EKONOMIKA INWESTYCJI
Inwestycja - to wydatek kapitałowy, który ma przynieść określone efekty rzeczowe lub finansowe w pewnym przedziale czasu.
Rachunek ekonomiczny - jest to system mierzenia zjawisk i procesów gospodarczych poddających się kwantyfikacji za pomocą określonych jednostek miary, wskaźników, modeli oraz zasileń informacyjnych. Podstawowym celem rachunku ekonomicznego jest ilościowe określenie efektywności gospodarowania, czyli konfrontowanie osiąganych wyników z ponoszonymi na nie nakładami.
Rodzaje rachunku ekonomicznego.
Ze względu na obszar zjawisk w nim ujętych:
rachunek mikroekonomiczny - na szczeblu 1 przedsiębiorstwa
rachunek mezoekonomiczny - na szczebli dużej organizacji gosp. lub jednostki przestrzennej np. regionu
rachunek makroekonomiczny - na szczeblu całej gospodarki narodowej
Ze względu na czas:
rachunek ex-ante - za nim decyzje zostaną podjęte
rachunek ex-post - weryfikuje słuszność podjętej decyzji
Składowe rachunku ekonomicznego:
Formuła - zbiór elementów rachunku i procedur
Funkcja celu
Warunki ograniczające - dodatkowe kryteria pomocnicze pozwalające podjąć decyzję
Formuła rachunku ekonomicznego występuje w dwóch postaciach:
jako różnica E - N ≥ 0 → max
E - efekty
N - nakłady
jako iloraz
Formuła obejmuje:
Elementy, które trzeba w rachunku uwzględnić.
Parametry (ceny), które pokazują stopień dostępności elementów.
Warunki poprawności rachunku ekonomicznego:
Kompleksowość rachunku tzn. konieczność ujęcia wszystkich efektów i wszystkich nakładów. W efektach i nakładach występują elementy zjawiska: pośrednie i bezpośrednie, które ujawniają się z pewnym opóźnieniem w czasie. Trudno jest przewidzieć efekty pośrednie np. koszty paliwa, koszty eksploatacji, ale one muszą być uwzględniane.
Spójność metod wyceny elementów rachunku ekonomicznego - ta sama metoda wyceny nakładów i kosztów - według systemu cen stałych lub systemu cen bieżących.
Prawdziwość parametrów rachunku ekonomicznego.
Konieczność uwzględniania czynnika czasu:
Jaki okres czasu przyjąć w rachunku ekonomicznym.
Problem zmian parametrów ekonomicznych następujących w miarę upływu czasu.
W jaki sposób w rachunku ekonomicznym uwzględnić zmiany parametrów
Ad a)
Okres do uwzględnienia - okres życia obiektu, okres amortyzacji
Amortyzacja liniowa.
n - okres życia
a - stopa amortyzacji
A - roczna kwota amortyzacji
Amortyzacja aktuarialna - roczne odpisy amortyzacyjne lokowane są na koncie bankowym po zakończeniu roku i podlegają kapitalizacji
n - okres eksploatacji obiektu
dłuższy sposób
A(1+r)n-1 + A(1+r)n-2 + A(1+r)n-3 + A(1+r)n-4 + ... + A(1+r)0
Ad b) Czynniki wywołujące zmianę parametrów rachunku ekonomicznego:
Postęp techniczny (dotyczy technologii realizowanej inwestycji)
Zmiana programu wzrostu realizacji inwestycji, z którą wiąże się opracowanie na nowo części projektu inwestycyjnego i wydłużenie okresu realizacji inwestycji, co pociąga za sobą zwiększone koszty zamrożenia środków.
Czynniki potrzebotwórcze:
pojawienie się nowych wyrobów zaspakajających potrzeby co zmienia relacje cenowe dóbr finalnych i zaopatrzenia
zmiana stylu życia, zmiana systemu wartości, zmiana systemu komunikowania się między ludźmi, zmiana wymagań stawianych pracownikom przez pracodawców i odwrotnie
Ryzyko gospodarcze:
ryzyko rynku (możliwości zbytu i zaopatrzenia)
ryzyko finansowe (związane jest z wykorzystaniem lub nie dźwigni finansowej)
ryzyko polityczne
ryzyko handlu zagranicznego
ryzyko demograficzne
ryzyko odkryć naukowych
Zmiana oprocentowania na rynku kapitałowym.
Zmiana parametrów rachunku ekonomicznego oznacza zmianę wartości pieniądza w czasie, co uwzględniamy w postaci oprocentowania lub dyskontowania.
Oprocentowanie - to przenoszenie dzisiejszej wartości pieniądza w przyszłość.
Dyskontowanie - to przenoszenie wartości pieniądza z dnia jutrzejszego na dzień dzisiejszy.
OPROCENTOWANIE
FV = PV ( 1 + r )t
- kapitalizacja odsetek, stopa procentowa jest stała
FV = PV ( 1 + tּr )
- bez kapitalizacji, odsetki proste, niezmienne
FV = PV ( 1 + Σ rt )
- bez kapitalizacji, odsetki zmienne,
FV = PV ּ Π ( 1 + rt ) П = ( 1 + r1 ) ּ ( 1 + r2 ) ּ ( 1 + r3 )
- kapitalizacja, odsetki zmienne
DYSKONTOWANIE
- jaką wartość dzisiaj ma 100 zł. które obiecano nam za 5 lat
- ile trzeba dziś ulokować w banku aby mieć za 5 lat 100 zł.
najczęściej stosowany
- najbliższy życiu
Efektywna stopa procentowa:
np. kapitalizacja półroczna
r=16%
t=2
Kapitalizacja ciągła to efektywna stopa procentowa
R = e r ּt
e- podstawa logarytmu naturalnego
r - nominalna stopa procentowa
t - liczba okresów
PŁATNOŚCI OKRESOWE
Renta dożywotnia
co roku do końca życia
stały dochód od kapitału np. od ziemi
przeciętny stały dochód
A - wartość renty, dochód z całego roku
Zad.
Za ile rolnik sprzeda hektar, jeżeli przeciętnie w roku otrzymywał 20.000,- a stopa procentowa wynosi 10 %
A - 20.000,-
r - 10 %
jeżeli renta rośnie z roku na rok w stałym tempie g
Renta płatna z dołu
Oprocentowanie:
r = 15 %
t = 3
A = 400
I rok A( 1 + r )2 = 400 ( 1 + 0,15 )2 = 529
II rok A( 1 + r )1 = 400 ( 1 + 0,15 )1 = 460
III rok A( 1 + r )0 = 400 ( 1 + 0,15 )0 = 400 +
1389
ten sam zapis w krótszej postaci z wykorzystaniem tablic statystycznych.
A (1 + r )t = 400 Σ ( 1 + 0,15 )t
Można zastosować również gotowy wzór
Dyskontowanie:
I rok
II rok
III rok
________
913,00
ten sam zapis w krótszej postaci z wykorzystaniem tablic statystycznych
Można zastosować również gotowy wzór
Dyskontowanie renty płatnej z dołu
Renta płatna z góry
Oprocentowanie renty płatnej z góry:
r = 15 %
t = 3
A = 400
I rok A( 1 + r )t = 400 ( 1 + 0,15 )3 = 608,36
II rok A( 1 + r )t = 400 ( 1 + 0,15 )2 = 529,00
III rok A( 1 + r )t = 400 ( 1 + 0,15 )1 = 460,00 +
1597,36
ten sam zapis w krótszej postaci z wykorzystaniem tablic statystycznych.
A (1 + r )t = 400 Σ ( 1 + 0,15 )t
Można zastosować również gotowy wzór
Oprocentowanie renty płatnej z góry
Dyskontowanie renty płatnej z góry:
I rok
II rok
III rok
_________
1050,3
ten sam zapis w krótszej postaci z wykorzystaniem tablic statystycznych
Można zastosować również gotowy wzór
Dyskontowanie renty płatnej z góry.
Klasyfikacja inwestycji ze względu na przedmiot:
Inwestycje finansowe
akcje
obligacje skarbowe
obligacje komunalne
bony skarbowe
bony pieniężne
bony NBP
weksle
opcje itp.
Inwestycje rzeczowe
budowa
rozbudowa
wymiana
modernizacja, działania mogą być również połączone np. modernizacja z wymianą
Inwestycje pozostałe
badania + rozwój (B+R)
licencje (know how)
szkolenie kadr
inwestycje marketingowe
Kto inwestuje
gospodarstwa domowe
przedsiębiorstwa
władza
jednostki sfery budżetowej np. UMCS
Znaczenie inwestycji i przedmiotu wynika z faktu, że:
Inwestycje kształtują przyszłe dochody i wydatki.
Ich realizacja wiąże się z wydatkowaniem znacznych sum pieniędzy.
Oznaczają one zamrożenie środków w długim okresie.
Ich skutki są nieodwracalne.
Wiele wariantów charakteryzuje niepowtarzalność technologii.
Wpływają na środowisko przyrodnicze.
Obciążone są znacznym ryzykiem
Struktura rzeczowa inwestycji rzeczowych, finansowych i pozostałych:
Przedsięwzięcie inwestycyjne (np. zakup instrumentów finansowych)
Zadanie inwestycyjne (np. zakup obligacji)
Obiekt inwestycyjny (konkretny rodzaj obligacji)
Ad. 1.
Przedsięwzięcie inwestycyjne - to kompleksowe zamierzenie rozwojowe firmy, skonkretyzowane co do celu, zakresu, czasu i miejsca realizacji oraz przewidywanego okresu użytkowania. Składa się różnych zadań.
Ad. 2.
Zadanie inwestycyjne - to część przedsięwzięcia inwestycyjnego, które może funkcjonować niezależnie i zarazem przynosić konkretny, wymierny efekt produkcyjny bądź usługowy.
Ad. 3.
Obiekt inwestycyjny - to wyodrębniona pod względem technicznno-użytkowym część zdań jak: budynki, budowle, zespoły maszyn i urządzeń, środki transportu, pojedyncze papiery wartości.
CYKL ROZWOJOWY PROJEKTU INWESTYCYJNEGO (cykl życia)
I FAZA: Przedinwestycyjna
1 etap:
Studium możliwości (poszukiwanie idei na inwestycje)
Badamy rynek zbytu krajowy i zagraniczny
Badamy zasoby czynników produkcji, które są dostępne
Analizujemy strukturę konkurencji
Badamy możliwości lokalizacji inwestycji
Badamy politykę przemysłową prowadzoną przez rząd
Analizujemy wysokość nakładów koniecznych do poniesienia
Badamy zasoby finansowe inwestora i dostępne źródła finansowania
2 etap:
Określenie wariantów inwestycyjnych i wstępna ich selekcja (pogłębione studium możliwości)
3 etap:
Opracowanie studium przedrealizacyjnego
4 etap:
Ocena tego projektu i podjęcie właściwej decyzji
W 1 etapie dokładność pozyskiwanych informacji w stosunku do obiektywnej rzeczywistości wynosi +/- 30 %
W 2 etapie dokładność pozyskiwanych informacji w stosunku do obiektywnej rzeczywistości wynosi +/- 20 %
W 3 etapie dokładność pozyskiwanych informacji w stosunku do obiektywnej rzeczywistości wynosi +/- 10 %
II FAZA: Realizacji projektu inwestycyjnego
1 etap:
Przygotowanie ostatecznych planów technicznych projektów łącznie z harmonogramem prac i dostaw.
2 etap:
Prowadzenie negocjacji i zawieranie kontraktów z wykonawcami robót inwestycyjnych i kontrahentami.
3 etap:
Budowa, przygotowanie terenu, zakupy, instalacja urządzeń
4 etap:
Marketing przedprodukcyjny
5 etap:
Rekrutacja i szkolenie pracowników
6 etap:
Przyjęcie obiektu do eksploatacji, odbiór techniczny obiektu.
III FAZA: Eksploatacji, faza operacyjna
1 etap:
Odtwarzanie
2 etap:
Restrukturyzacja
3 etap:
ekspansja innowacyjna
IV FAZA: Likwidacja obiektu
Ta faza może wiązać się z ponoszeniem pewnych kosztów
Związki między projektami inwestycyjnymi:
inwestycje niezależne - występują, gdy realizacja jednej inwestycji nie ma wpływu na realizację drugiej inwestycji i nie ma wpływu na wyniki osiągane w drugiej inwestycji
Inwestycje zależne - mają wymiar fizyczny lub finansowy
inwestycje wykluczające się (np. z przyczyn technicznych, finansowych, ponoszone są straty)
inwestycje konkurencyjne - realizacja obu inwestycji powoduje, że w jednej z nich pogarszają się wyniki finansowe, nie występują tu straty
inwestycje komplementarne - realizacja jednej inwestycji wpływa dodatnio na wyniki finansowe osiągane w drugiej inwestycji
inwestycje warunkujące się - realizacja inwestycji jednej jest warunkiem niezbędnym do realizacji inwestycji drugiej ( nie musi istnieć relacja odwrotna
METODY OCENY PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH
Metody jakościowe
Metody ilościowe
Ad. 1 - metody jakościowe
metoda Scoring
metoda drzewa decyzyjnego
metoda kosztów i korzyści
Ad. 2 - metody ilościowe
statyczne
rachunek porównawczy kosztów
rachunek porównawczy zysków
rachunek amortyzacji, lub okresy zwrotu
rachunek księgowej stopy zwrotu
indeks zyskowności
test pierwszego roku
próg rentowności
wskaźniki rentowności
dynamiczne
dynamiczny okres zwrotu
dynamiczny indeks zyskowności
dynamiczny próg rentowności
metoda wartości kapitału NPV
metoda wewnętrznej stopy zwrotu IRR
metoda zmodyfikowanej wewnętrznej stopy zwrotu MIRR
anmitetowe metody oceny projektów
Rachunek porównawczy kosztów.
Mamy dwie inwestycje, różnią się one np. technologią, dlatego ponosimy różne koszty na tych inwestycjach, musimy jednak dokonać wyboru.
- gdy nie ma wartości rezydualnej
a - koszty amortyzacji
I - nakład inwestycji
RV - wartość rezydualna
n - np. czas eksploatacji
- gdy nie ma wartości rezydualnej
Z - marża zysku
RV - wartość rezydualna
R - np. kalk. stopa zysku
Przykład 1
|
A |
B |
Nakład inwestycji I |
200 |
100 |
Wartość rezydualna RV |
- |
- |
Czas eksploatacji n |
10 |
10 |
Koszty operacyjne |
317 |
345 |
Kalk. stopy zysku r |
10 % |
10% |
Wybieramy wariant A
Drugi typ zadań, gdy nie znamy rozmiarów produkcji, jako kryterium wyboru przyjmujemy rozmiary produkcji granicznej.
A |
|
B |
KSA |
< |
KSB |
Kjz A |
> |
Kjz B |
X - wielkość produkcji granicznej
KS - koszty stałe
Kjz - koszty jednostkowe zmienne
Przykład 2
KSA - 10.000,-
KSB - 15.000,-
Kjz A - 7/szt.
Kjz B - 5/szt.
Wybieramy ten wariant, w którym produkcja odchyla się bardziej w górę od wielkości granicznej. Wybieramy wariant B, odrzucamy wariant A.
RACHUNEK PORÓWNAWCZY ZYSKU
jako porównanie zysków całkowitych
jako porównanie zysków jednostkowych
AD. a)
Cena za sztukę 2
Produkcja |
A |
B |
nakłady inwestycyjne |
150.000,- |
120.000,- |
czas eksploatacji |
10 lat |
10 lat |
produkcja |
50.000,- |
50.000,- |
przychód ze sprzedaży |
100.000,- |
100.000,- |
|
|
|
koszty stałe |
25.000,- |
20.000,- |
koszty zmienne |
50.000,- |
52.000,- |
koszty razem |
75.000,- |
72.000,- |
|
|
|
|
|
|
zysk całkowity |
25.000,- |
28.000,- |
Wybieramy wariant B, bo zysk jest większy.
AD b)
|
A |
B |
przychód w zł / jednostkę |
2,- |
2,- |
koszty stałe / szt. |
0,50 |
0,40 |
koszty zmienne / szt |
1,- |
1,04,- |
suma kosztów jednostkowych |
1,50 |
1,44 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
zysk / sztukę |
0,50 |
0,56 |
Wybieramy wariant A .
RACHUNEK RENTOWNOŚCI
Wskaźnik rentowności kapitału całkowitego:
Z - roczny zysk netto
O - odsetki od kapitału pożyczonego i wliczone w koszty
Rentowność kapitału własnego:
Dla tych dwóch wskaźników przyjmujemy umowny rok pełne wykorzystanie mocy produkcyjnej jest to 3 lub 4-ty rok eksploatacji obiektu
Przeciętna stopa zwrotu
Z - przeciętny zysk roczny (średnia arytmetyczna zysku)
K - kapitał zaangażowany
Przeciętna prosta stopa zwrotu
Księgowa stopa zwrotu ARR
Przykład:
|
A |
B |
I - nakłady inwestycyjne |
500 |
500 |
Okres eksploatacji |
4 |
4 |
Oszczędności CF t1 |
250 |
50 |
t2 |
200 |
150 |
t3 |
150 |
200 |
t4 |
50 |
300 |
|
650 |
700 |
Roczna nadwyżka:
Przeciętny poziom inwestycji:
Księgowa stopa zwrotu:
Rachunek rentowności inwestycji
Kapitał związany = ½ (kapitał początkowy - k.końcowy)+k.końcowy
RACHUNEK AMORTYZACJI, CZYLI OKRESU SPŁAT.
Jedn. nadwyżki
Różne wpływy pieniężne w poszczególnych latach
Ad 1.
I - inwestycje
Z - zysk
AD 2
ujemna nadwyżka do dodatniej nadwyżki
Przykład:
|
A |
B |
I |
150.000,- |
120.000,- |
przych. ze sprzedaży |
100.000,- |
100.000,- |
koszty całkowite |
75.000,- |
72.000,- |
okres eksploatacji |
10 lat |
10 lat |
przeciętny zysk |
25.000,- |
28.000,- |
Okres zwrotu:
|
|
Wybieramy projekt, który ma krótszy okres zwrotu.
Gdy przepływy są nierówne:
|
|
|
|
kumulacja |
|
|
|
A |
B |
A |
B |
I |
t0 |
(1000) ujemne |
(800) |
(1000) |
(800) |
CF |
t1 |
200 |
100 |
(800) |
(700) |
CF |
t2 |
250 |
200 |
(550) |
(500) |
CF |
t3 |
400 |
200 |
(150) |
(300) |
CF |
t4 |
300 |
300 |
150 |
0 |
CF |
t5 |
150 |
500 |
|
|
Jest to okres zwrotu:
Kumulujemy szereg:
Okres zwrotu projektu A jest krótszy.
DYNAMICZNY OKRES ZWROTU.
DYSKONTOWANIE
stopa procentowa = 10%, r=10%, dysk. t0=1
|
|
|
|
kumulacja |
|
|
|
A |
B |
A |
B |
I |
t0 |
(1000) |
(800) |
(1000) |
(800) |
CF |
t1 |
181,82 |
90,91 |
(818,18) |
(709,09) |
CF |
t2 |
206,60 |
165,28 |
(611,58) |
(543,81) |
CF |
t3 |
300,52 |
150,26 |
(311,06) |
(393,55) |
CF |
t4 |
204,90 |
204,90 |
(106,16) |
(188,65) |
CF |
t5 |
93,135 |
310,45 |
(13,03) |
(121,8) |
Należy porównać metodę statyczną i dynamiczną
wg metody statycznej: lepszy projekt A 3,5 roku
wg metody dynamicznej: lepszy projekt B 4,61 roku
STATYCZNY INDEKS ZYSKOWNOŚCI PI
lepszy projekt
DYNAMICZNY INDEKS ZYSKOWNOŚCI:
realizujemy ten projekt
PRÓG RENTOWNOŚCI (taka ilość prod., przy której przeds. nie osiąga zysków i nie ponosi strat)
STATYCZNY PRÓG RENTOWNOŚCI
p = 5 zł/szt.
kjz = 3 zł/szt.
KS = 1000
I = 5000
t = 5 lat
BEP= 5000 (rozm. prod., która powinna być wytwarzana przez 5 lat)
Sprawdzamy:
|
t1 |
t2 |
t3 |
t4 |
t5 |
przychody ze sprzedaży |
5000 |
5000 |
5000 |
5000 |
5000 |
Koszty zmienne |
3*1000= 3000 |
3000 |
3000 |
3000 |
3000 |
koszty stałe |
1000 |
1000 |
1000 |
1000 |
1000 |
ZYSK |
1000 |
1000 |
1000 |
1000 |
1000 |
- I 5000
= 0
DYNAMICZNY PRÓG RENTOWNOŚCI
Sprawdzamy:
|
t1 |
t2 |
t3 |
t4 |
t5 |
przychody ze sprzedaży |
5797,5 |
5797,5 |
5797,5 |
5797,5 |
5797,5 |
|
3478,5 |
3478,5 |
3478,5 |
3478,5 |
3478,5 |
koszty stałe |
1000 |
1000 |
1000 |
1000 |
1000 |
ZYSK |
1319 |
1319 |
1319 |
1319 |
1319 |
at (wsp. dyskontujący) |
0,9091 |
0,8264 |
0,7513 |
0,6830 |
0,6209 |
|
1199,10 |
1090,0 |
990,96 |
900,88 |
|
4999,91
- I 5000___
NPV=0 (nadwyżki pokryły koszty produkcji)
METODA WARTOŚCI KAPITAŁOWEJ NPV.
NPV - wartość kapitałowa netto
Kwota, jaką otrzymuje inwestor z realizacji i eksploatacji projektu inwestycyjnego po pokryciu nakładów inwestycyjnych i kosztu kapitału, którym może być koszt faktyczny lub alternatywny uwzględniający także premię za ryzyko.
Jeżeli NPV = 0, to znaczy, że przedsiębiorca otrzymuje tylko i wyłącznie zwrot poniesionych nakładów inwestycyjnych i kosztu kapitału.
Jeżeli mamy projekt A iB
nadwyżka NPVA>NPVB
ten projekt wybieramy do realizacji
realizujemy projekt B |
1 projekt daje nadwyżkę NPVA - 500 2 projekt daje nadwyżkę NPVB - 1500
Do zrealiz. 1 inwestycji potrzebne są nakłady 1000 Do zrealiz. 2 inwestycji potrzebne są nakłady 6000
|
|
3.
NPVR - mówi nam, ile nadwyżki generuje nam 1 jedn. nakładów inwestycyjnych:
PVI - Present Value Inwestycji - zaktualizowany strumień nakładów inwestycyjnych.
NPV zależy od stopy procentowej przyjętej do dyskonta.
Im wyższa stopa procentowa tym kwota jest mniejsza.
Jeżeli koszt kapitału (r1) jest mniejszy od r0 (r1< r0), to lepszy jest projekt II.
Jeżeli przyjmiemy r0 , to oba projekty mają taki same NPV
4. WEWNĘTRZNA STOPA ZWROTU IRR
IRR taka stopa zwrotu, przy której NPV projektu równe jest 0 (NPV=0)
Do realizacji przyjmujemy tą inwestycję, która ma większą stopę zwrotu IRR, pod warunkiem
IRRB = 15% r = 20% |
nie realizujemy żadnego z tych projektów |
Co zrobić gdy dwa kryteria dają różne wskazówki ?
NPVA > NPVB
IRRA < IRRB
Wtedy posługujemy się kryterium NPV kryterium dominujące.
net value
wzór na
metodę IRR
Metoda:
Szukamy dwóch stóp procentowych, takich, dla których przy
r1 NPV projektu (=PV)>0
r2 - taka stopa procentowa, przy której PVP projektu (=NV)<0
Różnica pomiędzy r1 i r2 nie może być większa niż 2 punkty procentowe
Wartość NV wstawiamy do wzoru. Jest to wartość bezwzględna NV.
Projekt inwestycyjny może posiadać więcej niż jedno IRR, występuje to przy niekonwencjonalnych przepływach pieniężnych - takich, przy których wydatki (ujemne) wyst. nie tylko na początku okresu (cyklu życia projektu), ale także na jego końcu lub w środku.
Przykład:
|
t0 = -100.000,- t1 = 300.000,- t2 = -210.000,- |
IRR1 = 0,53 IRR2 = 0,90 |
Obie dają NPV = 0
Trudna jest interpretacja wyniku.
WADY IRR:
Wybór trudny do jednoznacznej interpretacji
Może być więcej niż jedna IRR
Metoda nie uwzględnia warunków ubocznych, np. probl. płynności projektu.
Sposobem na obejście kłopotów z IRR jest obliczenie MIRR.
5. ZMODYFIKOWANA WEWNĘTRZNA STOPA ZWROTU MIRR.
MIRR - stopa procentowa, przy której NPV projektu równe jest 0 (NPV=0)
Różnica między nimi sprowadza się do sposobu obliczania zaktualizowanej wartości strumienia odpływów i dopływów.
Wszystko dyskontujemy na wartość bieżącą dla IRR.
Nakłady dyskontujemy
Dopływy oprocentowujemy i obliczamy FV i wartość tą dyskontujemy (całość dyskontujemy)
Metody dynamiczne
Przykład:
|
okres inwestycji |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t0 |
t1 |
t2 |
t3 |
t4 |
t5 |
|
Projekt A |
-1000 |
300 |
500 |
1000 |
2000 |
1000 |
|
Projekt B |
-1000 |
1500 |
2000 |
- |
- |
- |
|
at |
1 |
0,9091 |
0,8264 |
0,7513 |
0,6830 |
0,6209 |
|
Po dyskoncie: |
|
|
|
|
|
|
|
A |
-1000 |
272,7 |
413,2 |
751,3 |
1368 |
620,9 |
NPVA = 2424,10 |
B |
-1000 |
1363,65 |
1652,8 |
- |
- |
- |
NPVB = 2016,45 |
Cykl życia obu projektów jest różny: nie można ich porównać. Musimy je sprowadzić do porównywalności.
Są dwie metody:
I metoda:
METODA ŁAŃCUCHA ZASTĘPOWAŃ:
A 6 lat
B 3 lata
Dla każdego „oczka” liczymy NPV.
|
Powtarzamy ten sam projekt.
realizujemy projekt B |
A 4 lata
B 3 lata
|
|
12 lat |
*3
*4 |
|
Przy tej metodzie należy znaleźć wspólny mianownik. |
II. METODA:
METODA RÓWNORZĘDNEJ RATY ROCZNEJ.
|
suma współczynników dyskontujących
wyrównane wpływy |
RRR - kwota, którą otrzymywalibyśmy w trakcie życia projektu w poszczególnych latach, gdyby CF były wyrównane.
B: |
t0 |
t1 |
t2 |
|
737,14 |
737,14 |
737,14 |
zdyskont. |
|
|
|
t0 |
|
||
t1 |
|
||
t2 |
|
||
2016,44 |
Ta metoda jest łatwiejsza. Realizujemy inwestycję o wyższej RRR.
Przyrostowe przepływy pieniężne występują wtedy, gdy przeds. już istnieje i realizuje dodatkowe inwestycje polegające na modernizacji, rozbudowie czy wymianie. Przyrostowe przepływy pieniężne nie obejmują:
tzw. kosztów utopionych
tzw. kosztów uwięzionych
Koszty utopione - są to wydatki poniesione w okresach wcześniejszych w związku z planowaną inwestycją, ale nie mające związku z realizacją tej inwestycji w danym momencie, np. badania nad wynalezieniem nowego produktu i wdrożeniem do produkcji.
Koszty uwięzione - wydatki poniesione w przeszłości, ale nie mające żadnego związku z planowaną inwestycją, np. wydatki na komputeryzację systemu zarządzania, a planowana jest inwestycja polegająca na zakupie nowej maszyny produkcyjnej.
Przyrostowe przepływy pieniężne obejmują:
koszty
przyrost.
dochody
Na koszty przyrostowe składają się:
Koszty jawne, którymi są wydatki bezpośrednie, związane z daną inwestycją, np. wydatki na zakup maszyny.
Koszty ukryte, którymi są utracone dochody alternatywne
Koszty przyszłych okresów, wynikające z pogorszenia wizerunku firmy, co może być następstwem nadmiernej rozbudowy programu inwest. i wyrażać się może w podwyższeniu oprocentowania zaciąganych kredytów bankowych.
Na dochody przyrostowe składają się:
Dochody jawne generowane przez realizowaną inwestycję
Dochód ukryty, którym jest oszczędność kosztów lub oszczędność wydatków dotychczas ponoszonych
Dochody przyszłych okresów, wynikające z poprawy wizerunku firmy.
Rozbudowa majątku:
Czy opłaca się nam kupić maszynę?
nowa maszyna 10.000,-
ma funkcjonować 5 lat
PV=250
Δ kapitału obrotowego = 400,-
Δ zobowiązań = 300,-
Δ produkcji = 4.000,-
Δ kosztów zmiennych = 1000,-
r = 10%
stopa podatkowa = 40%
t1:
Przepływy w okresie eksploatacji: |
|||
zakup maszyny przyrost majątku obroto. NETTO |
400-300 |
10.000,- 100,- |
|
10.100,- |
|||
Przepływy inwestycyjne: |
|||
Δ produkcji Δ kosztów zmiennych Δ amortyzacji |
- - |
4.000,- 1.000,- 2.000,- |
|
1.000,- zysk BRUTTO |
Δ zysku brutto podatek Zysk NETTO Amortyzacja |
1.000,- 400,- 600,- 2.000,- |
|
|
|
|
|
|
|
2.600,- |
2.600,- |
2.600,- |
2.600,- |
2.600,- |
250+100=150 |
wartość rezydualna |
współcz. |
0,9091 |
0,8264 |
0,7513 |
0,6830 |
0,6209 |
|
|
|
2.363,- |
2.148,- |
1.953,- |
1.775,- |
1.614,2 |
217 |
|
nie kupujemy dodatkowej maszyny.
2)
wymiana + modernizacja majątku
stara maszyna była kupiona za: miała funkcjonować: likwidacja po: sprzedajemy ją za: |
|
10.000,- 10 lat 5 latach 8.000,- |
|||
|
|
||||
kupujemy nową: ma funkcjonować likw. |
|
25.000,- 5 lat 1.000,- |
wartość księgowa wartość sprzed. |
5.000,- 8.000,- |
|
|
|
|
|
3.000,- |
|
|
|
|
KOSZT KAPITAŁU:
ukryty jest w stopie procentowej przyjmowanej do dyskonta
KK wypadkowa
KK w przedsięwzięciach inwestycyjnych jest wypadkową kosztów pozyskania kapitału z poszczególnych źródeł oraz rzeczowej struktury kapitału.
Skąd finanse?
Samofinansowanie
Akcje zwykłe
Akcje uprzywilejowane
Kredyt
Obligacje
KK=Ks*Vs+Kk*Vk+Kaz*Vaz+Kou*Vau+Ko*Vo
Ks - koszt samofinansowania
k. to oprocentowanie lokat bankowych
k. akcji zwykłych
Kk - koszt kredytu
stopa oprocent. * osłona podatkowa
Kk(1-t)
30%(1-0,4)=18%
Kaz - koszt akcji zwykłych
Daz - dywidenda akcji zwykłych
Paz - cena rynkowa akcji zwykłych
Jeżeli dywidenda rośnie:
g - stopa wzrostu dywidendy w skali rocznej
I emisja:
|
Faz - koszty emisji na 1 akcję |
|
|
Kau - koszt akcji uprzywilejowanych
Ko - koszt obligacji
Do - dywidenda
(1-t) - osłona podatkowa; t - stopa podatkowa
Vo - skorygowana wartość rynkowa
P - cena rynkowa
m - ilość dni (lub miesięcy, gdy w mianowniku jest 12) jakie upłynęły od ostatniej wypłaty
d - stopa dywidendy
Zad.
kredyt bankowy r=30% t=40% |
400.000,- |
Akcje uprzywilejowane
|
100.000 szt. x 1zł 100.000 0.20 zł/akcję |
Akcje zwykłe
|
100.000 200.000 szt. x 0.5 zł. |
Wartość rynkowa akcji zwykłych
|
200.000 szt. x 1 zł. 15 gr/akcję 7% |
Obligacje
|
50.000 zł 5000 szt. 10 zł. 11 zł. 22 % m = 6 miesięcy |
Ustalenie kosztu kredytu: K = 30 % (1- 0.4) = 18 %
Koszt akcji uprzywilejowanych: Kau = (0,2 :1)100 % = 20 %
Koszt akcji zwykłych: ( 0,15:1 +0,07 ) 100 % = 22 %
|
Wartość rynkowa kapitału |
Struktura, koszt źródła |
Kredyt bankowy |
400.000 |
0.5298 x 18 = 9,5364 |
Akcje uprzywilejowane |
100.000 |
0,1325 x 20 = 2,64 |
Akcje zwykłe |
200.000 |
0,2648 x 22 = 5,83 |
obligacje |
55.000 |
0,0728 x 13,44 = 0,978 |
|
755.000 |
18,99 |
18.99 - łączny koszt kapitału (stopa procentowa przyjmowana do dyskonta +wynagrodzenie za ryzyko)
Zmiana na skutek:
struktury źródeł finansowania
kosztów indywidualnych
RYZYKO W DZIAŁALNOŚCI INWESTYCYJNEJ:
Ryzyko - może być rozumiane jako niebezpieczeństwo poniesienia straty, niebezpieczeństwo niezrealizowania zamierzonego celu
Ze względu na naturę ryzyko można podzielić na:
Ryzyko właściwe - funkcjonuje na zasadzie prawa wielkich liczb
Ryzyko subiektywne - związane z niedoskonałością człowieka
Ryzyko obiektywne - będące formą niepewności absolutnej, wynikające z braku możliwości przewidzenia rozwoju zdarzeń w przyszłości.
Ze względu na skalę zjawisk gospodarczych, z których ryzyko wynika, ryzyko dzielimy na:
Ryzyko stałe - dotyczy całego systemu gospodarczego np. ryzyko inflacji, wojen
Ryzyko zmienne - dotyczy firmy
Ryzyko związane bezpośrednio z realizacją projektu inwestycyjnego czy gosp. dzielimy na:
Ryzyko projektu - związane z warunkami technicznymi i jego realizacją
Ryzyko firmy - wynikające z błędnej oceny przez firmę inwestującą przyszłych warunków rynkowych
Ryzyko właścicieli - ryzyko systematyczne - wynika z faktu, że właściciele nie są zainteresowani różnicowaniem kierunku rozwoju firmy, co pozwoliłoby na zmniejszenie ryzyka przez zróżnicowanie tzw. portfela
Obszary ryzyka:
Ryzyko polityczne
Ryzyko rynku ( zmiana gustów, upodobań)
Ryzyko zasobów
Ryzyko inflacji
Ryzyko finansowe
Metody uwzględniające ryzyko w ocenie projektów:
Metody bezpośrednie (korekta stopy dyskontowej o premię za ryzyko)
Metoda szacunku ekspertów
CAMP
Analiza wrażliwości (scenariuszy)
Równoważnik pewności
Metody pośrednie ( Uwzględniają ryzyko przez korygowanie przepływów pieniężnych)
Analiza wrażliwości
Metody symulacji Monte Carlo
Metoda drzewa decyzyjnego
Metody operacyjne: minimaxu i maxyminu
1a Metoda szacunku ekspertów:
R = rf + rfin + rop + rinf
R - stopa procentowa przyjmowana do dyskonta
rf - za taką uważa się stopę rentowności bonów skarbowych
rfin - premia za ryzyko finansowe
rop - premia za ryzyko operacyjne
rinf - premia za ryzyko inflacji
Jeżeli CF są w cenach stałych, to premię za ryzyko inflacyjne uwzględniamy dodając do stopy procentowej wolnej od ryzyka, stopę inflacji.
1b CAMP
Bazuje na tym co się dzieje na rynku kapitałowym
Założenia:
Nie ma kosztów transakcyjnych
Jest doskonała podzielność instrumentów finansowych
Brak jest podatku dochodowego
Występuje tzw. krótka sprzedaż, można sprzedawać papiery wartościowe, których nie posiadamy (pożyczają je)
Mamy wolny rynek kredytowy
Mamy wolny rynek instrumentów finansowych
Wszyscy inwestorzy mają te same oczekiwania
W modelu CAMP przyjmuje się założenie, że inwestycje w dział. gosp. jest tak samo ryzykowna jak inwestycja w papiery wartościowe na giełdzie.
r = rf + β ( RM - rf )
r - stopa procentowa przyjmowana do dyskonta
rf - stopa procentowa wolna od ryzyka
β - miara wielkości ryzyka ustalona metodą najmniejszych kwadratów
β czystej gry rynkowej lub β księgowe
RM - rentowność lokat w indeks giełdowy np. WIG 20 lub portfel giełdowy
( RM - rf ) - premia za ryzyko
b<1
b>1
b=0
b - jak zmienia się rentowność lokat w akcje spółki w zależności od rentowności lokat w giełdę
Firmy nie będące na giełdzie - β księgowe - stopa zwrotu na aktywa ROA
EBIT - zysk brutto + zapłacone odsetki od kapitału obcego
METODA DRZEWA DECYZYJNEGO - sekurencyjny proces decyzyjny.
Drzewo: I WARIANT
węzły decyzyjne/momenty, w których podejmujemy decyzję, z których wynikają określone konsekwencje finansowe
ęzły losowe, w których mamy konsekwencje podjętych decyzji zależących od stanu rzeczy
Mamy decyzje i skutki decyzyjne o charakterze losowym.
Przykład:
Mamy działkę. Możemy:
Musimy podjąć decyzję, czy sprzedać, czy zbudować dom wczasowy, czy badania geologiczne. Aby to zrobić, musimy obliczyć NPV dla każdego wariantu.
Decyzje:
D3 NPVsprzedaż=500
NPVsanatorium=5000*0,7+3000*0,2+2000*0,1-800=3400 (wybieramy budowę)
D2 sprzedaż 300
NPVdom wczasowy=3000*0,6+2000*0,2+1000*0,2-500=1900
RAZEM:
NPVsprzedaż=300
NPVd.wczas.=1900
NPVbad.geolog.=0,8*3400+0,2*1900-200=2900 ostatecznie wybier. badania geolog.
II WARIANT
r=10%
Jaką maszynę kupić. Oszacować dodatnie wpływy.
|
rok 1 |
rok 2 |
|
rok 1 |
rok 2 |
|
||||
|
popyt |
prawd |
zysk |
popyt |
prawd |
zysk |
|
|
|
|
|
wysoki |
0,2 |
20 |
wysoki średni niski |
0,4 0,4 0,2 |
25 10 2 |
|
18,18 |
20,65 8,26 1,65 |
34,83 22,44 25,83 |
Duża za -4 |
średni |
0,3 |
8 |
wysoki średni niski |
0,4 0,4 0,2 |
25 10 2 |
-4 |
7,27 |
20,65 8,26 1,65 |
23,92 11,53 4,82 |
|
niski |
0,5 |
-2 |
wysoki średni niski |
0,4 0,4 0,2 |
25 10 2 |
|
-1,82 |
20,65 8,26 1,65 |
14,83 2,44 -4,17 |
|
wysoki |
0,2 |
14 |
wysoki średni niski |
0,4 0,4 0,2 |
16 10 2 |
|
|||
Mała - 3,4 |
średni |
0,3 |
10 |
wysoki średni niski |
0,4 0,4 0,2 |
16 10 2 |
|
|||
|
niski |
0,5 |
2 |
wysoki średni niski |
0,4 0,4 0,2 |
16 10 2 |
|
Dla każdego wariantu obliczamy NPV i wartość oczekiwaną.
Pierwszy krok:
Zdyskontown\anie wpływów pieniężnych
0,9091
0,8264
NPV jest wynikiem przepływów i prawdopodobieństw.
Ciąg dalszy TABELI:
Prawdop. łączne |
NPV*Pt |
0,08 0,08 0,04 0,12 0,12 0,06 0,20 0,20 0,10 |
2,79 1,79 0,63 2,87 1,38 0,29 2,98 0,49 -0,42 |
|
ENPV = 12,80 |
wariancja:
Jakościowe metody oceny projektów inwestycyjnych?
METODA SCORING
Pozwala na łączenie kryteriów ekonomicznych z pozaekonomicznymi. Każdy z projektów ma szereg różnych cech występujących z określonym natężeniem.
Etapy metody SCORING:
Ustalenie istotnych kryteriów funkcji celu
Ustalenie wag, ale tych kryteriów (suma wag = 1 lub 100%)
Ustalenie skali ocen, czyli tzw użyteczności cząstkowej
Przeprowadzenie oceny wariantów
Porównanie wariantów i wybór
na dodatek: Analiza wrażliwości przez zamianwag przypisanych kryteriom.
|
Prod. roczna. |
Zatrudn. |
Emisja zaniecz. |
Export |
Projekt A |
10 mld |
200 prac. |
100 t. |
50 mln |
Projekt B |
12 mld |
150 prac. |
200 t. |
30 mln |
Kryteria:
|
Wagi |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
Prod. (wpływ na PKB) |
0,4 |
|
|
|
a,b |
|
Zatrudn. (bezrob.) |
0,3 |
|
|
|
b |
a |
Emisja (stan środ.) |
0,2 |
b |
|
a |
|
|
Export (saldo bilansu zagr.) |
0,1 |
a,b |
|
|
|
|
Produkcja |
do 2 mld |
1 pkt |
zatrudn |
|
emisja |
|
export |
|
|
2,1 - 5 |
2 |
do 20 |
1 |
do 20 |
5 |
21-50 |
1 |
|
5,1-8 |
3 |
21-50 |
2 |
21-50 |
4 |
51-100 |
2 |
|
8,1-12 |
4 |
51-100 |
3 |
51-100 |
3 |
101-200 |
3 |
|
12,1- |
5 |
100-150 |
4 |
100-150 |
2 |
201-300 |
4 |
|
|
|
151-200 |
5 |
151... |
1 |
301-400 |
5 |
0,4*4 + 0,3*5 + 0,2*3 + 0,1*1 = 3,8 wybieramy A
=3,1
LEASING
Czy interpretować i w jaki sposób finansować nasz projekt inwestycyjny (1-środki własne; 2-kredyt; 3-leasing)
Teraz u nas jest leasing kapitałowy, nie ma już leasingu operacyjnego.
Cechy LEASINGU OPERACYJNEGO:
Umowa leasingowa jest znacznie krótsza niż okres życia obiektu
Umowę można wypowiedzieć
Środek trwały figuruje w księgach leasingodawcy, który go amortyzuje.
Koszty konserwacji ponosi leasingodawca.
Cechy LEASINGU FINANSOWEGO:
Okres umowy zbliżony do okresu życia obiektu.
Umowy nie można wypowiedzieć.
W umowie może występować tzw. opcja zakupu.
Środek trwały figuruje w księgach leasingobiorcy, który nalicza amortyzację.
Koszty konserwacji ponosi leasingobiorca.
Leasing zwrotny.
Leasingobiorca jest początkowo właścicielem śr. trwałego, który następnie sprzedaje leasingodawcy, od którego wydzierżawia ten środek.
Podstawą oceny wariantu finansowania środka trwałego może być obliczanie NPV metodą dochodową (wybieramy max.) lub wydatkową (wybieramy min.)
Dobrze ustalić przepływy pieniężne, obie metody dają ten sam wynik.
śr. trwały 100,- (wart.pocz.) a=20% (st.amort.), RV=10, r=20%, konserw. 5j, podat. 40%
kredyt 100,- (wart.pocz.), 5 rat równ., oproc. 20%, 20, 16, 12, 8, 4, rb-t0=20
leasing oper. - 3 lata, opłata 37,5; przedłużamy czas umowy na 2 kolejne lata na tych samych warunkach).
leasing finansowy - 4 lata, opłata 20, rata kapit. 18, odsetki 12,5%
Użytkowanie środka trwałego = 300.
zakup |
t0 |
t1 |
t2 |
t3 |
t4 |
t5 |
inwest. |
(100) |
|
|
|
|
|
przych. |
|
300 |
300 |
300 |
300 |
300 |
- amort. |
|
20 |
20 |
20 |
20 |
20 |
- k. konserw. |
|
5 |
5 |
5 |
5 |
5 |
Doch. brutto |
|
275 |
|
|
|
|
Podatek |
|
110 |
|
|
|
|
Wynik netto |
|
165 |
|
|
|
|
+ amortyz |
|
20 |
|
|
|
|
CFNETTO |
|
185 |
185 |
185 |
185 |
185 |
at |
1 |
0,8333 |
0,6944 |
0,5787 |
0,4828 |
0,4019 |
DCF |
-100 |
154,5 |
128,5 |
107,5 |
89,3 |
74,4 |
NPV = 452,4 |
Równe raty, łańcuch zastępowań.
Zakup na kredyt. (wydatek zniaka w t0)
zakup |
t0 |
t1 |
t2 |
t3 |
t4 |
t5 |
inwest. |
|
|
|
|
|
|
przych. |
|
300 |
300 |
300 |
300 |
300 |
- amort. |
|
20 |
20 |
20 |
20 |
20 |
- k. konserw. |
|
5 |
5 |
5 |
5 |
5 |
- k. fin. |
|
20 |
16 |
12 |
8 |
4 |
Doch. brutto |
|
255 |
259 |
263 |
267 |
271 |
Podatek |
|
102 |
104 |
105 |
107 |
108 |
Doch. netto |
|
153 |
155 |
158 |
160 |
163 |
+ amortyz |
|
20 |
20 |
20 |
20 |
20 |
- raty kapit. |
|
20 |
20 |
20 |
20 |
20 |
CFNETTO |
|
153 |
155 |
158 |
160 |
163 |
at |
1 |
0,8333 |
0,6944 |
0,5787 |
0,4828 |
0,4019 |
DCF |
-100 |
….. |
……. |
……….. |
…………. |
………… |
NPV = 473,- |
Leasing operacyjny:
zakup |
t0 |
t1 |
t2 |
t3 |
t4 |
t5 |
inwest. |
|
|
|
|
|
|
przych. |
|
300 |
300 |
300 |
300 |
300 |
czynsz |
|
37,5 |
|
|
|
|
Doch. brutto |
|
262,5 |
|
|
|
|
Podatek |
|
105 |
|
|
|
|
Doch. netto |
|
157,5 |
|
|
|
|
CFNETTO |
|
|
|
|
|
|
at |
|
|
|
|
|
|
DCF |
|
….. |
……. |
……….. |
…………. |
………… |
NPV = 470,- |
Leasing finansowy:
|
t0 |
t1 |
t2 |
t3 |
t4 |
t5 |
przych. |
|
300 |
...... |
...... |
...... |
...... |
- amort. |
|
20 |
...... |
...... |
...... |
...... |
- k. konserw. |
|
5 |
...... |
...... |
...... |
...... |
- k. fin. |
|
12,5 |
...... |
...... |
...... |
...... |
Doch. brutto |
|
262,5 |
...... |
...... |
...... |
...... |
Podatek |
|
205 |
...... |
...... |
...... |
...... |
Doch. netto |
|
157,5 |
...... |
...... |
...... |
...... |
- amortyz |
|
20 |
...... |
...... |
...... |
...... |
- raty kapit. |
|
18 |
...... |
...... |
...... |
...... |
- wyd. inw. |
|
|
|
|
|
|
CFNETTO |
|
159,5 |
159,5 |
159,5 |
159,5 |
165 |
at |
1 |
0,8333 |
0,6944 |
0,5787 |
0,4828 |
0,4019 |
DCF |
...... |
….. |
……. |
……….. |
…………. |
………… |
NPV = ..... |
Najlepszy jest leasing finansowy, potem zakup na kredyt, leasing oper. i zakup ze śr. trw.
METODA WYDATKOWA:
samofin |
t0 |
t1 |
t2 |
t3 |
t4 |
t5 |
inwest. |
(100) |
|
|
|
|
|
- amort. |
|
20 |
20 |
20 |
20 |
20 |
- k. konserw. |
|
5 |
5 |
5 |
5 |
5 |
osłona podat |
|
10 |
10 |
10 |
10 |
10 |
wydatek efekt |
(100) |
+ 5 |
+ 5 |
+ 5 |
+ 5 |
+ 5 |
wydatek efekt at |
1 |
|
|
|
|
|
NPV = -81,03 |
Zakup na kredyt:
Spłata kredytu |
t0 |
t1 |
t2 |
t3 |
t4 |
t5 |
- raty |
|
20 |
20 |
20 |
20 |
20 |
- odsetki |
|
20 |
16 |
12 |
8 |
4 |
- amort. |
|
20 |
20 |
20 |
20 |
20 |
- k. konserw. |
|
5 |
5 |
5 |
5 |
5 |
zm.podst.opod. |
|
45 |
41 |
37 |
33 |
29 |
osłona podat |
|
18 |
16,4 |
14,8 |
13,2 |
11,6 |
wydatek efekt |
|
(27) |
(24,6) |
(22,2) |
(19,8) |
(17,4) |
wydatek efekt at |
|
....... |
....... |
....... |
....... |
....... |
NPV = (64,98) |
Leasing operacyjny:
|
t0 |
t1 |
t2 |
t3 |
t4 |
t5 |
czynsz |
|
37,5 |
...... |
...... |
...... |
...... |
osłona podat |
|
30%15 |
...... |
...... |
...... |
...... |
wydatek efekt |
|
22,5 |
...... |
...... |
...... |
...... |
wydatek efekt * at |
|
(18,75) |
(15,62) |
(13,02) |
(10,86) |
(9,04) |
NPV = (67,29) |
Leasing finansowy:
k.leasingu |
t0 |
t1 |
t2 |
t3 |
t4 |
t5 |
- rata |
|
18 |
|
|
|
----- |
- odsetki |
|
12,5 |
|
|
|
----- |
opcja zakupu |
|
|
|
|
|
(20) |
- amort. |
|
20 |
|
|
|
|
- konserw. |
|
5 |
|
|
|
|
zm.podst.opod. |
|
37,5 |
|
|
37,5 |
25 |
zm.podatku |
|
15,0 |
|
|
|
10 |
wydatek efekt |
|
(20,5) |
|
|
|
(+5) |
wydatek efekt at |
|
...... |
....... |
....... |
....... |
....... |
NPV = (55,1) powinno być trochę > najlepsze: l. fin., następnie l. oper., zakup ze śr. trw. |
Makroekonomiczna ocena projektów inwestycyjnych w oparciu o wartość dodaną.
Metoda ta zmierz a do ustalenia wkładu projektu inwestycyjnego w dobrobyt społeczny i wzrost gospodarczy. Przy ustalaniu wartości dodanej konieczne jest uwzględnienie:
Wyceny efektów zewnętrznych.
Problemu cen społecznych przyjmowanych do wyceny efektów i nakładów.
Problemu społecznej stopy dyskontowej.
Ad. 1. Wycena efektów zewnętrznych
Efekt zewnętrzny - pozytywna lub negatywna zmiana w realizowaniu celu podmiotu gospodarującego następująca pod wpływem działania innych podmiotów.
Efekty zewnętrzne dzielimy na :
efekty pozytywne - można łatwiej lub w większym stopniu realizować cel
efekty negatywne - realizacja celu zagrożona jest ze strony innych podmiotów
przykłady: efekt negatywny - Paweł i Gaweł, opryski i pszczoły
efekt pozytywny - pszczoły i sad
Przykłady przekrojów efektów zewnętrznych:
producent - producent, np. sadownik - pszczelarz
producent - konsument
konsument - producent
konsument - konsument, np. Paweł i Gaweł
Jeżeli dokonamy identyfikacji efektów zewnętrznych, należy dokonać ich wyceny.
Metody wyceny negatywnych efektów zewnętrznych
Wprowadzamy ceny rozliczeniowe bazujące na:
metodach kosztowych - metoda kosztów dojazdu - metoda restytucyjna - nakłady jakie trzeba ponieść, aby zlikwidować negatywne efekty działania gospodarki
metodach dochodowych - bazują na koncepcji utraconego dochodu -jaki osiągnęlibyśmy dochód, gdyby nie negatywne skutki działalności człowieka.
Ad.2 Problem cen społecznych przyjmowanych do wyceny efektów i nakładów
Dwa systemy cen:
system cen krajowych
system cen światowych
Efekty Nakłady
1. produkcja krajowa 1. nakłady z importu
2. produkcja na eksport 2.nakłady, które mogą być eksportowane
3. produkcja antyimportowa 3. pozostałe nakłady, które nie mogą być eksportowane
4.czynnik ziemi
5. czynnik pracy
Efekty :
Produkcja krajowa - wyceniana jest w rynkowych cenach krajowych, uwzględnia podatki pośrednie.
Produkcja na eksport - wycenia się według cen światowych F.O.B. - cena krajowa łącznie z kosztami dostarczenia na statek.
Produkcja antyimportowa - wycenia się według cen CIF - ceny te obejmują koszty produkcji + koszty ubezpieczenia + koszty załadunku
Nakłady:
Nakłady z importu - wycenia się według cen światowych CIF + opłaty graniczne
Nakłady, które mogą być eksportowane - wycenia się według :
cen F.O.B., jeżeli są one wyższe od cen krajowych
cen krajowych, gdy ceny F.O.B. są niższe
Pozostałe nakłady, które nie mogą być eksportowane - można szacować je w cenach:
cenach światowych próbując ustalić w nich udział tych nakładów, które mogłyby być ewentualnie eksportowane
cenach krajowych
Czynnik ziemi - wycenia się według cen zakupu
Czynnik ludzki - z pełnymi nakładami wycenia się według cen zakupu
Istotną ceną jest kurs walutowy - waluta zagraniczna przeliczana na walutę krajową.
Skorygowany kurs walutowy = kurs oficjalny skorygowany o
M - suma płatności za import danego kraju
E - suma płatności uzyskanych z eksportu
Alternatywą dla korekty skorygowanego kursu walutowego jest przyjęcie do obliczeń kursu turystycznego - ilość waluty krajowej za jednostkę waluty obcej jaką uzyska obcokrajowiec przyjeżdżając do danego kraju ( kurs w kantorach )
Ad. 3. Problem społecznej stopy dyskontowej.
Stopa dyskontowa przyjęta do obliczeń ustalona jest na bazie stopy występującej na międzynarodowym rynku kapitałowym.
Kraj może być pożyczkobiorcą lub pożyczkodawcą. Jeżeli kraj jest pożyczkodawcą, to społeczna stopa dyskontowa równa jest stopie dyskontowej skorygowana o premię dla rynku krajowego.
Czynniki kształtujące
(premię dla rynku) dla produkcji krajowej:
Tempo wzrostu gospodarczego kraju - im większe tempo, tym większa stopa preferencji dla podmiotów krajowych.
Inflacja na rynku międzynarodowym - im większa inflacja, tym wyższa premia dla producentów krajowych.
Stabilność międzynarodowego rynku kapitałowego (dostępność pożyczek) - im bardziej stabilny rynek światowy , tym mniejsza premia.
Stabilność światowej polityki gospodarczej (MFW, BŚ, CBE) - im bardziej stabilny, tym mniejsza premia.
Inflacja krajowa -im większa inflacja, tym mniejsza premia.
Oczekiwana efektywność projektów krajowych.
Społeczna stopa dyskontowa zależy od całej gospodarki. Powinna być różnicowana w zależności od gałęzi:
gdy mamy do czynienia z gałęziami hamującymi rozwój podwyższamy SSD
gdy mamy do czynienia z gałęziami rozwijającymi się obniżamy SSD
Kolejnym etapem , po zidentyfikowaniu efektów i nakładów, należy obliczyć wartość dodaną i wyznaczyć kryteria efektywności.
Kryteria:
Krajowa wartość dodana
Narodowa wartość dodana
Krajowa wartość dodana
- efekty
M - nakłady materialne
J - nakłady inwestycyjne
M+J - tu zostają płace i nadwyżka społeczna
Narodowa wartość dodana
- efekty
M - nakłady materialne
J - nakłady inwestycyjne
Rp - suma płatności zagranicznych, jakie muszą być zrealizowane z tytułu realizacji
projektu
Jaki jest warunek efektywności projektu z punktu widzenia makroekonomicznego:
Absolutny test efektywności - stwierdza , że
krajowa wartość dodana
jest większa od zera pod warunkiem, że
- płace
Jest to test w ujęciu statycznym, można również uwzględnić czynnik czasu i będziemy mieli dynamiczny absolutny test efektywności - stwierdza on, że
krajowa wartość dodana
jest większa od zera pod warunkiem, że
Relatywny test efektywności
3 kryteria służące względnej ocenie efektywności projektu:
efektywność kapitału
lub
lub w ujęciu dynamicznym
lub w ujęciu dynamicznym
RP- jednostka waluty obcej
efektywność czynnika pracy
lub w ujęciu dynamicznym
- suma płac
Dla projektu inwestycyjnego, z makroekonomicznego punktu widzenia, ważne jest również spojrzenie na rynek pracy, rynek pieniężny, na bilans płatniczy, na szansę rozwoju.
5 kryteriów cząstkowych:
I kryterium:
Efekt zatrudnienia wyraża się wpływem na rynek pracy - może być ujmowany w wielkości globalnej lub w odniesieniu do poszczególnych grup pracowniczych.
Przykład: ustalić efekt zatrudnienia
|
niewykwalifikowanych |
wykwalifikowanych |
suma |
Zainwestowany kapitał |
liczba miejsc pracy |
50 |
150 |
200 |
200 |
przedsiębiorstwa dostawcy |
20 |
30 |
50 |
30 |
Przedsiębiorstwa odbiorcy |
10 |
40 |
50 |
40 |
∑ |
80 |
220 |
300 |
270 |
całkowity efekt zatrudnienia
całkowity efekt zatrudnienia dla wykwalifikowanych
całkowity efekt zatrudnienia dla niewykwalifikowanych
bezpośrednie efekty zatrudnienia (dotyczy oceniającego projekt)
bezpośrednie efekty zatrudnienia dla wykwalifikowanych
bezpośrednie efekty zatrudnienia dla niewykwalifikowanych
II kryterium: Dystrybucji wartości dodanej
Wskaźniki korzyści dla poszczególnych grup, które uczestniczą w podziale wartości dodanej:
wskaźnik korzyści dla pracowników
wskaźnik korzyści dla przedsiębiorców
wskaźnik korzyści dla rządu
wskaźnik korzyści dla właścicieli kapitału (instytucje, które pożyczają kapitał)
III kryterium: Efekt dewizowy projektów
FI - wpływy dewizowe
FO - wypływy dewizowe
Co się składa na wpływy dewizowe:
bezpośrednie wpływy dewizowe:
obcy kapitał zakładowy
pożyczki gotówkowe
pomoc zagraniczna lub grant
towary lub wyposażenie otrzymane na kredyt
wpływy z eksportu
inne
pośrednie wpływy dewizowe dla projektów współdziałających:
- kapitał zakładowy
obcy kapitał zakładowy
pożyczki gotówkowe
pomoc zagraniczna lub grant
towary lub wyposażenie otrzymane na kredyt
wpływy z eksportu
inne
Co się składa na wypływy dewizowe:
bezpośrednie wypływy dewizowe:
opłata za konsulting, doradztwo
import wyposażenia
import surowców i półproduktów
importowane produkty zakupione w kraju
koszty inst. I budowy opłacane w dewizach
podatki importowe w walucie obcej
wynagrodzenie płatne w walucie obcej
spłata pożyczek zagranicznych
tantiemy i honoraria autorskie
transfery zysku i kapitału
inne
pośrednie wypływy dewizowe dla projektów współdziałających:
opłata za konsulting, doradztwo
import wyposażenia
import surowców i półproduktów
importowane produkty zakupione w kraju
koszty inst. I budowy opłacane w dewizach
podatki importowe w walucie obcej
wynagrodzenie płatne w walucie obcej
spłata pożyczek zagranicznych
tantiemy i honoraria autorskie
transfery zysku i kapitału
inne
IV kryterium: Pomiar konkurencyjności projektu:
Aby ocenić konkurencyjność projektu należy porównać wartości zasobów zużywanych w projekcie w postaci nakładów i kosztów krajowych do produkcji dóbr eksportowanych z korzyściami, w postaci wpływów gotówkowych z tytułu ich eksportu.
Etapy pomiaru konkurencyjności:
Ustalić przychody ze sprzedaży wg cen FOB i inne wpływy zagraniczne w celu ustalenia całkowitych wpływów w walucie obcej.
Oszacować wartość wg cen CIF nakładów i kosztów zagranicznych przez projekt oraz innych wydatków w walucie obcej w celu obliczenia całkowitych wydatków zagranicznych, które przeliczamy na walutę krajową.
Obliczyć dewizowe przepływy pieniężne netto (wpływy - wypływy) dla poszczególnych lat i je zdyskontować wg społecznej stopy dyskontowej.
Obliczyć zaktualizowaną wartość nakładów inwestycyjnych i kosztów ponoszonych na wytworzenie eksportowanych produktów. Wycena w walucie krajowej.
Porównać bieżącą wartość krajowych nakładów i kosztów z bieżącą wartością przepływów dewizowych.
5. V kryterium: Efektywności
kryterium efektywności - poziom efektywności
FI - FO wpływy - wypływy w walucie krajowej przeliczane wg skorygowanego kursu walutowego
DR - nakład inwestycyjny i koszty eksploatacyjne w walucie krajowej
Etapy absolutnego testu efektywności:
Ustalenie elementów formuły dla każdego roku
Weryfikacja poziomu cen i wyceny efektów i zasobów.
Doszacowanie efektów i nakładów pośrednio związanych z tym projektem.
Obliczenie nominalnej krajowej (narodowej)wartości dodanej netto.
Ustalenie SSD - społecznej stopy dyskontowej
Zdyskontowanie przepływów
Obliczenie krajowej (narodowej) wartości dodanej netto.
Modernizowanie inwestycji:
KWA - krajowa wartość dodana
Absolutny test efektywności w oparciu o wartość dodaną
Inwestycje polegające na zakupie przedsiębiorstw.
Przesłanki wyceny przedsiębiorstw:
Przeniesienie praw własności: tu należą
prywatyzacja
reprywatyzacja
kupno - sprzedaż
wyłączenie udziałowe ze spółki
wywłaszczenie
Zmiana form organizacyjnych:
aport do spółki
przyjęcie innych przedsiębiorstw do spółki
oddanie w dzierżawę lub leasing
likwidacja przedsiębiorstwa
fuzja przedsiębiorstw
podział przedsiębiorstwa
Wymiar podatków i innych opłat:
podatek od spadków i darowizn
podatki i opłaty lokalne
opłata skarbowa od transakcji
ubezpieczanie
Pozostałe:
zabezpieczenie kredytów i pożyczek
ewidencja i kontrola wewnętrzna
dla ustalenia wskaźników przy ocenie firmy
Formuły łączenia przedsiębiorstw:
fuzja - występuje wówczas, gdy przedsiębiorstwo przejmuje aktywa i pasywa drugiego i to przejmowane przedsiębiorstwo traci osobowość prawną.
konsolidacja - obie łączone firmy tracą osobowość prawną, a w ich miejsce powstaje nowy podmiot.
przejęcie całości lub części aktywów, przy czym podmiot przejmowany może zachować nazwę.
Strategie nabywania przedsiębiorstw:
Strategia portfela - kupujemy przedsiębiorstwo, aby zróżnicować portfel własności, celu zapewnienia właściwej relacji między oczekiwanym dochodem i ryzykiem.
Strategia restrukturyzacji - nabywamy firmę, która przeżywa trudności finansowe aby poddać ją uzdrowieniu. Po jej uzdrowieniu sprzedajemy firmę.
Know -how - polega na zakupie firmy, w celu przejęcia technologii, którą dana firma dysponuje. Celem jest poprawa konkurencyjności.
Strategia podejmowania wspólnych przedsięwzięć- która ma zapewnić efekty synergiczne-efekty mnożnikowe, które są wynikiem wspólnego podejmowania przedsięwzięć np.:
obniżonych kosztów zarządu
spadku kosztów w ogóle, spadku zatrudnienia
zwiększenia udziału w rynku
wspólnych badań
Zanim dokonamy zakupu firmy musimy przeprowadzić test przydatności. Na ten test składają się:
Test atrakcyjności - test odpowiadający na pytanie czy branża, w której działa firma kwalifikuje się do przyjęcia działań w branży rozwojowej czy schyłkowej.
Test kosztów wejścia (test kosztów wstępnych) - ma on nam odpowiedzieć na pytanie czy oczekiwane przyszłe dochody uzasadniają poniesienie kosztów wstępnych.
Test korzyści granicznych - odpowiada napytanie, czy w wyniku połączenia przedsiębiorstw zyskamy czy nie.
Test szoku konkurencyjnego - zmierza do ustalenia czy obie firmy pasują do siebie pod względem kultury organizacji, czy firma przejmowana nie przygotowała „zatrutych pigułek” tzn. czy nie podjęła takich działań, które w przyszłości pogorszą wyniki finansowe obu połączonych firm.
Co może być zatrutą pigułką:
kredyt zaciągnięty na niekorzystnych warunkach
umowy kooperacyjne, których zerwanie pociągnie konieczność poniesienia wysokich odszkodowań
WYCENA PRZEDSIĘBIORSTW
Funkcje wyceny przedsiębiorstw
Funkcja doradcza - wiąże się z ustaleniem przedziału negocjacyjnego( górna i dolna granica ceny, przedział dopuszczalnych rozwiązań)
Górny połap ceny ( dla kupującego ) - minimum (cena minimalna) wynikające z dwóch metod wyceny:
Metodą dochodową
Metodą odtworzeniową
Dolny poziom ceny ( dla sprzedającego) - maksimum ( cena maksymalna) wynikające z dwóch metod wyceny:
Metodą dochodową
Metodą likwidacyjną
Czynniki wpływające na poziom wyceny:
I grupa : Czynniki finansowo - kapitałowe:
inwestycje kapitałowe dokonywane w firmie i wynikające z nich poziom CF i NPV
wiarygodność kredytowa
rodzaje i struktura źródeł finansowania
kierunki wykorzystania źródeł finansowania
otoczenie, w którym przedsiębiorstwo działa ( otoczenie fiskalne i prawne)
II grupa : Czynniki marketingowe (produkcyjno - rynkowe):
sytuacja firmy na rynku
image firmy, marka
sieć dystrybucji
sprzedaż i promocja
serwis i ceny
III grupa : Czynniki produkcyjno - technologiczne:
wielkość i nowoczesność majątku produkcyjnego
rodzaj produkcji
wykorzystanie zdolności produkcyjnych
jakość i nowoczesność technologii i produktów
czy prowadzone są badania badawczo - rozwojowe
IV grupa : Czynniki organizacyjne:
jakość organizacji
kwalifikacje kadry zarządzającej
system kierowania firmą
system informacyjny
strategia rozwoju
system szkoleń załogi
V grupa : Inne czynniki:
metoda wyceny
koszty opracowania i pracochłonność wyceny
cel wyceny
umiejętności negocjatorów
rodzaj i liczba chętnych inwestorów
Systematyzacja metod wyceny:
I grupa : Dochodowe metody wyceny:
Metody DCF - zdyskontowanych przepływów pieniężnych.
Metoda oparta na zysku ekonomicznym.
Metody mnożnikowe.
II grupa : Metody majątkowe:
Metoda wartości księgowej netto.
Metoda restytucyjna.
Metoda likwidacyjna (upłynnienia)
III grupa : Metody mieszane: mają doprowadzić do uzyskania ceny zbliżonej do stanu obiektywnego rzeczy.
Metoda niemiecka - w której wartość naszego przedsiębiorstwa jest średnią arytmetyczną wyceny majątkowej i finansowej.
Metoda szwajcarska
- wartość majątku
- wartość dochodowa
I rok |
II rok |
II rok |
czas |