania z innymi i bycia przez nich akceptowanym. Dzieci głuche nie mają specjalnych trudności z osiąganiem dojrzałości w zakresie realizacji swoich podstawowych potrzeb, natomiast ogólna dojrzałość społeczna wykazuje niższy poziom w porównaniu ze słyszącymi. Funkcjonowanie społeczne dzieci niesłyszących często cechuje negatywizm, upór i unikanie kontaktów. Młodzież nie zawsze potrafi kierować swoim postępowaniem zgodnie z przyjętymi normami, nie dostrzega potrzeb innych ludzi, przejawia zachowania egocentryczne i brak samokrytycyzmu.

Zaburzenia w rozwoju społecznym zależą od ubytku słuchu. Dzieci, które lepiej opanowały język, łatwiej przyswajają sobie normy współżycia społecznego i mają mniejsze poczucie odmienności fizycznej. Także dzieci mające głuchych rodziców wykazują większą dojrzałość społeczną. Naturalną konsekwencją stosowania języka migowego jest dążenie do przebywania w tej społeczności, gdzie dzieci słabo mówiące czują się równe i w pełni akceptowane. Zaburzona komunikacja jest bowiem przyczyną upośledzenia w kontaktach społecznych i izolacji od środowiska słyszących.

Niedosłuch
Jest to zaburzenie ze strony narządu słuchu polegające na nieprawidłowym przewodzeniu lub odbiorze dźwięków. Niedosłuch może występować jako izolowany objaw, lub mogą mu towarzyszyć inne objawy otologiczne np. szumy uszne lub zawroty głowy oraz pozaotologiczne tworzące określone jednostki chorobowe.

Psychospołeczne problemy osób niedosłyszących

Rozwój emocjonalny

W grupie niedosłyszących dzieci częściej występują zaburzenia sfery emocjonalnej. Wielu autorów zajmujących się surdopsychologią zgodnie stwierdza, że dzieci z uszkodzonym słuchem narażone są na częstsze i silniejsze konflikty, co rzutuje na rozwój ich sfery emocjonalnej. Wydawałoby się, że bardziej dotyczy to dzieci głuchych niż niedosłyszących. Potoczne obserwacje wykazują jednak, że głusi, żyjący w środowisku głuchych, są bardziej zrównoważeni emocjonalnie niż niedosłyszący, którzy żyją na pograniczu dwóch światów: świata ludzi słyszących i świata ludzi z uszkodzonym słuchem.

Otoczenie społeczne

Największą barierą dla osób niedosłyszących jest komunikacja. Praktycznie nie mogą one samodzielnie zała­twić swoich spraw w większości urzędów, gdyż brakuje w nich osób znających język migowy. Powoduje to, że dostęp tych osób do informacji jest poważnie ograniczony. Tym samym osoby te nie znają swoich praw i nie mogą ich egzekwować. Nie wiedzą, gdzie się zwrócić o po­moc w sytuacji kryzysowej. Tracą możliwości uczestniczenia w życiu społecz­nym, np. w imprezach integracyjnych, biernego i czynnego udziału w wyborach.

Praca

Możliwości pracy zawodowej ludzi niedosłyszących są duże, chociaż praca często nie jest atrakcyjna. Ocenia się, że szczególnie odpowiednie dla nich zawody to zawody nie­wymagające dużej precyzji. Teoretycznie też dla osób niedosłyszących wskazana jest praca nie wymagająca kontaktów z ludźmi. Są więc oni tym środowiskiem niepełnosprawnych, którzy mają ograniczony wybór zawodów. Nie podejmują się pracy takiej jak: sprzedawca, logistyk, operator maszyn (gdyż istnieją jakieś przeciwwskazania).

Praca pozwala człowiekowi niedosłyszącemu być przekonanym o swojej uży­teczności dla innych, pozwala także określić własną pozy­cję w środowisku społecznym. Brak pracy dla osób niedosłyszących jest powodem wzrostu poziomu niepokoju tych osób, depresji, zaburzeń nerwi­cowych oraz obniżenia się samooceny własnego „ja” i pewności siebie. To także utrata motywacji do rozwiązy­wania nowych problemów, niepewność przyszłości, utrud­nienia w nawiązywaniu kontaktów z innymi członkami spo­łeczności, obniżenie się statusu społecznego.

Strach i lęk

Im cięższy jest stopień niedosłuchu, tym zaznaczają się większe trudności w podejmowaniu normalnej ludz­kiej aktywności, a sytuacja życiowa człowieka staje się trudniejsza i niekiedy skomplikowana. Każda niesprawność tworzy przecież w jed­nostce negatywne wyobrażenie o swoim dalszym losie. Osoby niedosłyszące w większości przypadków nie doceniają siebie, „zapomi­nają” o swoich zdolnościach i umiejętnościach, a przecież nie wszystkie ich funkcje organizmu zastały naruszone lub zaburzone. Niedosłyszący oceniają się często jako osoby gor­szej kategorii tłumacząc ten fakt konsekwencjami w sprostaniu stawianym im zadaniom.

Samotność

Jednym z bardzo ważnych problemów człowieka niedosłyszącego jest samotność. Samotność i postępująca z tym izolacja wynika z trudności przystosowawczych osoby niedosłyszącej wobec otoczenia. Bowiem nie jest ona w stanie jednoznacznie zaakcentować swojej przynależności do danego środowiska. Niedosłyszący z jednej strony identyfikuje się z osobami niesłyszącymi, z drugiej chce uczestniczyć w środowisku całkowicie zdrowych ludzi. Więc gdy szuka bratniej duszy pojawia się psychologiczna blokada, która uniemożliwia mu podjęcie pełnej gotowości do bycia w związku z osobą pełnosprawną. W efekcie tego bardzo często osoba niedosłysząca wycofuje się, nie podejmuje starań i działań dążących do uzyskania akceptacji drugiej strony. Wynika to z przeświadczenia, że nie zasługuje na przyjaźń z osobami pełnosprawnymi. Taki człowiek bywa wówczas sfrustrowany, agresywny, rozdarty wewnętrznie. Z czasem tak się do tego stanu przyzwyczaja, że umie nad nim zapanować. Zaczyna traktować samotność jako nieodłączny element życia codziennego.

Kończąc powyższe rozważania należy stwierdzić, że obie grupy osób z dysfunkcją słuchu są bardzo często dyskryminowane społecznie. Zależy to od ich trudności w poprawnej komunikacji słownej, jak i nastawienia do świata zewnętrznego. Głusi nie mają pełnej orientacji w środowisku. Ich niepełne, a często fałszywe rozumienie zjawisk zachodzących w otoczeniu, powoduje, że nie widzi siebie w pełni włączonego w życie społeczne najbliższego otoczenia, a pośrednio -całej słyszącej społeczności. Niemożność komunikowania się we wczesnym dzieciństwie powoduje opóźnienie w rozwoju społecznym, często bardzo trudne do nadrobienia. Jednym z najważniejszych warunków wspomagania rozwoju osób z uszkodzonym słuchem jest zmiana nastawienia do osób niesłyszących i dotarcie do osób przyjaznych, które potrafią obcować z nimi i komunikować się. Jako społeczeństwo powinniśmy zatem pamiętać, by było ono humanitarne i sprawiedliwe, musimy zachować szacunek i sprawiedliwość dla każdego człowieka. Gdyż jak słusznie stwierdził Henry Boye: „Najważniejsze wyprawy w życiu to wychodzenie ludziom naprzeciw.''

Bibliografia

1. http://www.lira.org.pl/artyku322y.html

2. http://www.profesor.pl/publikacja,4904,Artykuly,Charakterystyka-psychologiczna-dziecka-nieslyszacego

3. http://www.swietlica59.pwii.pl/prace-482.htm

4.http://zasluchanawwiatruszum.bloog.pl/id,328096320,title,Rola-osob-gluchych-i-slabo-slyszacych-w-spoleczenstwie,index.html?ticaid=6e412

5. Dykcik Wł., Pedagogika specjalna, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2005.

6. Eckert U., Wybrane zagadnienia z surdopedagogiki, WSPS, Warszawa 1998.

7. Gałkowski T., Kunicka-Kaiser I., Smoleńska J., Psychologia dziecka głuchego, PWN, Warszawa 1978.

8. Doroszewska J: Pedagogika specjalna. Wrocław: Ossolineum, 1989.

12

---