zaburzeń czytania o podłożu neurotycznym. Podobne poglądy prezentują inni badacze czescy (za Bogdanowicz 1989). Sugerują oni, że w krajach, gdzie struktura jeżyka jest łatwiejsza, np. w Hiszpanii, opanowanie umiejętności czy­tania jest szybsze oraz mniej stresujące, a właśnie w napięciu emocjonalnym upatrują przyczynę częstszego występowania zaburzeń czytania w krajach an­glosaskich. Omawiani autorzy twierdzą, że sama struktura języka nie może być przyczyną trudności w czytaniu, gdyż nie ma wpływu na powstawanie zabu­rzeń funkcji psychomotorycznych leżących u podstaw czytania. Może być ona jednak źródłem czynników neurogennych. Zwracają przy tym uwagę na to, że możliwy jest wpływ specyficznych warunków językowych, takich jak po­sługiwanie się dialektem czy żargonem w rodzinie, na częstość występowania trudności w czytaniu. Wpływ posługiwania się gwarą w domu na pojawie­nie się trudności w czytaniu dostrzega także J. Malendowicz (1978). Z ko­lei L. Bandura (1963) obserwował trudności w poprawnym wypowiadaniu się słownym oraz w czytaniu i pisaniu u dzieci dwujęzycznych. Także R. Pen-niceard (1987) opisuje trudności w nabywaniu sprawności językowych przez dzieci emigrantów afrykańskich i indyjskich uczące się w szkołach londyń­skich. Uznaje ona, że trudności językowe, dotyczące także czytania i pisania, wynikają ze specyfiki języka, jakim posługuje się otoczenie tych dzieci i one same. Jest to bowiem swoista mieszanka języków etnicznych z językiem an­gielskim.

A. Malik (1990) przeprowadził nad dziećmi dwujęzycznymi serię badań, z których wynika, że trudności w czytaniu (dotyczące techniki i zrozumienia) pojawiają się, gdy tekst dotyczy treści kulturowo obcych dla tych dzieci, czyli wtedy, gdy w mniejszym stopniu mogą odwołać się do swej wiedzy ogólnej i doświadczenia.

M. Maruszewski (1970) na podstawie obserwacji odmiennych obrazów afazji u Japończyków i u Chińczyków sformułował hipotezę, że różnice między językami naturalnymi mogą powodować odmienne — w pewnych granicach — kształtowanie się mechanizmów mowy u osobników posługujących się różnymi językami, czyli odrębną ich lokalizację w korze mózgowej.

A. Jorm (1985) jest zdania, że doniesienia o różnicach w częstotliwości występowania trudności w czytaniu między poszczególnymi krajami wynikają raczej z odmiennych kryteriów definiowania i diagnozowania tych zaburzeń. Niewątpliwe różnice występują tylko między czytaniem pisma o charakterze fo­netycznym i ideacyjnym. Na potwierdzenie tego faktu przytacza badania, które wykazały, że dzieci z zaburzeniami czytania są w stanie przyswoić czytanie chińskich tekstów, wizualny mechanizm dekodowania nie sprawia im bowiem trudności. Potwierdzają ten pogląd także opisy M. Maruszewskiego (1969, 1970), prezentujące pacjenta dwujęzycznego (angielski i chiński), który demon­strował odmienneJaburzenia po uszkodzeniu lewej okolicy ciemieniowo-poty-

72

---