12.10.2009

Prawo - wykład 2

1. Prawo - zespół reguł postępowania, należnego zachowania ludzi.

• Przepisy są adresowane niekoniecznie do osób fizycznych, także do innych podmiotów, ale w skład wszystkich tych podmiotów wchodzą ludzie. (np. spółka akcyjna musi dokonać czynności dokonuje ich zarząd jego członkowie czyli ludzie).

Reguły zachowania to nie tylko reguły prawne, ale także np. instrukcje, przepisy kulinarne.

Reguły prawne wyróżnia to, że są one zagwarantowane, zabezpieczone, sankcjonowane przez strukturę, którą jest państwo. Państwo dysponuje przymusem (ma spowodować, wymusić przestrzeganie tych właśnie reguł). Jednak nie w każdym przypadku grozi przymus.

Przymus - wszelkie działania, które mają spowodować, żeby reguła była wdrożona. - jest to prawo w znaczeniu przedmiotowym.

Reguły prawne są połączone ze sobą poprzez więzi formalne, nie koniecznie z treści jednej wynika treść drugiej.

• Istnieją przepisy wyższego i niższego stopnia.

• Reguła wyższego stopnia określa, jaki organ, w jakim trybie, wg, jakiej procedury, kiedy i w jakim zakresie może ustanowić regułę niższego stopnia. Nie koniecznie przesądzają o treści.

• Treść zależy od odpowiedniego niższego organu. (np. konstytucja mówi, że ustawy mogą powstawać ustawy)

• Brak powiązań treściowych, ale są powiązania formalne

• Reguła niższego rzędu nie może być sprzeczna z regułą wyższego rzędu.

• Reguły moralne i etyczne - nie posiadają sankcji państwowego przymusu, nie ma powiązań formalnych, ale są powiązania formalne, czyli treściowe, np. dobro należy czynić a zła unikać, należy postępować tak, żeby nie krzywdzić innych ludzi - system reguł. Podstawowa reguła moralna - kierować się wolą Bożą, ponieważ bór nadał te reguły, np.

• Prawo i moralność - na tych obszarach pojawiają się często sprzeczności. Reguły mogą dotyczyć:

• Sfery prawa i moralności - zachowania regulowane przez prawo i moralność występują

• Wyłącznie prawa (np. przepisy o charakterze moralnym, proceduralnym, termin - jest on moralnie neutralny)

• Wyłącznie moralności - sfera wyłącznie moralna (np. ustępowanie miejsca w tramwaju osobom starszym, nie ma sankcji prawnej, nie można wymierzyć kary temu, kto nie ustępuje)

• Pojęcie dobra i zła można rozumieć dwojako:

• Patrzenie przez pryzmat wartości podstawowej - czy coś jest złe lub dobre w samym sobie.

• Znaczenie instrumentalne - czy coś jest złe do czegoś, lub dobre do czegoś -

• Co zrobić, gdy moralność i prawo są na jakiejś płaszczyźnie sprzeczne? - Na tym gruncie pojawia się pytanie o charakterze filozoficznym.

• Prawo powinno być oparte na wartościach moralnych, a nie powinno być z nimi sprzeczne.

• W sferze interpretacji, najlepiej znaleźć takie znacznie, aby było odpowiednie w stosunku do moralności.

• Budowa reguł, norm, przepisów prawnych (przepis - reguła zapisana, część tekstu, dotyczy prawa stanowionego, norma - jest bardziej abstrakcyjna, reguła, która nie jest zapisana)

• Pojęć norma i przepis - można używać wymiennie, jeśli się mówi o prawie spisanym.

• Przepisy są formułowane jak normalne zdania oznajmujące, nie są to jednak takie sensu stricte zdania, ponieważ nie opisują, ale formułują regułę - jak się powinni adresaci zachować - formułują dyrektywę (np. należy zamontować do stołu 4 nogi)

• Oceny - wyrażenie opinii (np. dobrze, że stół ma 4 nogi a nie 5)

• Z czego się składa przepis:

• Powinien określać okoliczności (stan faktyczny), np. jakieś opisane zachowanie ludzi (rodzaje zachowań ludzi: działania, zaniechania - brak działania wymaganego przez prawo, miałem coś zrobić, ale tego nie zrobiłem), brak pewnego działania, mimo że ono nie jest wymagane, ale jest dozwolone - może to być też okoliczność w przepisie (np. ktoś może przyjąć lub odrzucić jakąś ofertę) przepis mówi np, że milczenie w pewnych okolicznościach może być przyjęciem oferty.

• Czyny i czynności, (czyny - zachowania wywierające skutek prawny, ale osiągnięcie tego skutku nie jest celem sprawcy), czynności - oświadczenie woli

• Czyny zabronione - np. wyrządzenie szkody

• Czyny zgodne z prawem - znalezienie pieniędzy na ulicy

• Czynności prawne mają pociągnąć za sobą pewien skutek

• Typowe zachowania ludzi mogą

• Zdarzenia prawne - (zjawiska przyrodnicze) -, zjawiska, które zaistnieją bez względu na zachowanie ludzi (np. spadnie grad, uderzy piorun), najprostszy przykład zdarzenia prawnego to upływ czasu, może być potraktowane jako okoliczność w danym przepisie.

• Urodzenie się człowieka i jego śmierć to też zdarzenia prawne

• I część przepisu - Hipoteza - opisanie tych okoliczności (zdarzeń, faktu, zachowania)

• II część - „powinne zachowanie” - tzw. dyspozycja, określenie skutków prawnych. Formułuje jakiś:

• Nakaz - opis, że coś jest, zachodzi

• Zakaz - czego nie ma robić, czego nie wolno

• Nakaz i zakaz to określenie pewnego obowiązku

• Uprawnienie - Ktoś może coś zrobić, ale nie musi (jest dozwolone, dopuszcza się)

• Prawo w tym przypadku jest rozumiane jako możliwość zachowania się podmiotu, prawo podmiotowe - zespół uprawnień, które nam przysługują w związku z jakąś własnością (np. prawo własności, wyborcze)

• Przykład:

• Pokazanie wizerunku wymaga zgody osoby - hipoteza,

• której to jest wizerunek - dyspozycja

• Sankcja - negatywny skutek prawny, podjęcie jakichś działań przez państwo, jego organy, które ma zapewnić realizację tych dyspozycji (czasami sankcje nie są w konkretnych przepisach, dyspozycja w domyśle - w prawie cywilnym, w prawie karnym głównie sankcje są w przepisie).

• Rodzaje sankcji:

• Represyjne, karne (prewencja - zapobieżenie, odstraszanie, indywidualna prewencja - dotyczy dokładnie sprawcy)

• Resocjalizacyjne

• Egzekucyjne - wymuszenie, spowodowanie, żeby dyspozycja została wypełniona,

• z osoby - zmuszenie osoby żeby się tak zachowała - element represji

• z majątku - wydobycie danej kwoty z majątku (np. ktoś jest coś winien i trzeba od niego wyegzekwować daną kwotę)

• nieważności (rygor nieważności) - jedynym skutkiem negatywnym jest to że działanie nie wywoła skutków prawnych, bo jest nieważne (np. ktoś sporządzi testament i nie sporządzi go tak jak powinien być, więc testament jest nieważny)

• Dochodzenie roszczeń

• Rodzaje przepisów prawa:

• Lex perfecta - przepis doskonały, wystarczy użyć tylko jednej sankcji (np. nieważności)

• lex plus quam perfecta- trzeba jeszcze zastosować jeszcze inną sankcję (np. podrobienie testamentu - testament jest nieważny, ale jest to też przestępstwo)

• lex minus quam perfekta - prawo mniej niż doskonałe (np. rozbity został samochód, można go naprawić ale nie da się tego unieważnić)

• lex imperfekta - przepis niedoskonały, trudno znaleźć sankcję, skutek (specyfika prawa konstytucyjnego, jest obowiązek i się go nie wykonuje, nie ma jak wyegzekwować sankcji)

• Przepis blankietowy - przepis formułuje hipotezę i powiada, że skutki są określone tam a tam, albo na odwrót, jeśli zajdą okoliczności opisane w innym przepisie trzeba zrobić to i to - tzw. Przepisy odsyłające, są hipotezy, ale sankcje są w innych przepisach.

• Definicje ustawowe - przepisy zawierające definicje.

• Słowniczek - przepis zawierający definicje pojęć, jakimi się posługuje ustawa.

• Przepis bezwzględnie stosowany (Juris cogentis) - należy wykonać definicję.

• Przepis względnie stosowany (Juris dispoziti) - tą dyspozycje należy zastosować o ile strony nie umówiły się inaczej.

• Przepis częściowo obowiązujący (semi imperative) - przepis, który jest stosowany, chyba, że strony ustalą coś w sposób bardziej korzystny.

19.10.2009

Prawo - wykład 3

1. Zasada prawa - to nie to samo, co zasada prawna, wybrany przepis, któremu przypisujemy szczególne znaczenie (nauka prawa)

1. Prawo karne - przepis o prawie do obrony, domniemaniu niewinności, zasada swobody umowy

2. Kodeks pracy - podstawowe zasady pracy - przykład, gdy prawo nazywa coś bezpośrednio zasadą

2. Zasada prawna - sformułowana przez sąd najwyższy przy rozpatrywaniu szczególnej sprawy, reguła, sposób interpretacji określonych przepisów - sąd najwyższy może postanowić o wpisaniu tego do zasad prawnych. (Zdania mówiące jak interpretować poszczególne, konkretne przepisy).

3. Akt prawny (normatywny)- zbiór przepisów poświęcony jakiemuś określonemu zagadnieniu (bywają akty bardzo szczegółowe)

1. ma charakter generalny - powszechny - skierowany do pewnego kręgu p[podmiotów, abstrakcyjny - odwołuje się do pewnych hipotez(każdy, kto wyrządził szkodę jest zobowiązany do jej naprawienia)

2. indywidualny i konkretny - kieruje się do indywidualnej jednostki i reguluje, co ona ma konkretnie zrobić (Jan Kowalski zapłaci Michałowi Iksińskiemu 1000 zł) to nie akt normatywny

4. Hierarchia aktów prawnych - wyższego rzędu w aktach wyższego rzędu, akty niższego rzędu nie mogą być sprzeczne z aktami Wyższego rzędu. Akty wyższego rzędu określają sposób wydawania aktów niższego rzędu.

1. Akty powszechnie obowiązujące na terenie kraju (konstytucja (ustawa zasadnicza - określa procedurę jak się ustawy tworzy, ale nie określa, na jaki temat mają być te ustawy, wymaga zatwierdzenia w procedurze referendum konstytucyjnym) umowy międzynarodowe (czynność prawna zawarta, pomiędzy co najmniej dwoma państwami, często są to umowy wielostronne) ratyfikowane na podstawie zgody uprzednio wyrażone w ustawie ustawy i pozostałe umowy międzynarodowe, ratyfikowane bez szczególnej procedury rozporządzenia

1. Ratyfikacja - zatwierdzenie umowy, aktu ratyfikacji dokonuje prezydent

2. Umowy międzynarodowe normalne wymagają ratyfikacji przez prezydenta, szczególne - musi być zgoda wyrażona w ustawie i prezydent może, ale nie musi ratyfikować umowę. (sojusze - wymagają zgody parlamentu). Przenoszenie suwerenności na struktury międzynarodowe - potrzebna jest większość 2/3 w senacie, albo można przeprowadzić referendum ogólnokrajowe (akcesja do UE)

3. W razie konfliktu umowy i ustawy ratyfikowanej przez parlament wyższość ma umowa, gdy są umowy ratyfikowane tylko przez prezydenta = ustawa

4. Ustawy -

5. Rozporządzenie - służy do wykonania ustaw, można je wydać tylko wtedy, gdy ustawa nakazuje, (kto, na co wydać) rozporządzenie musi powoływać się na pewną podstawę - ma charakter wykonawczy

2. Akty prawa lokalnego - są wydawane przez organy samorządu (uchwała rady miejskiej), ich zakres tematyczny jest ograniczony

3. Akty prawa wewnętrznego - wydawane przez organy ogólnopaństwowe, podległe są tylko pewne organy wewnętrzne w danej strukturze państwowej (minister określa coś dla swojego ministerstwa), zarządzenia ministrów, uchwały organów kolegialnych, (np. uchwała sejmu odnosi się do posłów - regulamin sejmu)

5. Zmiany do obowiązującego aktu można zmienić tylko aktem wyższym lub równym (istniały kiedyś też inne akty prawne akty o mocy równej ustawie, rozporządzenia z mocą ustawy wydawane przez prezydenta RP - w czasach II RP, w PRL-u dekret miał moc ustawy, organem, który go uchwalał była rada państwa wydająca dekrety w przerwach sesji - dekret o stanie wojennym)

6. Budowa aktu prawnego:

1. Nagłówek - składa się z 3 elementów, określenie rodzaju aktu, data wydania, (w ustawach ta procedura jest bardziej skomplikowana - data wydania to data uchwalenia przez sejm) tytuł aktu prawnego (opisowy, często rozwlekły, ale czasami krótki), Tytuł Ustawa Prawo budowlane - wyraz prawo piszemy z dużej litery, Ordynacja podatkowa, wyborcza - dział wybieralny, Kodeks - ustawa regulująca całą gałąź prawa (karny, morski spółek handlowych), Tytuły zabawne ustawa o zmianie ustaw

2. Preambuła - wstęp do aktu prawnego ( to nie przepisy, nie ma tam żadnych reguł postępowania) preambuła albo wskazuje cel albo określa pewne wartości szczególnie ważne - może się odnosić do reguł moralnych, zwykle są dość krótkie i mają charakter bardzo podniosły i uroczysty (jeśli czegoś się nie da umieścić w tekście czasem umieszcza się to w preambule).

3. Treść - przepisy wyrażane w postaci jednostek redakcyjnych (artykułów w ustawach, w rozporządzeniach paragraf) artykuł składa się z co najmniej jednego przepisu, ma postać zdania, w jednym artykule może być więcej przepisów

1. Artykuł można podzielić na mniejsze jednostki redakcyjne (2-3 nie trzeba dzielić, numeruje się wtedy zdania 1,2,3 więcej nie powinno być)

2. Podjednostki - pod artykuły, noszą nazwy ustępów, które mają numerację za pomocą cyfr arabskich (cyfra i kropka)

3. W kodeksach nie używamy ustępów tylko paragrafów, paragraf w tym przypadku jest częścią artykułu

4. Wyliczenia - w punktach, w cyfrach arabskich i nawiasie

5. Podpunkty - mała litera i nawiasy

6. Podział liter - myślnikami (ti re)

4. Sam podpunkt, punkt nie jest przepisem, przepisem jest, jeśli mamy też początek wyliczanki

1. Rozdziały - ustawy i wiesze rozporządzenia są na niepodzielone

5. Bardziej skomplikowana struktura części dzielące się na rozdziały i rozdziały dzielą się na artykuły. wszystko zależy od objętości aktu prawnego

6. Zagadnienie częściowe i końcowe - zmiany przepisów obowiązujących, przepisy końcowe określają datę wejścia w życie i uchylają pewne wcześniejsze akty prawne.

7. Podpis - odpis właściwego organu wydającego akt (ustawy podpisuje prezydent)

7. Może nastąpić zmiana, można skreślić konkretny artykuł, można wprowadzić nowe przepisy w postaci nowego artykułu i dołożyć do przepisów, które się w tym akcie znajdowały (w Polsce nowy przepis zostaje umieszczony między artykułami, pomiędzy przepisami regulującymi konkretne treści)

1. Używanie numeru z dodatkiem litery

2. Oznaczenie kolejnych artykułów cyframi umieszczonymi w indeksie (czytamy art. Ileś tam ze znaczkiem ileś tam) - kodeks cywilny przyjmuje taką technikę numeracji

3. Można dodawać całe rozdziały oznaczone literami

4. Kombinacje - znaczek z literą 101 6 a - przy większej ilości dodawanych nowych części aktu

5. Ogłoszenie tekstu jednolitego - nowa numeracja (wygląda lepiej, ale numery się zmieniają) - robi się nieszczęście, bałagan

8. Akty prawne źródła prawa , akty prawne zawierające pewne przepisy, sposób tworzenia przepisów prawa (przepisy są obiektywnie dane z góry - prawa naturalne, wynikają z cech gatunku). Poglądy mówiące o źródłach moralności - prawie moralnym

9. Prawo dziełem człowieka - prawo pozytywne, sposoby jego tworzenia, trojakiego rodzaju:

1. Powstaje w wyniku pewnych zwyczajów (ludzie się zachowują tak bo tak należy, jest wygodnie…) prawo zwyczajowe, dzisiaj jego rola jest niewielka

2. Prawo tworzone przy okazji rozstrzygania indywidualnych sporów - prawo precedensowe, nowe sądy posługują się precedensem z przeszłości

3. Prawo stanowione - wydawane przez organy państwa według kompetencji (jego źródłem będą akty)

10. Źródło poznania prawa - wszelkie źródła informacji o prawie

11. Źródło prawa - akt, zawierający te przepisy

12. Sądy w Polsce jedynie interpretują prawo stanowione, ale posuwają się tak daleko w tych interpretacjach, że budują nowe normy, reguły. Nawet bez tworzenia tej reguły rozumienie pewnego przepisu również odgrywa konkretną rolę

26.10.2009

Prawo - wykład 4

1. Prawo wspólnotowe ma pierwszeństwo w stosunku do prawa krajowego, gdy występuje kolizja zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego

2. Źródła prawa wspólnotowego:

1. Pierwotne - odpowiadają konstytucji, tworzone z pełnym udziałem państw członkowskich (jednomyślnie albo poprzez element, który znajduje podstawy w systemach prawa krajowego wszystkich państw członkowskich), prawo pierwotne zostało wydane przez organy wspólnoty (instytucje, władze „organizacji”),

• Traktaty - umowy zawarte przez wszystkie państwa członkowskie, muszą być przez państwa członkowskie ratyfikowane traktaty:

• traktaty rzymski 1957

• traktat fuzyjny 1967

• jednolity akt europejski 1988

• trakt z Maastricht 1993 wszedł w życie, traktat ten zmienił traktat rzymski

• traktat Amsterdamu 1997

• traktat z Nicei 2000

• Traktat z Lizbony - jeszcze nieratyfikowany

• Ogólne zasady prawa - ustalane w orzecznictwie europejskiego organu sprawiedliwości prawo sądowe, bo precedensowe, ale trybunał odwołuje się do pewnych źródeł (mogą być też odniesienia mające źródło prawno-naturalne - odwołanie się do podstawowych wartości ludzkości) (Zasada wzajemnego uznania została określona precyzyjnie przez trybunał, Zasada prywata sprawa Costa… - stanowi 1 z fundamentów struktur europejskich)

2. Wtórne - odpowiada ustawodawstwu, akty prawne wydawane w odpowiednim trybie przez organy/instytucje UE (obecnie nie ma już wspólnoty węgla i stali, zostały tylko dwie i wspólna dla nich instytucja dlatego możemy mówić organy lub instytucje)

• Organy:

• Rada - najważniejszy organ (przedstawiciele państw członkowskich) Rada Unii europejskiej, wspólnoty europejskiej (rada europejska to niby to samo, ale pod warunkiem, gdy państwa są reprezentowane przez głowy państw które spotykają się na szczycie), rada europejska może działać jako organ unii, państwa maja odpowiednią ilość głosów - ilość głosów jest ważona (Polska ma 27 głosów, Niemcy, Francja mają po 29 głosów), zasady głosowania są skomplikowane

• Parlament europejski - organ wybrany w bezpośrednich wyborach, we wszystkich krajach członkowskich - 756 posłów

• (rada i parlament to odpowiedniki polskiego parlamentu)

• Komisja europejska (odpowiednik polskiego rządu) - składa się z komisarzy reprezentujących państwa członkowskie, każdy kraj ma po jednym komisarzu (jest ich 27), jeden jest przewodniczący (jakby premier), reszta ma dyrekcje generalne (jakby w Polsce ministerstwa), niektóre mają szczególną wagę, komisja jest organem kolegialnym.

• Europejski trybunał sprawiedliwości - ma strukturę, w której jest sąd I instancji i europejski trybunał sprawiedliwości (sąd wyższej instancji)

• Akty:

• Rozporządzenia (europejskie, a nie krajowe) - odpowiednik naszej ustawy, jeżeli rozporządzenie zostanie uchwalone w odpowiednim trybie nie wymaga ratyfikacji, jest stosowane wewnętrznie w państwach, więc będzie rozstrzygać sprawy dotyczące konkretnych państw, nie muszą być przenoszone do prawa krajowego.

• Dyrektywy - analogicznie jak przy rozporządzeniu, ale dyrektywa bezpośrednio nie wiąże w krajach członkowskich, ale wymaga włączenia do prawa - państwo ma dokonać odpowiednich zmian w prawie krajowym, czyli transpozycji prawa krajowego. Dopiero, jeśli dany kraj nie dokona transpozycji, będzie można działać na podstawie dyrektyw. Dyrektywy określa się mianem środka harmonizacji krajów członkowskich, dyrektywę można implementować na różne sposoby, zapisać tak samo lub lekko zmodyfikować (uzgodnienie z systemem prawa krajowego), w Polsce się często kopiuje

• Zalecenia - są jedynie sugestią, po jakimś czasie zostają zamienione przez komisję w projekt (czasami, nie zawsze)

• Opinie - stanowiska wyrażone przez odpowiedni organ.

• W praktyce ustawa jest w Polsce najważniejsza (oprócz konstytucji) - ustawy mają szczególne znaczenie.

1. Podmioty posiadające inicjatywę ustawodawczą:

• Rada ministrów (rząd)

• Senat

• 100 tys. obywateli posiadający prawa wyborcze

• Prezydent

• Co najmniej 15 posłów

• Muszą być:

• wyliczenia, założenia, projekty rozporządzeń, opinia urzędu komitetu integracji europejskiej (projekty rządowe mają od razu opinię), opinia nie jest wiążąca (zabezpiecza przed głupią robotą )

• Uchwalanie ustawy:

• I czytanie (można odesłać ją do komisji)

• II czytanie (jeszcze projektodawca może wycofać projekt)

• III czytanie

• Na każdym czytaniu można zgłaszać poprawki

• Głosowanie (poprawek i całości z poprawkami, wymagana jest zwykła większość), pewne projekty, jeżeli nie będą przegłosowane w danej kadencji parlamentu muszą w nowej kadencji być głosowane od nowa

• Jeżeli ustawa została przyjęta przez sejm trafia do senatu.

• Senat ma 30 dni na podjęcie decyzji i też głosuje - brak stanowiska senatu po 30 dniach to zgoda, senat może wprowadzić poprawki, lub przyjąć lub odrzucić ustawę.

• Jeżeli senat wprowadzi poprawki lub odrzuci ustawę musi ona znowu trafić do sejmu, który kolejny raz głosuje. Jeżeli nie ma poprawek ustawa trafia do prezydenta.

• Prezydent ma 20 dni na podpisanie ustawy.

• Prezydent może podpisać ustawę, zastosować veto (nie podpisac ustawy), lub skierować ją do trybunału konstytucyjnego.

• Jeżeli prezydent skorzysta z prawa vet ustawa trafia do sejmu i odbywa się głosowanie nad nią. Aby odrzucić veto prezydenta potrzebna jest większość 3/5 głosów sejmu (większość kwalifikowana).

• Jeżeli sejm odrzuci veto prezydenta ten musi ja podpisać, natomiast, jeżeli nie odrzuci veta ustawa trafia do kosza.

• Sejm nie ma terminów, senat i prezydent mają

• Można przyśpieszyć procedurę - na projekty pilne rozpatrywane na wniosek rady ministrów senat ma 14 dni a prezydent ma 7 dni.

• Uchwalenie budżetu

• Inicjatywa należy wyłącznie do rady ministrów - poprawki nie mogą zwiększać deficytu budżetowego

• Senat ma 20 dni, może tylko zgłaszać poprawki

• Prezydent może podpisać albo skarżyć do trybunału

09.11.2009

Prawo - wykład 5

Temat: Obowiązywanie prawa.

1. W literaturze prawniczej spotykamy się z wieloma kryteriami uznającymi normy prawne za obowiązujące. Rozpowszechniony jest podział na następujące kryteria:

1. Behawiorystyczne - norma jest stosowana nie dla tego, że obowiązuje, lecz obowiązuje dla tego, że jest stosowana.

2. Tetyczne - nie odwołuje się do faktu stosowania pewnych norm, ale do sposobu uzasadniania ich mocy obowiązującej. Upraszczając sprawę można powiedzieć, że za pomocą kryterium tetycznego uznajemy za obowiązujące normy wydawane przez organy mające kompetencje do ich wydawania.

3. Aksjomatyczne - jako obowiązujące kwalifikujemy te normy, które wyznaczają postępowanie oceniane dodatnio.

2. Każda norma prawna obowiązuje w określonym czasie, określone podmioty i na określonym terytorium. Mówi się, więc o trzech zakresach obowiązywania prawa: terytorialnym (przestrzennym), osobowym (personalnym) i czasowym (temporalnym).

3. Zakres terytorialny (przestrzenny) - na jakim obszarze, terytorium, obowiązuje prawo:

1. na lądzie zakres terytorialny wyznaczają granice, słupy graniczne, w przypadku niektórych państw nie wiadomo gdzie się zaczyna i gdzie się kończy zakres obowiązywania ich prawa,

2. na wodzach (część z nich to wody wewnętrzne) np. Zalew wiślany, szczeciński (estuarium Odry), granica przebiega według jakiejś linii. W przypadku otwartego morza morze terytorialne - pas wód, obszar wód terytorialnych. Akweny historyczne. Strefa ekonomiczna - znajduje się poza obszarem wód terytorialnych (podział Bałtyku przez państwa nadbałtyckie) dotyczy budowania czegoś tam, połowów, itp.

3. w pionie praktyczne nie ma żadnych zasad dotyczących podziału terytorialnego (wiercenia dotyczą obecnie głównie litosfery, ze względu na możliwości). Teoretyczne jednak prawo obowiązuje aż do wnętrza ziemi (zarówno pod lądem jak i terenami morskimi). U góry jest przestrzeń powietrzna, jest już jakaś granica (granica jonosfery), ponad nią istnieje strefa międzynarodowa.

4. Placówki zagraniczne i statki morskie oraz powietrzne na ich pokładzie obowiązuje prawo kraju, z którego pochodzą.

TERYTORIUM OBOWIĄZYWANIA PRAWA = LĄD + TERENY NA ZIEMNE + PRZESTRZEŃ POWIETZNA + WNĘTRZE ZIEMI + PLACÓWKI ZAGRANICZNE + STATKI MORSKIE I POWIETRZNE DANE GO PAŃSTWA

4. Zakres osobowy (personalny) - dotyczy osób fizycznych, czyli ludzi. Obywatele Polscy są związani prawem polskim, nasze prawo obowiązuje wszystkich ludzi znajdujących się na naszym terytorium bez względu na przynależność państwową (także na statkach i w ambasadach za granicą). Bezpaństwowcy - nie mają obywatelstwa. Wyjątkowe sytuacje, w których można korzystać z polskiego prawa wobec osób niezwiązanych z Polską, są to np. piractwo, zbrodnie wojenne z mocy międzynarodowych ustaleń. Oprócz ludzi są osoby prawne. Siedziba na obszarze Polski podlega polskiemu prawu.

1. Istnieją dwie zasady nabywania obywatelstwa:

1. Prawo ziemi - obywatelstwo danego kraju nabywa osoba, która urodziła się na terenie tego kraju.

2. Prawo krwi - obywatelstwo danego kraju nabywa osoba, zrodzona z obywateli tego kraju (obowiązuje w Polsce)

2. Obywatelstwo jest dziedziczone, może być również w odpowiedniej procedurze nadane przez prezydenta, wtedy trzeba wykazać więź z państwem:

1. Karta Polaka obowiązuje na wschodzie.

2. Zamieszkanie 5 lat

3. Małżeństwo z obywatelem Polski

5. Zakres czasowy (temporalny) - w jakim czasie obowiązuje prawo przepisy wchodzą w życie w danym czasie i tracą ważność w danym czasie. Można je również uchylać różnymi etapami. Dopiero uchylenie całego aktu powoduje, że wszystkie przepisy w nim zawarte tracą moc.

1. Wejście w życie początek obowiązywania, dany akt zawiera przepis, lub przepisy końcowe mówiące, od kiedy dany przepis wchodzi w życie, może być ich więcej, gdy pewne przepisy wchodzą w życie w różnych terminach.

1. Data często jest dzienna, czasami przepisy podają okres czasu, który ma upłynąć od daty publikacji, (np. przepis wchodzi w życie, gdy Polska wejdzie, do UE)

2. Ogłoszenie - opublikowanie w odpowiednim publikatorze (publikatorem w Polsce jest to dziennik ustaw), Dziennik Polski - są w nim publikowane rozporządzenia i ustawy. Nie jest to miesięcznik, ani tygodnik, dzienniki wychodzą, co jakiś czas, ukazują się wtedy, gdy wychodzą ustawy. Dzienniki są numerowane, a akty prawne w nich zawarte również są oznaczane ciągłość ułatwia znalezienie aktu prawnego. Jest to publikacja w formie druku, tekst internetowy nie ma mocy takiej jak tekst wydrukowany.

1. Seria L (od leges - prawo) - miesięczniki prawne w UE

3. Najwcześniejsza data to data publikacji, akt nie może wejść w życie przed dniem ogłoszenia dotyczy prawa ogólnie obowiązującego

4. Przepisy wewnętrzne wchodzą czasem w dniu wydania, jeszcze przed ogłoszeniem czyli jest możliwe wejście w dniu uchwalenia

5. Vacatio legis - okres na zapoznanie się z prawem, przed rozpoczęciem jego obowiązywania, maksymalne okresy to 6 miesięczne albo nawet dłuższe

1. Np. Ustawy podatkowe, uchwalające podatki bezpośrednie powinny obowiązywać od nowego roku podatkowego, i powinny mieć vacatio legis około 30 dniowe.

6. Jeżeli akt prawny nie zawiera przepisów końcowych, jednocześnie zostaje uchwalony akt zawierający przepisy dotyczące tego głównego aktu. (Ustawa spełniająca funkcję służebną przepisy wprowadzające, przejściowe) w drugiej ustawie znajdują się przepisy dotyczące daty wejścia w życie ustawy pierwszej.

7. Może nie być przepisów mówiących o wejściu w życie aktu, wtedy obowiązuje ogólna reguła akt prawny wchodzi w życie po 14 dniach od dnia ogłoszenia.

2. Zjawisko tzw. Wstecznego działania prawa, lub ustawy - moc wsteczna, działanie wsteczne, retroakcja.

1. Wejście w życie - najwcześniejszy moment, od którego mamy stosować przepisy

2. Ustawa z mocą wsteczną - działania, lub czyny będą wywoływały nowe skutki, o których nie mówił wcześniejszy akt prawny.

3. Są gałęzie gdzie działanie wsteczne jest zabronione np. w prawie karnym (w prawie cywilnym nie)

4. Retroakcja (tzw. wsteczna moc obowiązująca aktu prawnego) jest dopuszczona przez ustawodawcę. Dziś wydany akt prawny może obowiązywać najwcześniej od dziś. Rzecz zaś w tym, że akty tego rodzaju wydane dziś i obowiązujące od dziś nakazują wiązanie skutków prawnych z faktami, które zaistniały przed ich nadaniem. W żadnym wypadku nie są to więc akty o „wstecznej mocy obowiązującej”, lecz akty obowiązujące od dziś pro futuro, tyle tylko, że są to akty nakazujące wiązanie skutków prawnych ze zdarzeniami z przeszłości. Sądy w praktyce czasami odgrywają rolę prawotwórczą, chociaż oficjalnie nie odgrywa tej roli

3. Utrata mocy obowiązującej:

1. Zwykle ustawa nie mówi o utracie swojej mocy obowiązującej (potencjalnie obowiązuje na zawsze) w praktyce, do uchyleni, uchylić ustawę mogą nowe przepisy aktu równorzędnego, lub wyższego, w praktyce głównie ustawą.

2. Przepisy mówiące o uchyleniu, to klauzule derogacyjne (przepisy derogujące) - uchylające. Przepisy te są zaliczane do przejściowych, końcowych, lub wprowadzających dany akt prawny.

6. Kolizja ustaw, przepisów, norm reguły kolizyjne - zasady mówiące, który przepis ma pierwszeństwo, gdy nastąpi kolizja (więcej niż jeden przepis prawa normuje dany przypadek i ich postanowienia są wzajemnie sprzeczne):

1. Lex superiori derogat legi inferiori Niższy akt prawny zostaje uchylony, wyższy obowiązuje (prawo wyższe uchyla prawo niższe).

2. W przypadku aktów tego samego rzędu występują kryteria:

1. Lex posteriori derogat legi priori - Pierwszeństwa w czasie (pierwszeństwo nowszego aktu prawnego) - dotyczy daty ogłoszenia a nie daty wejścia w życie.

2. Lex specialis derogat legi generali - Szczegółowości ( ma charakter oceny, jest subiektywne, stosowanie go jest opatrzone szczegółowością) pierwszeństwo mają przepisy bardziej szczegółowy

1. Ustawa stara i szczegółowa, czy nowsza i ogólna? Pierwszeństwo szczegółowości

3. Jeżeli nie korzysta się z pewnego przepisu przez długi czas to traci moc, ale nie w polskim prawodawstwie, chyba, że dojdziemy do kolizji i trzeba będzie zastosować powyższe zasady derogacyjne. Nie ma instytucji negatywnego zwyczaju w Polsce.

4. Wyjątkowo dany akt prawny zawiera przepisy, że będzie obowiązywać do jakiejś określonej daty (np. przepisy niezgodne z prawem UE, po tym jak Polska weszła do UE)

7. Reguły międzyczasowe, intertemporalne - przepisy przejściowe, jak prowadzić sprawy, które zaczęły się jeszcze na podstawie starych przepisów. Nie jest to problem reguły kolizji.

Czcionką brązową oznaczone zostały treści, które dodałem z podręcznika „Wstęp do prawoznawstwa” J. Nogackiego i Z. Tobora w roli uzupełnienia.

16.11.2009

Prawo - wykład 6

Temat: Stosowanie prawa

Uzupełnienie wykładu 5:

• Inne publikatory, w których publikowane są normy prawne:

• Publikatory resortowe

• Dzienniki urzędowe województw

1. Prawo stosują organy państwa, a stosowanie prawa polega na wydaniu decyzji konkretnych i indywidualnych na podstawie przepisów, które są generalne i abstrakcyjne:

1. Indywidualny - jednostkowy

2. Konkretny - szczegółowość opisów okoliczności i skutków

2. Przestrzeganie prawa stosowanie się do prawa

3. Organy stosujące prawo:

1. Sądy - są niezawisłe, wydają orzeczenia

2. Organy administracji publicznej, rządowej i samorządowej - zorganizowane w sposób hierarchiczny, mają tworzyć wspólną strukturę, wydają decyzje administracyjne.

4. Procedura instancyjna - sposób kontroli merytorycznej:

1. W sądach Apelacje, zażalenia - wskazywanie niewłaściwych elementów

2. Sąd wyższej instancji może decyzję, co, do której złożono apelacje, lub zażalenie:

1. Uchylić

2. Odrzucić

3. Zwrócić do ponownego rozpatrzenia

3. Zasada przynajmniej 2 instancyjności - (obowiązuje, w UE) muszą być, co najmniej 2 instancje.

5. Istnieje kilka pionów sądów:

1. Sądownictwo powszechne - sprawy cywilne, karne rodzinne itp.

1. Sądy rejonowe - obejmują głównie powiat, miasto na prawach powiatu, dzielnice (w dużych miastach).

1. Wydziały grodzkie - funkcjonują jako odrębny sąd grodzki, czyli najniższej instancji, zajmuje się drobnymi wykroczeniami.

2. Sąd rejonowy jest drugą instancją dla sądu grodzkiego, (czyli pełni funkcje odwoławczą).

2. Są sprawy zaczynające się w sądach rejonowych na ich wydziałach, (których jest wiele). Tylko w niektórych sądach rejonowych tworzy się wydziały obejmujące wydziały sadów sąsiednich (np. wydział pracy, gospodarczy, rejestrowy - prowadzący KRS, gospodarczo-upadłościowe).

3. Sądy okręgowe - obejmują kilka powiatów, miast wydzielonych itd., są sądami odwoławczym dla sądu rejonowego, działają jako sąd I instancji w pewnych sprawach (np. sprawy rozwodowe).

1. Posiadają wydziały odwoławcze i pierwszo-instancyjne, które same prowadzą sprawy i jeszcze inne (jak np. ubezpieczeń społecznych, wydział penitencjarny nadzoruje wykonanie kary pozbawienia wolności).

4. Sądy apelacyjne - odwoławcze, co do decyzji sądów okręgowych, mają większy zasięg, obejmujący czasem nawet dwa województwa. Posiadają wydziały

1. Karny

2. Cywilny

3. Lustracyjny

4. Pracy i ubezpieczeń społecznych

2. Sądy administracyjne - zajmują się sprawami administracyjnymi, np. odwołania od decyzji prezydenta miasta. Istnieje droga administracyjna, jeśli się ją wyczerpie można się również zwrócić do sądów takich jak:

1. Wojewódzki sąd administracyjny

2. Naczelny sąd administracyjny

3. Sądy wojskowe - sądy karne, dotyczą żołnierzy, pełniących służbę wojskową

1. Garnizonowe

2. Okręgu wojskowego

6. Sąd najwyższy - może pełnić rolę III instancji, można do niego wnosić instancje kasacyjne, może nie przyjąć kasacji, albo ją oddalić, lub przychylić się do wniosku zmieniając orzeczenia, ale często zwraca podjęte przez sądy niższej instancji decyzje do ponownego rozpatrzenia.

7. Trybunał konstytucyjny - sąd badający zgodność aktów niższego rzędu z aktami wyższego rzędu (porównuje przepisy). Działa na wniosek odpowiednich organów, lub organizacji społecznych (takich jak związki zawodowe, - ale tylko w zakresie przepisów, które ich dotyczą).

1. Przedmiot skargi konstytucyjnej do trybunału konstytucyjnego obywatel może złożyć skargę konstytucyjną, gdy zostają wykorzystane wszystkie możliwości, można wtedy zaskarżyć przepis, na mocy, którego zostały podjęte wcześniejsze decyzje.

8. Organy europejskie:

1. Europejski trybunał sprawiedliwości jest w nim sąd I instancji, działający jako pierwsza instancja stosuje prawo wspólnotowe (siedziba w Luxemburgu).

2. Europejski trybunał praw człowieka - jest instytucją powołaną przez radę europy, na podstawie europejskiej konwencji praw człowieka, działa na jej podstawie na podstawie złożonej do niego skargi (siedziba w Strasburgu).

9. Proces stosowania prawa:

1. Ustalenie okoliczności - służą do tego środki dowodowe:

1. Różnego rodzaju dokumenty - wszelkich form utrwalenia treści, sposób utrwalenia jest dowolny [plany, mapy, dokumenty zapisane słownie, zdjęcia, filmy, nagrani itd.]). Dokumenty dzielą się na prywatne (same je tworzymy) i urzędowe.

2. Źródła osobowe - informacje przekazywanie przez człowieka, np. zeznania świadków (zeznania stron - w procesie cywilnym)(wyjaśnienie oskarżonego - w procesie karnym, nie ma obowiązku mówienia prawdy )

3. Opinie biegłych - mają charakter dokumentów, ale biegły może być też przesłuchany ustnie, wydawane w oparciu o pewien przedmiot, który zostaje przez biegłego zbadany, biegły sporządza opinię ma to zastosowanie i w sprawach karnych i w sprawach cywilnych.

4. Eksperyment procesowy - odtworzenie przebiegu wydarzeń (stosowany rzadko)

5. Wizja lokalna - częściej stosowana,

6. Dowód powiązany z wyjaśnieniami - np. badanie na wykrywaczu kłamstw, ale nie może być uważany jako jedyny dowód, trzeba mieć inne dowody, czyli nie może być samoistny.

7. Kwestia przyznania - jedna strona podnosi fakty podane przez drugą stronę, są okoliczności zgodnie podane (przyznane przez daną stronę) i okoliczności sporne.

1. Sąd opiera się na tezach przyjmowanych przez strony inaczej niż w prawie karnym, gdzie przyznanie się nie jest żadnym dowodem, gdyż trzeba mieć inne dowody (w krajach anglosaskich jest inaczej).

2. Znalezienie przepisu, przepisów regulujących daną sytuację

3. Dokonanie subsumcji - powiązanie, (znalezienie dyspozycji)

4. Skonkretyzowanie dyspozycji - określenie jak konkretny adresat ma się zachować w świetle określonego przepisu.

10. Gdy nie udało się znaleźć przepisu normującego daną sytuację istnieje luka w prawie:

1. Jest problem, co zastosować?

2. Wnioskowanie per analogium (przez analogię):

1. Dzieli się na analogię legis - analogię z ustawy i analogię iuris - analogię z prawa.

2. Istnieją dwa modele wnioskowania per analogium legis:

1. Sposób pierwszy - składający się z 3 etapów:

1. Ustalenie, że jakiś fakt nie jest objęty unormowaniem przez przepisy prawa.

2. Ustalenie „podobieństwa” między faktem nie unormowanym, o którym mowa w punkcie pierwszym, a jakimś faktem doń podobnym, unormowanym przez przepis prawa. „Podobieństwo” to ma być podobieństwem ze względu na jakieś cechy, które są uznawane za cechy o tyle doniosłe, iż według oceny wnioskującego mają pozwalać bądź na jednakowe, bądź przynajmniej na podobne potraktowanie obydwu faktów unormowanego i nie unormowanego.

3. Wiązanie - na podstawie stwierdzonego „podobieństwa” - takich samych bądź podobnych skutków prawnych z faktem nie unormowanym, jakie są wiązane przez przepisy prawa z faktami unormowanymi.

2. Sposób drugi - składający się z 4 etapów:

1. Ustalenie, że dany fakt nie jest unormowany przez przepisy prawa.

2. Wyszukanie wśród postanowień obowiązującego prawa takiego przepisu, który unormowaniem swym obejmuje przypadki najbardziej zbliżone czy zbliżone do przypadku, który ma być jakoś rozstrzygnięty, a więc do przypadku nie unormowanego, wymienionego w punkcie pierwszym.

3. Kierując się postanowieniami tego przepisu, należy wywieść z jego treści zasadę, regułę, czy rację o charakterze ogólnym, której częściowym wyrazem jest tenże przepis, ale która w tekście prawnym nie została przez prawodawcę sformułowana w sposób ogólny (pełny).

4. Tak ustalona i sformułowana racja ogólna, która obejmuje swymi postanowieniami szerszy zakres przypadków niż przypadki przez dany przepis rozstrzygnięte, znajduje zastosowanie do wszystkich przypadków nią objętych, a więc i do pewnej grupy przypadków nienormowanych przez przepis będący podstawą ustalenia owej racji.

3. Analogia iuris bywa stosowana wtedy, gdy brak nawet przepisu, który normowałby jakiekolwiek przypadki podobne, i wnioskujący odwołuje się do „całokształtu unormowania składający się na dany porządek prawny”.

4. Analogia nie występuje w prawie karnym! Muszą być jasno określone zasady. Podobnie w prawie podatkowym.

3. Wnioskowanie a contrario (z przeciwieństwa):

1. „Jeżeli pewien stan rzeczy spełnia przesłanki prawne A, A₁, A₂…, to pociąga za sobą konsekwencje prawne B, B₁, B₂…”, stąd wniosek „Jeżeli dany stan rzeczy nie spełnia przesłanek prawnych A, A₁, A₂…, to nie pociąga za sobą konsekwencji prawnych B, B₁, B₂…”

2. Prawnicy wnioskowanie to stosują wtedy, kiedy przepis będący jego podstawą zawiera takie zwroty, jak „tylko”, „jedynie”, „wyłącznie”.

3. Trzeba stosować tą zasadę bardzo ostrożnie. Np. Obywatelem Polskim jest osoba urodzona z obywatela polskiego, wiec nie można sądzić, że osoba nienarodzona z obywatela polskiego nie może nabyć obywatelstwa - to nie prawda, (więc nie można tu stosować zasady przeciwieństwa).

• Stosowanie obu tych zasad może prowadzić do sprzeczności.

1. Wnioskowanie a fortiori (przez wzmocnienie):

1. Występuje w dwóch postaciach:

1. a maiori ad minus - za podstawę przyjmuje się przepis prawa o charakterze uprawniającym. „Jeżeli ktoś jest uprawniony do czynienia czegoś większego, to tym bardziej jest uprawniony do czynienia czegoś mniejszego”

2. a minori ad maius - za podstawę przyjmuje się przepis prawa o charakterze zakazującym. „Jeżeli zabronione jest to, co mniejsze to tym bardziej nie wolno czynić czegoś, co sięga jeszcze dalej”

2. Wnioskowanie a fortiori nie ma charakteru formalnego, oparte jest na zależnościach pozalogicznych.

Czcionką brązową oznaczone zostały treści, które dodałem z podręcznika „Wstęp do prawoznawstwa” J. Nogackiego i Z. Tobora w roli uzupełnienia.

23.11.20009

Prawo - wykład 7

Temat: Wykładnia prawa.

1. Wykładnia - interpretacja, ustalenie znaczenia i zakresu wyrażeń występujących w przepisach prawa

1. język prawny - język stosowany w przepisach - w węższym zakresie

2. język prawniczy - język, którym analizuje się przepisy prawa (wykładnia czynności prawnych, interpretacji w szerszym zakresie).

3. Przepisy mogą mieć postać jasną niepotrzebującą wykładni, to, co jasne nie wymaga interpretacji. Współcześnie jednak każdy tekst, wypowiedź, aby mogła zostać zrozumiana musi zostać poddana procesowi interpretacji - tak samo jest z przepisami prawa. Proces wykładni następuje zawsze.

4. Wykładnia dzieli się na:

1. Językową - odnosząca się do językowego brzmienia, (jakie słowa i co one znaczą) jej znaczenie pokrywa się z potocznym rozumieniem. Jej przedmiotem jest dany przepis wyrażający regułę. Chodzi o ustalenie znaczenia wyrazów, które zostały użyte w przepisie. Nie analizujemy sposobu wiązania (to są reguły ogólne, gramatyczne). Istnieje kilka możliwości:

1. Terminy specyficzne - nie ma ich w języku potocznym (komitet, komisant, dystynatariusz itd.), terminy te są czasami zaczerpnięte z innych języków (np. łaciny lub języka angielskiego) - ich znaczenie ustalamy, najlepiej na podstawie definicji znajdujących się w przepisach - definicje legalne, jego budowa w hipotezie - cechy i dyspozycja, że cos o takim znaczeniu należy określić danym terminem (np., co oznacza rozpowszechnienie utworu). Czasami definicje legalne są zebrane w jednym przepisie, który nazywamy słowniczkiem ustawy (kodeks karny, ustawy ubezpieczeniowe mają takie słowniczki, a kodeks cywilny nie ma, ale dany przepis czasami definiuje dane pojęcie i w nawiasie jest pewna nazwa). Jeśli brak definicji legalnych trzeba się odnieść do rozumienia kontekstowego.

2. Terminy występujące w mowie potocznej używane w przepisach w tym samym znaczeniu (np. jest, który, został, w jakikolwiek sposób, udostępniony).

3. Terminy wyglądające, lub brzmiące potocznie, ale posiadające inne znaczenia na gruncie języka prawnego (np. powód - w języku prawnym to nie przyczyna, ale osoba, strona, która złożyła pozew, firma - w języku prawnym to nazwa, którą posługuje się przedsiębiorca. Szkoda, naprawienie szkody - występują w języku potocznym, ale w prawie ma bardziej rozbudowane znaczenie). Ustalone znaczenie należy konsekwentnie stosować do wszystkich przepisów, co najmniej danego aktu prawnego, żeby nie było sprzeczności. Byłoby idealnie, gdyby cały sposób rozumienia można było przyłożyć do wszystkich aktów prawnych. Są takie pojęcia, jak np. osoba fizyczna. Ale nie wszystkie terminy są tak uniwersale, np. osoba młodociana w kodeksie pracy młodociany ukończył 16 lat, ale nie ma 18 i pracuje, a w kodeksie karnym, młodociany, to osoba, która popełniła przestępstwo, a w chwili jego popełnienia nie miała 21 lat. Są też terminy takie same, ale różnie rozumiane przez inne organy prawa np. nieletni (w prawie karnym) - małoletni (w prawie administracyjnym).

2. Pozajęzykowa - odwołuje się do innych czynników poza językowymi. Innymi, zewnętrznymi czynnikami są:

1. Cel, dla którego przepis został wydany wykładnia celowościowa - ustal takie znaczeni przepisu i taki zakres, aby pozwoliło to osiągnąć właściwy cel, aby to się nie sprzeciwiło celowi Teleologiczna. O jaki cel chodzi, np. cel przepisu - racio legis (z łaciny), cel aktu prawnego, ustawy, fragmentu ustawy, cel gałęzi prawa, cel całego prawa. Im wyżej tym znaczenia mają charakter bardziej ogólny.

1. Cel przepisu - czasami celu można szukać w samym przepisie pomocne mogą być preambuły, które formułują cele. Prawodawcy racjonalni - kierują się argumentami rozumu i muszą mieć cel.

2. Czasami nie ma preambuł, wtedy poszukuje się celu, jaki miał prawodawca ustalając ten przepis, co prawodawca miał na myśli. Prawodawca historyczny, - co leżało u podstaw.

2. Funkcje - skutki, które wywołuje przepis wykładnia funkcjonalna - wybierz takie znaczenie, aby można było wykonać cel.

3. Miejsce, - które przepis zajmuje w strukturze danego aktu prawnego wykładnia systematyczna.

4. Miejsce, które przepis zajmuje w obrębie całego systemu prawa z jakiej jest gałęzi wykładnia systemowa - szerzej odnosimy się do miejsca przepisu.

5. Wartości - jakie prawo ma chronić, afirmować, np. wartości wypływające z norm moralnych - ustal takie znaczenie przepisu aby był zgodny z powszechnie wyznawanymi wartościami. Trzeba ustalić, co to są za wartości, czasami są w preambule wymienione (np. w konstytucji).

3. W wykładni pozajęzykowej jest duża dawka subiektywizmu. Gdy porównujemy zakresy uzyskane w obu wykładniach możemy uzyskać zakresy:

1. Węższy - wykładnia zwężająca,

2. Szerszy - wykładnia rozszerzająca,

3. Albo wyjdzie na to samo - wykładnia literalna.

5. Sposoby prowadzenia wykładni:

1. Dążenie do trwałego ustalenia wykładni, której nie należy zmieniać, dopóki jest dany przepis i obowiązuje trzeba trzymać się określonych wykładni wykładnia statyczna, broni stabilności prawa, posługuje się najczęściej wykładnią językową, systematyczną, czasową odrywamy się od rzeczywistości, bo świat się zmienia, ale umożliwia planowanie, przepisy stają się z czasem przestarzałe, co prowadzi do konieczności ich zmiany.

2. Przyjęcie, że wykładnie będą się zmieniać w czasie, wykładnia ma być zmienna w stosunku do sytuacji zmiennej wykładnia dynamiczna, postuluje elastyczność prawa, dopasowywanie do aktualnych potrzeb, chętnie sięga do wykładni pozajęzykowej (gdzie cel i wartości sobie trzeba ustalić) nie trzeba wydawać nowych przepisów, ale na nowo tworzymy wykładnie.

6. Moc wiążąca wykładni - czy wykonanie kogoś wiąże, w jakiej sprawie i na jak długo?

1. Wykładnia ma charakter powszechnie wiążący - wiążę wszystkich, sam prawodawca interpretuje ten przepis, na gruncie polskim dotyczy to głównie aktów prawa wewnętrznego (organy wykonawcze ustalają prawa dla swoich struktur administracyjnych). Akty takie jak zarządzenie nie mogą formułować praw lub obowiązków obywateli, jeżeli minister chce interpretować przepisy na podstawie rozporządzenia jest to sprzeczne z tą zasadą.

2. Wykładnia legalna - jest to organ interpretujący prawa, i te interpretacje wiążą wszystkich (kiedyś takie prawo miał Trybunał konstytucyjny).

3. Wykładnia wiążąca określony organ, ale tylko w sytuacji, kiedy przepis będzie stosowany.

4. Różne organy są związane jedną wykładnią, ale w określonej sprawie - np. sąd zadaje pytanie np. sądowi najwyższemu, europejskiemu trybunałowi sprawiedliwości, lub trybunałowi (w ich zakresach). Odpowiedzi wiążą wszystkich, którzy będą w tej konkretnej sprawie orzekali. (Własna wykładnia wydawana dla sądu niższej instancji przez sąd wyższej instancji wiąże sąd niższej instancji)

5. Wykładnia nikogo nieobowiązująca - występuje w nauce nad prawem, nie ma charakteru wiążącego, ale wywiera wpływ, np. naśladuje się pewne wykładnie sądy posługujące się wykładnią sądu najwyższego, które ich nie obowiązują.

30.11.2009

Prawo - wykład 8

Temat: Wstęp do prawa cywilnego.

1. Z punktu widzenia prawa cywilnego są następujące typy osób:

1. Osoby fizyczne - każdy człowiek

2. Osoby prawne - struktury o danej formie organizacji, gdzie członkami są osoby fizyczne (korporacje - zbiory osób fizycznych (stowarzyszenia), zakłady - majątek, który ma służyć celom określonym przez organizatora, (fundacje))

3. Jednostki organizacyjne - nie maja osobowości prawnej, nie każda jednostka organizacyjna jest osobą prawną, ale każda osoba prawna jest jednostką organizacyjną (przepis, że dany typ jednostki organizacyjnej posiada osobowość prawną nie ma ogólnych przepisów)

2. Rodzaje osób prawnych: państwowe, samorządowe, komunalne i prywatne osoby prawne (skarb państwa największa osoba prawna, z którą mamy do czynienia).

1. Niektóre jednostki organizacyjne ZUS państwowe osoby prawne

2. Samorządowe - wspólnoty samorządowe, gmina, powiat, województwo.

3. Gospodarcze - te, które prowadzą działalność gospodarczą (przedsiębiorstwa państwowe).

4. Społeczne - stowarzyszenia, związki zawodowe, partie polityczne, kościoły, związki wyznaniowe, fundacje z celami o charakterze społecznym.

3. UE - jest osobą prawną, według traktatu Lizbońskiego przestaje istnieć wspólnota, europejska, którą wchłonęła UE.

4. Jednostki organizacyjne, które nie są osobami prawnymi (odpowiednio do nich będziemy stosować przepisy o osobach prawnych):

1. Spółki handlowe osobowe (komandytowa, partnerska - są regulowane przez przepisy dotyczące spółek handlowych)

2. Ułomne osoby prawne - to coś z artykułu 33 ze znaczkiem 1

3. Cechy:

1. Zdolność prawna - ma charakter bierny, pasywny - możliwość do bycia podmiotem jakichś obowiązków, lub praw, możliwość posiadania jakichś uprawnień, albo obowiązków (np. ktoś jest właścicielem czegoś).

2. Zdolność do czynności prawnych - ma charakter aktywny, możliwość kształtowania osobowości prawnych swoimi aktami woli. Zmiana sytuacji poprzez zaciągnięcie zobowiązania, lub nabycie uprawnienia. Może tego dokonać podmiot, który ma zdolność do świadomego formułowania aktów woli.

5. Granice czasowe istnienia podmiotu:

1. Osoby fizyczne - narodziny (początek), śmierć (koniec), problem sporu, czy początkiem istnienia człowieka jest zapłodnienie czy są jego narodziny (każdy człowiek ma inny kod genetyczny). Osoba fizyczna zaczyna się z chwilą urodzenia, ale istnieją przepisy szczególne cofające początek osoby fizycznej do życia płodowego, ale jest to zdolność prawna ograniczona (np. przepis szczególny dotyczący dziedziczenia ustawowego, dziecko spłodzone, jeśli urodzi się żywe, to dziedziczy majątek, jeśli urodzi się martwe to nie dziedziczy ). W prawach majątkowych jest warunek żywego urodzenia. Płód ludzki jest określany terminem nasciturs. Koniec to śmierć, ale istnieje problem z ustaleniem, czy człowiek żyje, lub, kiedy umarł (instytucja stwierdzenia zgonu, stwierdzenie, na podstawie dowodów przez sąd, że człowiek nie żyje). Jeśli nie ma dowodów, co się dzieje z człowiekiem, wiadomo, tylko, że go nie ma (zaginięcie). Instytucja uznania za zmarłego, orzeczenie sądu, uznające kogoś po pewnym określonym, czasie za zmarłego. Standardowy termin to 10 lat liczone od końca roku, kiedy osoba zaginęła. Jest to pewien stan prawny, ale bez pewności, że jest poprawny. Jeśli osoba się odnajdzie, to sąd cofa swoją decyzję, ale nie zawsze udaje się wszystko odzyskać.

2. Osoby prawne - mają jakiś początek, mają koniec, ale nie muszą go mieć. Osobę prawną można rozwiązać. Przepis indywidualizuje jednostkę organizacyjną tworzy osobę prawną (np. podział samorządowy). Często przepisy mówią, jedynie, jakie cechy ma spełnić ten twór, aby był jednostką określonego rodzaju (np. spółdzielnią, spółką, stowarzyszeniem) i stwierdza, że dany podmiot jest osobą prawną. Weryfikacja czy są spełnione warunki bycia osobą prawną - rejestracja. Istnieje organ rejestrowy przeprowadzający daną weryfikację. Jest prowadzony rejestr, ma on funkcję weryfikacyjną. Funkcja informacyjna rejestru. Rejestry są jawne. Najważniejszy to KRS (krajowy rejestr sądowy), rejestr dla związków wyznaniowych. Organami rejestracyjnymi są sądy administracyjne. Jeżeli przepis określa jak powstała osoba prawna, to można również na podstawie tego przepisu zmienić, lub zlikwidować osobę prawną (upadłość, czas, na którym osoba była utworzona). Finał to wykreślenie z rejestru.

6. Osoba fizyczna od początku do końca ma taką samą zdolność prawną. Tylko nasciturs Mają ograniczoną zdolność prawną. Osoby fizyczne mają zróżnicowany zakres zdolności do czynności prawnych, ze względu na 2 czynniki:

1. Wiek - jakaś umowna granica wieku (pełnoletności)

2. Stan psychiczny - ktoś może być upośledzony, cierpieć na chorobę psychiczna itp. Musi to być orzeczone, orzeczeniem sądu o ubezwłasnowolnieniu (całkowite - nie jest w stanie prowadzić swoich spraw, częściowe - potrzebuje pomocy w prowadzeniu swoich spraw).

7. Osoba prawna ma węższy zakres działania, węższą zdolność prawną. Osoba prawna ma zdolność do czynności prawnych, z zasady jest to pełna zdolność, chyba, że z pewnych przepisów wynika, że zdolność ta jest ograniczona.

8. Grupy osób fizycznych:

1. Pełna zdolność do czynności prawnych. Osoby, które ukończyły lat 18 i nie są ubezwłasnowolnione. Istnieje pewien wyjątek, istnieje możliwość zawarcia małżeństwa przez dziewczynę mającą 16 lat, wtedy uzyskuje pełną zdolność do czynności prawnych - trwale.

2. Nie mają zdolności do czynności prawnych - może zawrzeć umowę powszechnie zawieraną, w drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Umowa musi być dobrze wykonana, wtedy jest ważna (np. dziecko kupuje chleb). Osoby niemające 13 lat i mające 13 lat, ale ubezwłasnowolnione całkowicie nie mają zdolności do czynności prawnych.

3. Ograniczona zdolność do czynności prawnych - mogą zawierać drobne umowy, swobodnie dysponować swoim zarobkiem, jeśli maja jakieś składniki majątkowe mogą nimi rozporządzać. W pozostałych przypadkach osoba może dokonać czynności, ale za zgodą przedstawiciela. Osoby, które ukończyły lat 13, ale nie ukończyły 18 i nie zostały ubezwłasnowolnione całkowicie, albo mają 18 lat i zostały ubezwłasnowolnione całkowicie mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych.

9. Przedmiot prawny - coś, co dotyczy danego stosunku prawnego (gazeta - przedmiot czynności sprzedaży)

1. Podział ze względu na charakter, (z czego są zbudowane):

1. Materialne najważniejsze są rzeczy jako przedmiot mający charakter materialny, wydzielone ze świata przyrody i będącej przedmiotem jakiejś własności. Rzeczy są ruchome lub nieruchome. Wszystko, co jest trwale powiązane z gruntem jest częścią nieruchomości. Są pewne wyjątki, przepisy szczególne, np. o własności lokalnej, lokal będący inną nieruchomością. Rzeczy ruchome, czyli to co nie jest nieruchomością. Zwierzęta udomowione, mają charakter majątkowy. Ale nie są rzeczami. Zwierzęta w stanie wolnym nie mogą być przedmiotem obrotu. Ciecze i gazy nie są rzeczami, ale woda tłoczona wodociągiem, mimo iż nie jest rzeczą podlega obrotowi.

2. Niematerialne - pieniądz, papiery wartościowe, akcje, obligacje, dobra intelektualne (autorskie prawa do utworu, wynalazku), energia. Niektóre mają charakter majątkowy, podlegają obrotowi. Przedmioty niematerialne niemajątkowe, np. osobiste prawa autorskie, dobra osobiste (art. Osobisty KC), zdrowie, imię nazwisko, godność, życie.

2. Czy mogą być przedmiotem obrotu, czy nie (czy można rozporządzać danymi przedmiotami):

1. Majątkowy - tak, mogą być przedmiotem obrotu

2. Nie majątkowy - nie mogą być przedmiotem obrotu.

10. Konsument - osoba fizyczna, która dokonuje czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą. Osoba prawna z definicji nie jest konsumentem. Jeżeli dana osoba fizyczna nie prowadzi działalności gospodarczej, to zawsze jest konsumentem. Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, ale zawierająca umowę niemającą bezpośredniego związku z tą działalności również jest konsumentem.

07.12.2009

Prawo - wykład 9

Temat: Czynności prawne.

1. Oświadczenie woli - przejawienie tej naszej woli.

1. Art. 56

2. Zasady współżycia społecznego - zasady moralne, dobre obyczaje

2. Czynność prawna:

1. jednostronna - jedno oświadczenie woli

2. dwustronne - umowa (dwa oświadczenia woli)

3. wielostronne - umowy, uchwały - wymagana większość oświadczeń woli

3. Czynności prawne konsensualne - wystarczą oświadczenia woli (najem, umowa o dzieło, umowa - zlecenie)

4. Niektóre czynności prawne wymagają czegoś więcej, pewnych działań faktycznych, fizycznych (wydanie, przekazanie, wręczenie) - umowa przechowania (musimy wydać daną rzecz), danie zadatku, umowa o powierzeniu mienia pracownikowi przez pracodawcę (np. samochodu) - tzw. czynności prawne realne.

5. Czynność prawna pomiędzy stronami - musimy interpretować tą wolną wolę nadawcy (okoliczności), jaki był jego cel. Czynności jednostronne skierowane do jakiegoś określonego kręgu osób (np. testament) próbujemy zobiektywizować, przyjmując średni miernik interpretacji.

6. Przepis wymaga określonej formy - wymagania złożone; jeżeli nie wymaga, to mamy swobodę, ale musi być dostatecznie ujawnione (ta wola) - znaki werbalne, słowa, komunikacja niewerbalna - np. zakupy w sklepie samoobsługowym w sposób dorozumiany (niewerbalny)

1. Ważne jest czy druga osoba miała możliwość dostania oświadczenia naszej woli (np. list polecony) - reszta nas nie interesuje.

2. Gdy ktoś miał obowiązek złożenia oświadczenia woli i tego nie dokonał (gdy sądowo nakazane) - art. 64 sąd podejmuję decyzję za oskarżonego (orzeczenie zastępujące oświadczenie)

7. FORMA

1. czasem forma musi być ściśle określona

2. zawsze formy pisemne

3. Podpis ręczny; gdy nie może pisać, ale może czytać, to odcisk, potwierdzony przez osobę obecną przy tym (świadka, najlepiej notarialnego, ale może przed urzędem gminy lub powiatu); gdy nie może czytać, tylko akt notarialny.

4. forma elektroniczna - podpis ma charakter podpisu elektronicznego - ciąg znaków, pewien kod.

5. akt notarialny - umowa spisana przez notariusza (ustalona tożsamość osób, składających oświadczenie)

6. forma z potwierdzonym notarialnie podpisem

7. forma z datą pewną (data potwierdzona urzędowo - lub śmierć kogoś)

8. testament holograficzny, własnoręcznie sporządzony

8. Skutki niedochowania wymaganej przez prawo formy:

1. część skutków nie zachodzi (forma potrzebna dla osiągnięcia określonego skutku - ad eventum)

2. nieważność czynności (ad solemnitater) - brak skutku. Jeżeli przepis zastrzega, że ma występować dana forma - to jest to forma zastrzeżona rygorem nieważności.

3. dla celów dowodowych, - jeżeli forma jest dobra, to mogę potem przed sądem dochodzić swoich praw, gdy zła - to ma skutki, ale nie mam jak ich egzekwować.

9. Uprawdopodobnienie za pomocą pisma - jakiś wykaz, potwierdzenie.

10. Umowa konsumencka - nie było umowy pisemnej, ale konsument coś chce to sąd może się zgodzić (pod rygorem niedopuszczenia dowodu).

11. WADY OŚWIADCZEŃ WOLI - Art. 82 i dalej.

1. powodujące bezwzględną nieważność czynności - brak świadomości woli osoby wyrażającej wolę (przyczyną choroba psychiczna, stany przemijające, działania pod wpływem środków odurzających), brak swobody (ktoś działa pod wpływem zewnętrznego fizycznego przymusu i nie jest w stanie mu się oprzeć, np. głód narkotyczny), tzw. pozór (złożenie oświadczenia woli dla pozoru pod jej wiedzą - np. aktorzy w teatrze).

2. nieważność względna czynności - gdy ktoś przez uchylanie się od skutków oświadczenia woli komunikuje, że było ono wadliwe.

3. Działanie pod wpływem błędu

1. błąd istotny - gdyby znał ten błąd, to tego oświadczenia woli bym nie podpisał; gdy nieodpłatnie - mogę się uchylić od skutków; gdy odpłatnie, mogę się uchylić jeśli:

2. jeśli mój błąd wywołany przez 2 str. (źle zrozumiałem, wina nieumyślna drugiej strony)

3. 2 strona wiedziała, że jestem w błędzie, ale nie sprostowała tego

4. 2 strona nie wprowadziła w błąd, ale gdyby chciała, mogłaby ten błąd łatwo zauważyć

5. błąd wywołany umyślnie przed drugą stronę - gdy wywołany podstępnie, mogę się uchylić od skutków oświadczenia woli

6. groźba bezprawna, - gdy ktoś mówi, że naruszy jakieś dobro (fizyczne, majątkowe, cielesne) i ma charakter bezprawny (pod wpływem tego lęku składam oświadczenie woli) - przymus psychiczny

7. Obowiązuje termin roczny dla uchylenia się od skutków oświadczeń, które zostały złożone pod wpływem podstępu (od chwili jego wykrycia) i wystąpienia przymusu.

12. UMOWY

13. Tryby zawarcia umowy:

1. oferta (składa oferent - propozycja zawarcia umowy, podaje wszystkie możliwości, I oświadczenie - oferta; II - przyjęcie oferty - umowa; przyjmujący - oblat, przyjmuje ofertę bez zmian - milczenie oblata oznacza niezgodę.

2. negocjacje (rokowania) - jedna strona zaprasza do negocjacji, formując warunki, druga przystępuje też ze swoimi warunkami, dochodzenie do konsensusu)

3. przetarg (i aukcja)

14.12.2009

Prawo - wykład 10

1. Egzamin 25.01.2009 13.15 aula A

2. Przedstawicielstwo - jeden podmiot, dokonuje czynności prawnej w imieniu i na rzecz, rachunek innej osoby. To, co innego niż ktoś coś robi we własnym imieniu, ale na rachunek, kogoś innego.

1. Komisant - coś sprzedaje i działa we własnym imieniu.

2. Sprzedaż czegoś panu X, a pan X ma z czymś problemy.

3. X zgłasza się do komisanta działającego na rachunek komitenta zastępstwo pośrednie, to nie jest przedstawicielstwo.

4. Przedstawicielstwo:

1. Ustawowe, Np. rodzice wobec dziecka.

2. Wynika z orzeczenia sądu - opiekun osoby ubezwłasnowolnionej

3. Pełnomocnictwo - czynność prawna jednostronna

1. Ogólne - na piśmie, pod rygorem nieważności, czynności zwykłego zarządu (nie jest ono zdefiniowany), trzeba oceniać to w sposób bardziej obiektywny często budzi spory. Np. czynności dotyczące zwykłego zarządu przekraczają zakres zwykłego zarządu.

2. Rodzajowe - dla określonego rodzaju czynności, np. zarządzanie nieruchomością.

3. Szczególne - do indywidualnie określonej czynności.

4. Jeżeli czynność, która ma być dokonana przez pełnomocnika ma pewną formę, to pełnomocnictwo do tej czynności musi mieć również daną formę.

5. Pełnomocnictwo jest czynnością jednostronną, jest to prawo, a nie obowiązek.

1. Umowa podstawowa jedna strona ma dokonać czynności w imieniu kogoś pełnomocnictwo.

1. Np. umowa zlecenie - zleceniobiorca zobowiązuje się, musi mieć pełnomocnictwo, Umowa agencyjna - szukanie potencjalnych kontrahentów.

2. Udzielenie pełnomocnictwa jest czynnością nie tylko jednostronną, ale i oderwaną. To, że nie wymaga podstawy nie znaczy, że zawsze jej nie ma.

3. Lokal przeznaczony do obsługiwania publiczności - w lokalu są osoby czynne (personel), osoba czynna - istnieje domniemanie, że jest umocowana do dokonywania czynności z klientami (Np. sprzedaż gazet w sklepie z warzywami, w banku prowadzenie rachunku bankowego).

3. Przedawnienie - dotyczy roszczeń majątkowych, przedmiotów majątkowych (nie roszczenia o charakterze niemajątkowym).

1. Jest to związane z upływem czasu.

2. Jak termin minie, państwo nie zapewnia już ochrony (są oddali powództwo, komornik nie podejmie czynności) - nie ma środka, żeby zmusić stronę do wypełnienia zobowiązania.

3. Jeżeli osoba odda nam (Np. dług) dobrowolnie, to wszystko jest w porządku.

4. W przypadku przedawnienia organy uwzględnią tylko powództwo, gdy jest podniesiony zarzut.

4. Prekluzja - terminy zawite, mogą to być roszczenia majątkowe i niemajątkowe. Jest termin roczny, po jego upływie roszczenie wygasa z mocy prawa.

1. Terminy:

1. 10 lat

2. 3 lata - działalność gospodarcza

3. Świadczenia krótkookresowe, np., co miesiąc, co kwartał - Np. czynsz - roszczenie przedawnia się po trzech latach

4. Inne dla innego rodzaju określonych roszczeń, np. rok, 6 lat

5. Dane roszczenia, np. petytoryjne, dotyczące własności nieruchomości nie ulegają przedawnieniu

2. Zawite - przepisy mówią, jaki to jest okres

5. Przedawnienie - przepis musi wyraźnie mówić, że coś się przedawnia, w przypadku prekluzji wygasa.

1. Przerwa - przestaje biec, zerowanie stopera, przerwę powoduje NP. uznanie przez drugą stronę roszczenia, podjęcie wszelkich czynności dotyczących dochodzenia roszczeń. Gdy wszczynamy jakieś postępowanie np. przed mediatorem to następuje przerwanie i przedawnienie nie biegnie. Zacznie biec, gdy jest prawomocne zakończenie postępowania (10, lub 3 lata).

2. Zawieszenie - zatrzymanie czasu na okres przyczyny zawieszającej, po odwieszeniu czas biegnie dalej. Jest to wywoływane przez siłę wyższą powodującą, że wierzyciel nie może dochodzić swojego roszczenia. Jest powodowane, przez bliskie stosunki (Np. rodzinne) między stronami, Np. dłużnik i wierzyciel zostają małżeństwem, roszczenia w trakcie powstania małżeństwa nie biegną.

3. Brakuje konkretnych przepisów, czasem są stosowane przez analogię.

4. Przepisy w kodeksie mają charakter dyspozytywny - stosujemy ja, gdy strony się inaczej nie umówią.

6. Komutacja cywilna - sposoby obliczania terminu.

1. Termin może być w dniach, tygodniach, miesiącach i latach.

2. Terminy kończą się z końcem dnia. Jeżeli ostatni dzień wypada w dniu ustawowo wolnym od pracy, to termin upływa w pierwszym dniu roboczym. Wyjątkiem są terminy dotyczące urodzin, wtedy termin upływa z początkiem dnia.

1. Zasady obliczania:

2. Np. 14.12.2009:

1. Zwieramy umowę na rok termin upłynie 14.12.2010

2. Termin miesięczny upłynąłby 14.12.2010

3. Termin tygodniowy minie 21.12.2009

4. Jeżeli liczymy termin w dniach, zaczynamy go liczyć od dnia następnego Termin dwudniowy kończy się z upływem środy (16.12).

Temat: Zobowiązania

7. Zobowiązanie - stan, stosunek prawny, w którym jedna strona żąda spełnienia świadczenia od drugiej strony:

1. Żądający - wierzyciel

2. Dłużnik - od niego żądają

8. Źródła zobowiązań:

1. Umowy - czynności prawne dwustronne. Umowy mogą być jedno, lub dwustronnie obowiązujące (dwu jest najwięcej).

2. Zobowiązania wynikające z czynów niedozwolonych - jeden podmiot wyrządza drugiemu szkodę (Np. dziurawienie opon w samochodzie), delikt - czyn niedozwolony (czynność deliktowa)

3. Inne występują rzadziej:

1. Zobowiązanie z czynności jednostronnej,

1. Np. przyrzeczenie publiczne, Np. Zaginął pies, uczciwemu znalazcy dam nagrodę!!!

2. Bezpodstawne wzbogacenie - ktoś przelał nam na konto pieniądze, bo pomylił się w numerze i można się o upomnieć zwrot.

2. Orzeczenie sądu Np. wywłaszczenie

9. Wykonanie zobowiązania art. 354 zobowiązanie trzeba wykonać zgodnie z umową, zasadą życia społecznego i ustalonym zwyczajem.

10. Dłużnik ma świadczyć ze starannością należytą - jest to staranność ogólnie wymagana w stosunkach danego rodzaju, chyba, że z umowy wynika inaczej.

11. Jakość przedmiotu świadczenia:

1. Świadczenie rzeczy oznaczonej, co do gatunku - Np. 10 ton węgla, 1 tona ziemniaków, 2 tony piasku. Jakość ma być średnia, chyba, że strony ustalą bardziej szczegółowo.

12. Zasada nominalizmu - trzeba świadczyć tyle, ile wynika ze zobowiązania. Wartość pieniądza ulega zmianie w czasie (najczęściej jest mniejsza na skutek inflacji). Jeśli dojdzie do istotnej zmiany po powstaniu zobowiązania jest furtka dla strony zobowiązanej. Można się umówić, albo zwrócić do sądu o waloryzację świadczenia. Sąd może zmienić wysokość i sposób świadczenia zobowiązania.

13. Jeżeli nastąpiła nadzwyczajna zmiana stosunków - świadczenie groziłoby stratą, albo szkoda dla jednej ze stron, sąd może zmienić wysokość świadczenia, albo sposób wykonania Rebus sikstansibus, (jeśli warunki się nie zmieniły). Jeśli warunki się zmieniły można wnieść o rozwiązanie umowy, żeby jej nie świadczyć.

1. Oprócz kwoty głównej są również odsetki strony mogą się umówić, ale istnieje też przepis prawa (art. 481 KC). Odsetki zawsze należą się za opóźnienie, wierzyciel nie musi żądać odsetek.

2. Wysokość odsetek:

1. Można się umówić, ale nie można przekroczyć odsetek maksymalnych (obecnie jest to 20%)

2. Odsetki ustawowe - ustala je rada ministrów rozporządzeniem (obecnie wynoszą 13%)

3. Problem waluty - nie ma zastrzeżenia, że świadczenia muszą być spełnione w danej walucie. Umowa przesądza o tym, jaka to ma być waluta. Jeśli nie ma innego zastrzeżenia, dłużnik może świadczyć odpowiednik w walucie polskiej, istnieją reguły NBP dotyczące kursu.

14. Szkoda - dotyczy tylko wartości majątkowej, a nie uszczerbku o charakterze niemajątkowym, wtedy to jest krzywda.

1. Obrażenie kogoś to krzywda

15. Szkoda majątkowa = Faktyczny rozmiar uszczerbku (miałem samochód, samochód mi uszkodzono) + utracone korzyści (nie miałem, ale mogłem mieć lucrum cesas)

16. Szkodę można naprawić na 2 sposoby:

1. Poprzez przywrócenie do stanu poprzedniego

2. Wypłata odszkodowania pieniężnego, albo w innej formie

1. Wierzyciel wybiera sposób naprawiania szkody.

17. Krzywdę można naprawić za pomocą:

1. Oświadczenia, przeprosin, ogłoszenia

2. Zadośćuczynienia (zwykle pewna kwota pieniężna)

21.12.2009

Prawo - wykład 11

1. Odpowiedzialność solidarna - szczególny rodzaj solidarności

1. Solidarność dłużników - czynna. Kilku dłużników ma świadczyć dane świadczenie na rzecz danego wierzyciela, jest to zobowiązanie solidarne, wierzyciel może żądać świadczenia od wszystkich, jednego lub kilku. Ten wybrany ma obowiązek spełnić świadczenie w pełni. Egzekucje można prowadzić do skutku z majątku danej osoby, którą wierzyciel wybrał.

2. Solidarność wierzycieli - bierna. Dłużnik, który zapłacił świadczenie może żądać od pozostałych, aby mu oddali, świadczenie regresywne. Pozostali mogą wystąpić z żądaniem regresu, do tego, który przyjął świadczenie jest to relacja między wierzycielami.

3. Strony mogą się umówić, może to też wynikać z orzeczenia sądu. Odpowiedzialność członków spółki cywilnej jest przykładem odpowiedzialności solidarnej. W stosunku do długów spółki są dłużnikami solidarnymi a w stosunku do majątku są wierzycielami.

2. Źródła zobowiązań:

1. Umowy - najpopularniejsze źródło zobowiązań. Większość umów to czynności prawne konsensualne. Większość umów to umowy konsensualne, Np. sprzedaż, darowizna, zamiana. Umowy realne - musi nastąpić dokonanie faktycznych czynności Np. Umowa przechowania. Przedmiot przechowania trzeba wydać przechowawcy i wtedy jest dopiero umowa.

1. Czynności kauzalne - istnieje wzrost stanu majątku, czy była podstawa tego przysporzenia (kauza). Ich jest większość

2. Abstrakcyjne - Np. Zobowiązanie wynikające z czeku lub weksla. Nie badamy podstawy prawnej, dlaczego dany weksel został wystawiony.

3. Umowa nieodpłatna - jedna strona uzyskuje przysporzenia, Np. Darowizna, umowa przysporzenia (pożyczka jakiejś rzeczy), użyczenie.

4. Umowy odpłatne - dwie strony mają zyski, Np. sprzedaż, zamiana, umowa o pracę, nie koniecznie zlecenie.

5. Jednostronnie zobowiązująca

6. Obustronnie zobowiązująca - czy świadczenia są równoważne, ekwiwalentne

1. Ekwiwalentne - umowa wzajemna, Np. umowa sprzedaży (cena odpowiednikiem towaru) nie badamy tego od strony ekonomicznej. Każda sprzedaż jest umową wzajemną. Większość umów to umowy wzajemne Np. pożyczka oprocentowana to umowa wzajemna. Trudniej znaleźć umowy niewzajemne - Np. umowa ubezpieczenia, obie strony zobowiązane są do danego świadczenia, ale ubezpieczony świadczy składkę jako świadczenie okresowe, a świadczenie ubezpieczyciela jest obwarowane warunkiem. Nawet, jeżeli jedna ze stron nie zaofiaruje swojego świadczenia to druga może się z tym świadczeniem wstrzymać Np. kupuję towar to muszą mi go wydać, a jak nie wydadzą mogę nie zapłacić.

7. Umowy athezyjene - przez przystąpienie, sytuacje, gdzie jedna ze stron określa wzorzec umowy, regulamin, ogólne warunki umów. Wszelkie umowy zawierane z kontrahentami są identyczne. Kontrahenci nie mają możliwości ingerencji w umowę, bo ona określa pewien wzorzec. Kontrahenci mogą przystąpić, lub nie.

8. Umowa konsumenta - jedna strona jest konsumentem, a druga nie jest konsumentem, najczęściej przedsiębiorca. Umowy konsumenckie są w większości adhezyjne, ale czasem są tez negocjowane. Umowy konsumenckie i adhezyjne - kontrahent konsumenta jest stroną silniejszą, określającą warunki we wzorcu. Konsument jest stroną słabszą. Przepisy reguluje prawo wspólnotowe, które było implementowane do praw krajowego. W Polsce poprzez przeniesienie dosłowne.

9. Niedozwolone postanowienie umowne - postanowienie wprowadzone przez kontrahenta dla konsumenta (nie dotyczy głównych świadczeń stron Np. ceny. Cudzo o innego rodzaju postanowienia stawiające konsumenta w gorszej sytuacji. W KC 385 (3) jest lista przykładowych klauzul, które krzywdzą konsumenta (Np. wykluczenie odpowiedzialności za niewykonanie czynności, do której kontrahent był zobowiązany), klauzula taka:

1. Musi rażąco naruszać interesy konsumenta

2. Musi kształtować prawa w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami (zasadami współżycia społecznego)

3. Postanowienie, o co chodzi musi być nieuzgodnione indywidualnie z konsumentem.

1. Niedozwolone postanowienie umowne nie wiąże konsumenta, inne wiążą. Ale trzeba to będzie wykazać.

2. Ciężar dowodu spoczywa na kontrahencie, mimo, że on może powiedzieć, że było to uzgodnione indywidualnie. Konsument może zaczepić ogólne warunki umów (wzorzec), a nie tylko konkretnej umowy. Jeśli to się uda wygrać, sąd poleca wpisać wzorzec do rejestru wzorców niedozwolonych. Wszyscy, który zawarli umowy na podstawie takiego wzorca, nie muszą się sądzić. Takie postanowienia po prostu nie wiążą ich. Sąd okręgowy w Warszawie, się zajmuje tymi sprawami.

3. Czyny niedozwolone (delikty), wyrządzenie nim szkody

4. Świadczenie nienależne (bezpodstawne wzbogacenie)

1. Czynności prawne jednostronne

1. Orzeczenie publiczne

2. Faktyczne działania o charakterze legalnym, ale podjęte bez umowy (prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia) - to rodzi zobowiązanie między stronami. Trzeba działać z odpowiednią starannością.

3. Orzeczenie sądu / decyzje organizacyjne

5. Wyzysk - jedna ze stron znajduje się w przymusowym położeniu (jest niedołężna, lub niedoświadczona), druga strona o tym wie i chce to wykorzystać, aby dane świadczenie dla niej było dużo bardziej korzystne. Np. ktoś musi jechać do lekarza taksówką, a taksówkarz żąda wygórowanej taryfy, bo wie, że nie możemy się wycofać. Druga strona może żądać zwrotu tego, co świadczyła albo podwyższenia świadczenia II strony, lub jeszcze unieważnienia umowy. Termin prekluzyjny 2 letni.

6. Umowa przedwstępna. Strony zawierają umowę i zobowiązują się, że w przyszłości zawrą nową umowę przyrzeczoną o konkretnej treści. Zwykle wprowadza się jakiś termin. Istnieje w tym przypadku prekluzja roczna. Jeśli jedna strona chce umowy przyrzeczonej, a druga się rozmyśliła. Zależy to od treści. Jeśli umowa wcześniejsza jest poprawnie sporządzona, spełnia wymogi, od której zależy ważność umowy przyrzeczonej, można żądać zawarcia umowy przyrzeczonej. Jeśli nie spełniła wymogów nie można egzekwować zawarcia umowy przyrzeczonej.

7. Odszkodowanie w granicach ujemnego zawarcia umowy:

1. Wymogi formy - Np. chodzi o nabycie nieruchomości, musi być umowa o charakterze aktu notarialnego. Najpierw zawiera się umowę przedwstępną w formie zwykłej umowy. Nadszedł termin, nabywca ma pieniądze a zbywca się rozmyśla umowa nie spełniała wymogów formy. Można żądać odszkodowania, ale tylko w mniejszych granicach. Gdyby umowa przedwstępna była w formie notarialnej można by było żądać zawarcia umowy przyrzeczonej.

8. Umowy z udziałem/ na rzecz osoby trzeciej:

1. Mamy 2 strony X - wierzyciel i Y - dłużnik, Y się umawia z, Z, który mówi, że zwolni X z długu, ale skoro X dalej żąda zapłaty nie można się zasłaniać tym, że Z miał zwolnić a nie zwolnił. Y może żądać odszkodowania od Z.

2. X umawia się z Y, że będzie świadczył Z

3. X zobowiązuje się Y, że będzie świadczył na rzecz Z.

9. Przy zawieraniu umów można podejmować dodatkowe czynności mające za zadanie zabezpieczenie wykonania umowy.

1. Zadatek - jego charakter można określić dowolnie, ale jeśli to nie nastąpi, to wtedy są przepisy regulujące dawanie zadatku. Jeśli dałem zadatek i nie wywiązałem się druga strona może zadatek zatrzymać. Jeśli druga strona się nie wywiązała, to musi oddać zadatek dwa razy (2 razy większa wartość), jeśli nie są to pieniądze to trzeba oddać zadatek (nie 2 razy).

10. Termin, wymagalność - nie jest nigdzie określona, możliwość wykonania zobowiązania. Albo jest to określone w czynności prawnej, upływ terminu powoduje, że świadczenia staje się wymagalne. Jeśli termin nie został sprecyzowany, świadczenie staje się wymagalne po wezwaniu wierzyciela. W większości umów typowych wierzyciel spełnia do spełnienia świadczenia (Np. zakup gazety).

1. Przyszły termin jest zastrzeżony na korzyść wierzyciela, czy dłużnika?

1. Dłużnika - może żądać przed terminem, a wierzyciel musi przyjąć przed terminem

2. Wierzyciela - odwrotnie

3. Termin jest zastrzeżony na korzyść dłużnika. Podobnie jest w oświadczeniu częściowym. Wierzyciel nie może odmówić przyjęcia części, chyba, że część nie ma to sensu dla wierzyciela.

11. Miejsce świadczenia:

1. Dług oddawczy - dłużnik ma oddać wierzycielowi (świadczenie pieniężne).

2. Dług odbiorczy - wierzyciel zwraca się do dłużnika (każde inne świadczenie nie pieniężne).

12. Opóźnienie, obowiązek wynikający z ustawy uprawniający do naliczenia odsetek z tytułu opóźnienia. Czym innym jest zwłoka - opóźnienie z winy dłużnika. Jeżeli dłużnik ma kilka długów dla tego wierzyciela to wierzyciel ma prawo określić, który z tych długów dłużnik spłaca.

13. Potwierdzenie, że świadczenie zostało spełnione - dłużnik ma prawo do pokwitowania, czyli dowodu, że świadczenie zostało spełnione. Jeżeli nie ma pokwitowania dłużnik może łożyć świadczenie do depozytu sadowego, albo je wstrzymać.

04.01.2010

Prawo - wykład 12

Temat: Odpowiedzialność deliktowa.

1. Delikt - czyn niedozwolony

1. Albo podmiot swoim zachowaniem wyrządza szkodę.

2. Zachodzi jakieś zdarzenie wywołujące szkodę i istnieje przepis który wiążę kogoś z tą szkodą.

2. Odpowiedzialność deliktowa - ex delicio, opiera się na 3 zasadach:

1. Zasada winy - model podstawowy, czyn, którego dany podmiot jest sprawcą. Czyn musi być zawiniony, co wynika z 4 przesłanek:

1. Czyn zabroniony

2. Wina - subiektywny stan umysłu, zamiar (wina umyślna), oraz wina nieumyślna, np. nie przewidzieliśmy jakiegoś skutku, bo nie dołożyliśmy należytej staranności (zaniedbanie). Winy nie ponoszą osoby, które nie są zdolne do podejmowania celowych działań (małoletnie, które nie mają lat 13, osoby niepoczytalne z powodu zaburzeń psychicznych - nie musi być to stan trwały). Jeżeli niepoczytalność została spowodowana środkami odurzającymi i osoba sama się wprowadziła w ten stan to i tak będziemy przypisywać mu winę Ja na sylwestrze . Jeżeli osoba prawna wyrządziła szkodę mówimy o winie organu osoby prawnej.

3. Szkoda - może mieć dwie formy, majątkowy (ta właściwa) można wyróżnić:

1. Rzeczywisty uszczerbek

2. To, czego nie miałem, ale mogłem mieć, przez to zdarzenie nie uzyskałem tego - utracone korzyści

3. lub niemajątkowy (krzywda)

4. Musi istnieć związek przyczynowy między czynem i szkodą - czyn musi być przyczyną skutku, którym jest szkoda. Na gruncie polskiego prawa jest związek normalny - normalne następstwa danej przyczyny. Np. Ktoś został potrącony przez samochód i w wyniku tego ma złamaną nogę, trafił do szpitala i tam zarażono go chorobą. Gdyby przyjąć koncepcję warunku koniecznego gdyby kierowca nie potrącił pieszego to pieszy nie zostałby zarażony chorobą. Zgodnie ze związkiem normalnym kierowca odpowiada tylko za potrącenie osoby. Warunek konieczny i warunek wystarczający

1. Przypadki nie objęte sankcjami - czynności obrony społecznej (siebie, kogoś, jakiegoś dobra). Dochodzi do zamachu, odpierając zamach wyrządzamy komuś krzywdę, ale nie ma bezprawności czynu. Wszystko zależy od proporcjonalności użytych środków.

2. Stan wyższej konieczności - coś zagraża jakiemuś dobru, najczęściej majątkowemu. Chcąc odwrócić to bezpieczeństwo poświęcamy jakieś inne cudze dobro (np. gasimy pożar cudzym płaszczem) - to nie jest delikt. Trzeba przyjąć zasadę, że wartość tego mienia, którego się broni jest większa od tego, którym się broni.

2. Sprawstwo - dotyczy też przypadków, gdy sprawców jest kilku współsprawstwo (także ci, którzy nakłaniali - podżegali w prawie karnym, pomogli, świadomie skorzystali, że ktoś poniósł szkodę. Odpowiedzialność solidarna - solidarni dłużnicy poszkodowanego.

1. Dana osoba odpowiada za cudzą winę, cudze działanie - wina w nadzorze, ktoś miał sprawować pieczę, nadzór, można mu przypisać winę, gdy podopieczny wyrządził szkodę. Szkoda wyrządzona przez zwierze - odpowiedzialność ponosi ten czyje to jest zwierze.

2. Podstawą odpowiedzialności jest art 414

3. Zasada ryzyka - szkoda wynika nie z działania ludzi, ale z jakichś innych procesów, ale przepis wskazuje, kto za to odpowiada - odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Np. odpowiedzialność przedsiębiorstw wprawianych w ruch za pomocą sił przyrody (prądu elektrycznego, energia cieplna, energia cieplna).

1. Szkoda wyrządzona przez ruch (działalność) tego zakładu, Np. Ktoś przewrócił się na dworcu, bo było ślisko PKP odpowiedziało za to (za swój zły ruch)

2. Problemy związane z budynkami - Np. coś się zawali i ktoś poniesie szkodę.

3. Wyrzucenie, wylanie, wypadnięcie czegoś z pomieszczenie - odpowiada ten, kto tam mieszka

4. Szkoda wyrządzona przez pojazd odpowiedzialność ponosi samoistny posiadacz, (jeśli się pożyczy komuś samochód i będzie wypadek to ten, co pożyczył go odpowiada), w przypadku zderzenia obowiązuje zasada winy trzeba ustalić winę.

3. Sposoby obrony Egzoneracja - wykazanie, że zachodziły przesłanki:

1. Że szkoda była wynikiem siły, której działania nie da się przewidzieć.

2. Wykazanie, że szkoda nastąpiła z wyraźnej winy osoby trzeciej.

3. Wykazanie wyłącznej winy poszkodowanego

4. Zasada słuszności - odpowiedzialność deliktowa może dojść do skutku w przypadkach, gdy obowiązuje zasada winy. Nie można przypisać winy w nadzorze, albo nie udało się wskazać osoby, która ponosi winę. Nikt nie ponosi wtedy winy. Jeżeli z porównania stanu majątkowego sprawcy i poszkodowanego wynika, że sprawca ma większe środki majątkowe, a dla poszkodowanego szkoda jest duża, można żądać wyrównania winy od sprawcy na zasadzie słuszności.

5. Naprawianie szkody:

1. Majątkowe - przywrócenie do stanu poprzedniego, restytucja, są szkody, których nie da się naprawić.

2. Odszkodowanie - kompensacja - rekompensata - wycenienie szkody i sprawca ma wypłacić odszkodowanie albo dać towary mające równą wartość szkody.

6. Naprawienie krzywdy:

1. Wyrażenie żalu, publiczne ogłoszenie, przeprosiny, sprostowanie.

2. Zadośćuczynienie - też ma charakter pieniężny, chodzi o szkodę niemajątkową, więc nie da się tego wycenić, jest to kwota symboliczna, która ma na celu poprawić humor (dla otarcia łez) poszkodowanego.

1. Sąd musi wziąć pod uwagę przyczynienie poszkodowanego i ustala w ilu % poszkodowany się przyczynił i o tyle obniża odszkodowanie.

7. Dłużnik nie wykonuje zobowiązania, ewentualnie świadczy, ale za mało, bez jakości, czy po terminie brak, lub wykonanie nienależyte. Odpowiedzialność kontraktowa. Rodzi to działalność odszkodowawczą, jeżeli wywołało szkodę jest to odpowiedzialność na zasadzie winy.

1. Szczególny przypadek - zwłoka dłużnika, dłużnik się opóźnia i to opóźnienie jest zawinione, jeżeli wywołało szkodę to wierzyciel może żądać naprawienie szkody.

2. Jeśli dłużnik ma świadczyć w pieniądzu to zawsze wierzyciel może żądać odsetek, bez względu na to czy jest wina, czy nie. A jeżeli to spowodowało szkodę to można żądać jeszcze naprawienia tej szkody.

3. W zwłoce może znaleźć się wierzyciel, gdy opóźnia się w odbiorze świadczenia, a dłużnik jest gotowy, żeby świadczyć.

18.01.2010

Prawo - wykład 13

1. Egzamin z prawa:

• Test będziemy uzupełniać na czerwonych kartach odpowiedzi, co najmniej 1 odpowiedź dobra, a nie będą dobre wszystkie.

• Wyniki, będą koło środy - w formie wydruku (grupami), budynek E409 piętro 3

• Wpisy do indeksu - kolejny poniedziałek 10.00 - 12.00 (Jak skończymy egzamin z mikroekonomii), nie trzeba iść osobiście.

• Poprawka jakby, co będzie dopiero w II semestrze

2. Tematy:

• Źródła prawa (Polskiego i UE)

• Obowiązywanie prawa, (od kiedy, do kiedy, publikacje, gdzie)

• Stosowanie prawa, (kto, struktura sądownictwa)

• Kolizje i reguły kolizyjne, - jaki akt ma pierwszeństwo

• Wykładnia (językowa, pozajęzykowe, Co chcemy uzyskać - stabilność [językowe], dostosowanie do sytuacji [pozajęzykowe])

• Księga I Kodeksu cywilnego

• Podmioty prawa, osoby fizyczne, prawne, ułomne osoby prawne, zdolność prawna, zdolność do czynności prawnych (pełna, ograniczona, brak czynniki wieku itp.) Skutki związane ze zdolnością

• Przedmioty stosunków prawnych, świadczenia (majątkowe, niemajątkowe, materialne i niematerialne)

• Rzeczy (ruchome i nie ruchome), część składowa rzeczy, przynależność rzeczy

• Czynności prawne - czynności, które wykonują podmioty

• Sposoby składania oświadczeń woli (formy, skutki niezachowania form), Klasyfikacje czynności (kauzalne, abstrakcyjne)

• Umowy (tryby zawarcia [oferta, negocjacje, przetargi], konsensualne, realne, ze względu na przysporzenie, odpłatna, nieodpłatna, wzajemna, konsument, umowy adhezyjne, umowy konsumenckie

• Wady oświadczenia woli (brak świadomości, brak swobody i działanie dla pozoru - przyczyny bezpośrednie, błąd, podstęp - przyczyny zależne)

• Przedstawicielstwo (ustawowe, pełnomocnictwo, - na czym polega, jakie są rodzaje)

• Sposoby obliczania terminów (wiek osoby fizycznej, dzień wolny od pracy itp.)

• Przedawnienie, (co to jest, jaka jest istota, co się przedawnia, zawieszenie, prekluzja [terminy zawite]

• Zobowiązania, (co to jest, wierzyciel, dłużnik, świadczenie, solidarność dłużników, wierzycieli, źródła zobowiązań, delikty, umowy przedwstępne, przyrzeczone, skutki niedotrzymania umowy przedwstępnej, co i kiedy możemy żądać)

• Sposoby wzmocnienia wykonania zobowiązania, zadatek, pojęcie, skutki.

• Wykonanie zobowiązań, trzeba wykonać z godnie z treścią, waloryzacja świadczeń, zmiany sposobu wykonania)

• Wyzysk (zmiana świadczenia, podwyższenie, ochrona konsumencka, niedozwolone postanowienia umowne

• Czas wykonania - termin, gdzie, u kogo, jaką starannością, opóźnienie (odsetki ustawowe, maksymalne)

• Przypadki, kiedy brak wykonania jest zawiniony - zwłoka, odpowiedzialność kontraktowa z czyjej winy nastąpiła

• Czyny, niedozwolone źródłem dla zobowiązań, obowiązek naprawienia szkody, szkoda majątkowa i niemajątkowa, czyli krzywda, związek przyczynowy, zasada winy, winy w nadzorze, zasada ryzyk, zasada słuszności, naprawienie szkody (majątkowej albo krzywdy)

---