Ekspresjonizm: geneza i istota zjawiska, główni przedstawiciele na świecie i w Polsce.
Polscy ekspresjoniści skupieni byli wokół poznańskiego „Zdroju” (należeli do niej m.in. Witold Hulewicz, Adam Bederski, Jan Stur, Sgtanisław Kubicki). Stworzyli oni w swej twórczoci symbiozę tradycjonalizmu i nowatorstwa. Deformacja, operowanie poetyckim antywalorem, luźność wizji poetyckiej: te cechy charakterystyczne dla ekspresjonistów łączyły się z tą spośród tradycji młodopolskich, która w Dwudziestoleciu budziła największe sprzeciwy. Chodzi o wielosłowie, styl patetyczno-hiperboliczny, język nadużywający pojęć abstrakcyjnych, nieobecności konkretów i realiów dnia codziennego. Cechy te wyostrzała, ich programowa pogarda dla formy, wyrosła z wiary w poezję jako „mowę duszy”. Ekspresjoniści poznańscy odegrali pewną rolę jako programotwórcy i animatorzy, a jeden z nich - Jerzy Hulewicz - jako dramaturg. Wittlin - czołowy polski ekspresjonista - jako poeta jest autorem tylko jednej książki „Hymnów”. Są w nich widoczne związki z ekspresjonizmem niemieckim, „Hymnami” Kasprowicza. Wszystko służy tu jednemu. Sprzeciwowi wobec śmierci i wojny wyrażonemu tak, jak gdyby poeta sam je odkrył i uświadomił sobie ich grozę. Pacyfistami byli także Słonimski i Tuwim. Pacyfizm Wittlina był jednak bardziej humanitarny i uniwersalny oraz bardziej realistyczny. Zegadłowicz rozwijał ekspresjonizm w kierunku racjonalizmu, stylizacji ludowej. Ten nurt ekspresjonizmu stracił na ambicjach filozoficznych, zmalał. Istotne dla prozy Dwudziestolecia są nurty ekspresjonistyczne. Punktem wyjścia są tu wielkie idee, przeniknięte moralizmem, irracjonalizmem, ewangelicznością. Główną z nich jest pacyfizm. W metodzie pisarskiej dominuje emocjonalne zaangażowanie duch święty, przesady, wyjaskrawienie. Głównymi bohaterami są wybitne jednostki lub ludzie - symbole. Okres ten otwiera powieść Andrzeja Struga „Żółty Krzyż”. O związkach z ekspresjonizmem świadczą odwołania do halucynacji czy oniryzmu, a także zafascynowanie zjawiskami psychicznymi takimi jak rozdwojenie jaźni, telepatia. „Żółty Krzyż” to wielkie oskarżenie pierwszej wojny światowej. Symbolem zbrodniczości wojny jest w „Żółtym Krzyżu” fakt zamordowania przez polityczno-wojskowe mechanizmy aktorski filmowej, uosobienia urody życia, fantazji, piękna. Powieścią naturalistyczno-ekspresjonistyczną są „Zmory” Emila Zegadłowicza, traktujące o szkolnej edukacji młodego człowieka. Sprzeczne cechy tego utworu to oskarżycielsko - pamfletowy sposób przedstawiania galicyjskiej szkoły sprzed I wojny światowej oraz problemy dojrzewania seksualnego ukazane w sposób wyjątkowo drastyczny. Z ekspresjonizmem związana jest też twórczość Juliusza Kadena - Bandrowskiego. W satyrze politycznej pt. „Mateusz Bigda” mówi on o przedmajowych latach polskiego parlamentaryzmu. Zarówno w Karykaturze pamfletowej, jak w demonizującej hiperboli pisarz stworzył postacie o niesamowitej ile wyrazu - z tytułowym bohaterem, przywódcą ruchu ludowego, na czele. Efekty swoje osiągnął brutalnością języka, spotwornieniem i zanimizowaniem fizycznych cech swoich postaci.