Prawo administracyjne to dział prawa obejmujący zespół norm generalnie-abstrakcyjnych o charakterze materialnym, mocy powszechnie obowiązującej w znaczeniu podmiotowym, regulujących sytuację prawną podmiotów prawnie niepodporządkowanych organom administracji publicznej. Normy te oddziałują zarówno bezpośrednio poprzez ustanawianie w nich obowiązków i uprawnień, których realizacja podlega kontroli organów administracji publicznej jak i pośrednio przez stosowanie norm w drodze decyzji administracyjnej organu.

HISTORIA W PIGŁUCE:

Prawo w ujęciu ewolucyjnym było oparte na normach zwyczajowych. U schyłku państwa średniowiecznego wzrastała ranga panującego, co wiązało się ze stanowieniem przez niego norm prawa w interesie grupy panującej. Ograniczono wtedy prawo sądowe. W XIV w. odżywają idee prawa rzymskiego - czyli tworzenie państwa absolutnego. Wiek XVI przynosi zaś ekspansje gospodarczą i polityczną oraz ideologię prawa policyjnego. Prawo przez wszystkie te wieki wiązało tylko jedną stronę. Administracja państwa lub np. kościoła były poza wszelką kontrolą. W wieku XVIII powstawały pierwsze normy ustrojowe, określające budowę administracji a przede wszystkim jej zależności hierarchicznej od zwierzchności. W wieku tym ( XVIII) mamy do czynienia z prawem urzędniczym. Podwaliny prawa materialnego określały tylko obowiązki poddanego a nie obywatela.

W wieku XVIII i XIX , w wyniku podziału władz publicznych na ustawodawczą, sądowniczą i wykonawczą administracja zaczęła działać na podstawie prawa a także w jego granicach. Podstawy działania administracji zaczęły być tworzone przez władzę ustawodawczą. W wieku XIX kształtuje się pojęcie służby publicznej, aktu, władztwa administracyjnego. Równolegle z tworzeniem prawa administracyjnego rozwijała się nauka o nim. Na zachodzie Europy pojawiają się koncepcje państwa liberalnego. Wiek XX przyniósł dynamiczny rozwój tzw. triady nauk administracyjnych: * naukę prawa administracyjnego,* naukę administracji, * politykę administracyjną. (opisał Somlo)

W Polsce początki prawa administracyjnego znajdujemy w II połowie XVIII w . Przedstawiciele to Hugo Kołłątaj, Stanisław Staszic, Strojnowski, Skrzetuski. Nauka tworzona przez nich stała na gruncie policystyki nie wyodrębniając jednak prawa administracyjnego jako osobnej gałęzi. Dynamiczny rozwój prawa administracyjnego datuje się w Polsce na wiek XIX. Wybitni to: Oczapowski, Kasparek, Okolski - wyodrębnili prawo administracyjne. Wprowadzili pojęcie aktu administracyjnego, centralizacji i decentralizacji. Zajęli się także samorządem terytorialnym. Po II wojnie światowej pracowali nad nauką prawa administracyjnego: Panejko i Bigo. W III RP nauka prawa administracyjnego pozbawiona jest elementów politycznych.(N)

Prawo administracyjne dzielimy na :

-ustrojowe

-materialne

-procesowe

Ustrojowe- prawo o ustroju administracji publicznej; reguluje organizację i zasady funkcjonowania aparatu administracji powołanego do realizacji zadań z zakresu administracji publicznej. Przepisy regulują organizację i strukturę organów administracji publicznej, zakres zadań, formy i metody działania, przepisy dotyczące podziału terytorialnego państwa dla celów administracji publicznej, Reguluje także więzi organizacyjno-prawne (kierownictwo, nadzór, kontrola, koordynacja, współdziałanie, współzawodnictwo)Prawo ustrojowe obejmuje również ustawę z 8 sierpnia 1988 roku o Radzie Ministrów. Zakres ustrojowego prawa obejmuje także statuty, regulaminy naczelnych, centralnych, terenowych organów administracji publicznej

Materialne( część szczegółowa)- zawiera normy prawne, które ustanawiają wzajemne uprawnienia i obowiązki organów administracji publicznej a z drugiej strony podmiotów, które znajdują się na zewnątrz tej administracji. Nie wyklucza to, że tego rodzaju prawa i obowiązki powodują rozwiązanie stosunku administracyjnoprawnego z mocy prawa, czyli normy prawa materialnego ustalają skutki rozporządzenia norm tego rodzaju,

Jest to nieskodyfikowana część prawa administracyjnego, która w obecnym stanie prawnym zawiera ok. 600 ustaw, a także odpowiednie prawo materialne Wspólnot Europejskich

(w czasie PRL-u było tych ustaw 125)

Materialne prawo administracyjne jest podzielone w szczególności na działy administracji rządowej wymienione w art. 5 ustawy z 4 września 1997 roku o działach administracji rządowej. Tych działów jest obecnie ponad 20.

Procesowe( formalne, proceduralne)- reguluje postępowanie przed podmiotami administracyjnymi w rozumieniu ustrojowego prawa administracyjnego, w celu realizacji prawa materialnego;

Obejmuje swoim zakresem postępowanie administracyjne (KPA), postępowanie podatkowe( ordynacja podatkowa), postępowanie egzekucyjne w administracji (ustawa z 7 czerwca 1966 o postępowaniu egzekucyjnym w administracji) a także przepisy dotyczące sądownictwa administracyjnego, ( Ustawa Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi )

W krajach anglosaskich nie ma sądownictwa administracyjnego

Ten podział jest dla celów dydaktycznych, ponieważ prawo administracyjne stanowi całość.

Prawo administracyjne różni się od innych gałęzi prawa tym, że nie ma tzw. części ogólnej.

Jest ona wynikiem refleksji naukowej, badań orzeczniczych, obejmuje wszelkie instytucje prawne wspólne dla wszystkich podsystemów prawa administracyjnego

Cechy prawa administracyjnego;

-jest to prawo publiczne, co oznacza inne usytuowanie dwóch podmiotów stosunku administracyjno-prawnego a więc ich nierównorzędność, zawiera element władztwa

-jest to prawo dynamiczne, ulegające istotnym przekształceniom zależnym od rozwoju życia społecznego, gospodarczego i politycznego.

-jest ono narażone na partykularyzm resortowy i lokalny,

-w prawie administracyjnym szczególne organy administracji publicznej odpowiedzialne są za realizację jego norm i kształtowanie interesu publicznego.

-w prawie administracyjnym jest także możliwość zastosowania przymusu państwowego w celu jego wykonania

-normy tego prawa wiążą zarówno administrujących jak i administrowanych

W nauce prawa administracyjnego źródła prawa ujmuje się w znaczeniu formalnym. Są to;

• akty normatywne,

• te instytucje życia społecznego, które mają wpływ na stanowienie i stosowanie prawa.

Mieszczą się one w porządku zamkniętym ( art.87 konstytucji) oraz w porządku otwartym.

Podział źródeł prawa administracyjnego:

• według porządku zamkniętego ( konstytucja, umowy międzynarodowe, rozporządzenia, akty prawa miejscowego - wszelkie zmiany dokonują się według ściśle określonych mechanizmów)

• otwartego

• według organu, który wydaje dany akt

• stanowione przez organy naczelne i centralne,

• stanowione przez organy terenowe,

• według zasięgu i mocy obowiązywania

• źródła ius cogens - powszechnie obowiązujące (art. 87 konstytucji) - to znaczy, że tylko ono może stanowić podstawę ingerencji władzy w tym administracji w prawa i wolności jednostki.

# - możność normowania wszystkich kategorii adresatów

# - niezbędność wyraźnego upoważnienia do ich wydania

# - zgodne z prawem ogłoszenie

• źródła ius dispositivum - prawo wewnętrzne (art. 93 konstytucji) - to znaczy, że źródła te tworzą odrębny układ norm prawnych obowiązujących tylko w danej strukturze administracyjnej.

Przedstawiciele:

• w XIX wieku: Franciszek Kasparek, Józef Bohdan Oczapowski, Antoni Okolski.

• w XX wieku: Tadeusz Bigo, Jan Boć, Wacław Dawidowicz, Emanuel Iserzon, Maurycy Jaroszyński, Władysław Leopold Jaworski, Stanisław Kasznica, Michał Kulesza, Kazimierz Władysław Kumaniecki, Jerzy Langrod, Zbigniew Leoński, Franciszek Longchamps de Bérier, Zygmunt Rybicki, Jerzy Starościak, Jan Zimmermann, Marian Zimmermann.

Powiązanie prawa administracyjnego z innymi gałęziami prawa:

Przeprowadzenie linii oddzielającej prawo administracyjne od innych gałęzi prawa w rzeczywistości nie jest możliwe. Wynika to przede wszystkim z trudności w dokładnym zakreśleniu granic danej gałęzi prawa, w tym zwłaszcza prawa administracyjnego. Różnorodność i złożoność spraw objętych regulacją prawną sprawiają, że często mają do nich zastosowanie normy nie tylko jednej dyscypliny prawa. Mamy w takim przypadku do czynienia z tzw. Strefą pogranicza prawa. Związki prawa administracyjnego z innymi prawami są nieuniknione. Najsilniejsze relacje łączą prawo administracyjne z prawem konstytucyjnym. Wynika to z dwóch podstawowych przyczyn:

-prymatu konstytucji- stanowi ona prawa podstawowe dla państwa i jest najwyższym prawem RP,

-w części wspólnego przedmiotu objętego unormowaniem konstytucyjnym i administracyjnym, głównie w zakresie prawa ustrojowego, ale także np. statutu jednostki w państwie

Normy konstytucji mają szczególne znacznie nie tylko z uwagi na ich najwyższą moc prawną, ale też ze względu na ich treść. Wyznaczają one fundament różnych gałęzi prawa, w tym co zrozumiałe- prawa administracyjnego. Część prawa administracyjnego, głównie przepisy ustrojowe, stanowi rozwinięcie i konkretyzację przepisów Konstytucji.

Ścisłe związki łączy też prawo administracyjne z prawem karnym, zaliczanym również do prawa publicznego. Wbrew łudzącemu wrażeniu prawo karne nie wyznacza reguł życia społecznego. Kształt tych reguł nadawany jest przepisami innych dyscyplin prawa, głównie prawa administracyjnego. Prawo karne nie konkretyzuje, jakie zachowania są zakazane lub nakazane- wskazuje, jedynie, które zachowania naruszające normy zakazujące lub nakazujące uznane są za karalne. Kwalifikacja czynu i związana z tym odpowiedzialność karna bazuje nierzadko na interpretacji przepisów zamieszczonych w aktach prawotwórczych zaliczanych do prawa administracyjnego. Podobnie jest z prawem wykroczeń, które jest swoistą kombinacją prawa administracyjnego i prawa karnego, stąd też wcześniej nazywanego niekiedy prawem karno-administracyjnym.

Prawo administracyjne z prawem cywilnym łączy obecnie przede wszystkim wzajemna zależność poszczególnych elementów jednego prawa od elementów drugiego. Można tutaj mówić o swoistych układach odniesienia, szczególnie doniosłych w rozszerzającej się sferze usług publicznych.

Ścisłe związki i stosunek krzyżowania się zakresów prawa zachodzi także w relacjach prawa administracyjnego z innymi nie wymienionymi wyżej dziedzinami prawa, np. prawem ubezpieczeń społecznych czy też prawem finansowym.

Reasumując, kontakt z prawem administracyjnym jest nieuchronny. Spotykamy się z nim, nierzadko nawet nie zdając sobie z tego sprawy, już od momentu urodzenia, np. prawo o aktach stanu cywilnego, ustawa o obywatelstwie; a nawet jeszcze wcześniej- np. prawo dotyczące ochrony życia poczętego, aż do kresu życia, a nawet po śmierci- prawo o cmentarnictwie i chowaniu zmarłych, prawa dotyczące przeszczepów od osoby zmarłej.

1

---