20. Wzorzec nauki - definicja i rola

Wzorzec nauki - uznany ideał nauki, który wyznacza reguły kiedy możemy zaakceptować lub odrzucić twierdzenie.

• Ma ukierunkować i uzasadnić działalność badawczą bez względu na jej odniesienie przedmiotowe.

21. Analityczno-empiryczny wzorzec nauki

• Celem nauki jest obiektywna obserwacja, opis obserwacji, wyjaśnienie zaobserwowanych faktów i przewidywanie oraz zastosowanie owej wiedzy w praktyce.

• 3 ogólne warunki wstępne:

1. Istnieje świat zewnętrzny o określonych właściwościach

2. Określenie celu prowadzonych badań

3. Przekonanie, że poznanie jest w ogóle możliwe

• „jedność nauki”- uznanie, że nauki społeczne i przyrodnicze powinny podążać w jednym kierunku

• Nauki przyrodnicze są ścisłe. Nauka bada obiektywnie istniejącą rzeczywistość zewnętrzną wobec człowieka

• Rozwój nauki odbywa się poprzez systematyczne gromadzenie wiedzy empirycznie sprawdzalnej, logicznie uporządkowanej, komunikowalnej dzięki systemowi pojęć i symboli, orzekającej tylko o prawdzie lub fałszu.

• W nauce nie można oceniać co powinno lub nie się dziać, a tylko dążyć do zrozumienia funkcjonowania zjawisk.

• Należy uogólniać wnioski płynące z empirii tworząc abstrakcyjne systemy wiedzy. Teorie można oceniać tylko w świetle dostarczonych faktów.

• Rozwój wiedzy odbywa się poprzez eliminację teorii niezgodnych z empirią.

Założenia modelu analityczno - empirycznego

1. Istnieje świat zewnętrzny posiadający swoje właściwości, niezależnie od ludzkich spostrzeżeń:

• Świat jest uporządkowany i ma własną strukturę, istnieje w nim regularność i ład

• Rzeczywistość jest zbiorem wszystkich elementów empirycznie obserwowalnych

• Fakty społeczne istnieją jako zewnętrzne wobec badacza, trwają niezależnie od jego woli i świadomości, podobnie jak fakty przyrodnicze.

2. Istnieje zgodność co do celu prowadzonych badań:

• nauka odnosi się do obiektywnie lub potencjalnie istniejącej rzeczywistości, niezależnie od stanu subiektywnej świadomości

• prawda jest celem nauki, ale nie jest pewna i stała, nie można jej ostatecznie dowieść, lecz nauka oferuje nam jedynie prawdę przypuszczalną

• nauka ukierunkowana na tworzenie wiedzy nomologicznej (praw ogólnych)

3. Poznanie jest możliwe za pomocą modeli metodologicznych wspólnych dla specjalistów

• nauka dostarcza dyrektyw do działania

• ma opisywać, wyjaśniać, przewidywać rozwój zjawisk, sterować tym, co się dzieje

• poznanie nie jest w całości izomorficzne (jednorodne w strukturze) lecz uwarunkowane teoretycznie

• wiedza naukowa się zmienia, ale jest w danej chwili prawdziwa, o czym przesądza język, dowody, uzasadnienie, metody, teorie.

Ograniczenia modelu analityczno- empirycznego:

• akceptacja reifikacji (uprzedmiotowienia) człowieka - pozwala osiągnąć tylko fragmentaryczną wiedzę

• uprzedmiotowienie człowieka budzi wątpliwości natury etycznej

22. Hermeneutyczno-humanistyczny wzorzec nauki

• Świat ludzki nie jest zewnętrzny wobec człowieka, lecz istnieje w nim samym o tyle, o ile jest tworzony w ludzkich działaniach, które nie są zdeterminowane tak jak zdarzenia przyrodnicze

• Zachowania ludzkie wymagają ZROZUMIENIA a nie WYJAŚNIENIA. Polega to na odkrywaniu sensów

• Informację o człowieku zdobywa się z interpretacji tekstów, które obrazują postawę życiową człowieka

• Analiza tekstu ma przynieść rozumienie podmiotu, który go stworzył. Nie chodzi o rekonstrukcję oryginału, bo to byłoby przywracani martwego znaczenia tekstów

• Rozumienie jest sposobem na uzyskanie dostępu do rzeczywistości społecznej poprzez zderzenie własnych przekonań i zwyczajów z innymi, stanowiącymi przedmiot badań.

• Burzy się obiektywistyczne rozumienie w nauce, udowadniając sytuacyjność badacza, uwikłanego w KONTEKST historyczny o ZMIENNYM CHARAKTERZE.

Model hermeneutyczno-humanistyczny wskazuje, że społeczeństwo nie jest faktem zewnętrznym, ale jest formą tworzoną przez działania społeczne.

1. Społecznej istoty człowieka nie można zredukować do zjawisk biologicznych i fizycznych

2. Człowiek nie funkcjonuje na zasadzie mechanizmu, ale ujawnia w swoim zachowaniu wielowymiarową duchowość, na którą składają się: jednostkowość, wspólnotowość, dobro, wolność, kreatywność.

3. Jednostki i grupy społeczne jako podmioty działań politycznych nie są czymś gotowym, ale trzeba je badać w procesie tworzenia się i zmian

4. Społeczeństwo jest określoną, zintegrowaną całością, posiadającą swoiste cechy

5. Cała rzeczywistość społeczna jest stwarzana ciągle od nowa i wypełniana sensem przez ludzi w ich codziennych interakcjach, których cechą jest swoistość i wyjątkowa odrębność przysługująca zachowaniom ludzkim.

---