FOLKLOR - Można współcześnie określić jako odrębną i samodzielną część kultury symbolicznej, prawie bezrefleksyjną, właściwą konkretnym środowiskom ( wiejskim, miejskim, zawodowym towarzyskim… ), mniejszym lub grupom społecznym, aż do całego społeczeństwa włącznie. Termin ten wprowadził do obiegu pisarz William Thoms w połowie XIX (ang. Folk-lore - wiedza ludu ) określając nim najstarsze składniki kultury takie jak "pradawne zwyczaje, obyczaje, obrzędy, zabobony, ballady, przysłowia etc.". Różnie definiowano zakres tego pojęcia. Niektórzy badacze zaliczali do folkloru kulturę symboliczną, społeczną i materialną, inni zawężali to pojęcie do literatury ustnej. Współczesna folklorystyka zajmuje stanowisko pośrednie włączając w zakres folkloru dziedzinę zwyczajów, obrzędów i wierzeń wraz z kulturą artystyczną obejmującą literaturę ustną, muzykę i taniec.
Józef Burszta wyróżnił 3 rodzaje współcześnie występującego folkloru:
-Zanikający folklor tradycyjny - Obejmuje on klasyczne gatunki literatury ustnej, oraz wokalno-muzyczne i choreograficzne relikty dawnej obrzędowości.
-Folklor współczesny (spontaniczny) - Jest wyrazem aktywności twórczej poszczególnych subkultur, ale obejmuje również przekaz interspołeczny, zaspokajając różne potrzeby międzyludzkiej komunikacji. Transmisja treści następuje zarówno w kontaktach bezpośrednich, jak i poprzez różnego rodzaju środki przekazu (słowo drukowane, telewizja, internet). Obejmuje takie formy jak: pogłoska, plotka, anegdota, dowcip, satyra towarzyska, stereotypowy toast, formuła życzeniowa, porzekadło, przysłowie sytuacyjne, parodia, legenda miejska, itd.
-Folklor rekonstruowany - Jest to zjawisko wtórne, obejmujące teksty i obrzędy wyuczone, opracowane stylistycznie i przedstawiane w sytuacjach celowo zaaranżowanych (np. kapele grające na tradycyjnych instrumentach, zespoły wokalne i taneczne, np. zespół "Mazowsze") Określa się je jako folkloryzm.
FOLKLORYZM - Jako jeden z pierwszych, termin ten zaproponował Józef Burszta, widział on konieczność oddzielenia kategorii folkloru od folkloryzmu. Jest to wybieranie elementów pochodzących z folkloru ludowego i cytowanie ich w kontekście oderwanym od pierwotnych znaczeń. (Ciekawostka: ang. Fake-lore - Sztuczna, podrobiona wiedza )
Cechy treściowe folkloryzmu wg Józefa Burszty:
- wydobywanie z zasobu tradycyjnej kultury ludowej, historycznej lub aktualnej elementów, które z określonych powodów stają się atrakcyjne z racji np. swej artystycznej formy czy emocjonalnej treści.
-prezentowanie odbiorcom treści w postaci mniej lub bardziej autentyzowanej lub przetworzonej, ewentualnie łączonej z elementami tym treściom obcymi dla zaspokojenia potrzeb estetycznych i innych.
-występowanie tych elementów w pewnych tylko sytuacjach specjalnie odmiennych od ich autentycznego występowania.
Inaczej, folkloryzm to styl kultury popularnej i masowej, opierający się na twórczej adaptacji elementów folkloru przez osoby nie związane z daną tradycją kulturową. Powstanie folkloryzmu wiąże się z pojawieniem się w pierwszej połowie XIX w. ideologii ludowości, uznającej folklor za istotną wartość estetyczną i ważny element kształtowania postaw nacjonalistycznych. Obecność fokloryzmu wiąże się głównie z modą "na ludowość" w kulturze popularnej, m.in. w muzyce ( Goran Bregovic, De Press, Brathanki), architekturze, plastyce, rzemiośle artystycznym. Folkloryzm przybiera także oficjalne, zinstytucjonalizowane formy, często inspirowane lub wspierane przez państwo, np. Stowarzyszenie Twórców Ludowych, zespoły "Mazowsze" i "Śląsk", festiwale kultury ludowej, uroczystości dożynkowe.
DLA DOCIEKLIWYCH I LEKKO NADGORLIWYCH - FOLKLOR W POLSKIEJ MYŚLI ETNOGRAFICZNEJ:
W Polsce długo utrzymywała się tradycja etnograficznego pojmowania terminu folklor. Pojęcie to obejmowało zjawiska określane również mianem kultury duchowej, społecznej i materialnej głównie w odniesieniu do kultury chłopskiej. Tradycja ta wywodzi się od monumentalnego zbioru folklorystycznego Oskara Kolberga (1814 - 1890),zatytułowanego „Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa podania, przysłowia, obrzędy, gusta, zabawy, pieśni, muzyka i tańce”. Autor tego dzieła dokonał zapisów ustnej twórczości ludowej, opisał zwyczaje i obrzędy rodzinne i doroczne, a także stroje, zabawy, muzykę i tańce dziewiętnastowiecznego chłopstwa polskiego. Definicja kolbergowska miała charakter zbieracki i sięgała do pierwocin polskiej folklorystyki naukowej.3
Szerokie pojmowanie terminu folklor zaproponował Julian Krzyżanowski w swym „Słowniku folkloru polskiego”: „Materiał, nazywany folklorem, obejmuje zjawiska z dziedziny ustalonych zwyczajów ogólnych, powszechnych nie jednostkowych, zwłaszcza zwyczajów o charakterze obrzędowym; następnie zjawiska z dziedziny wierzeń demonologicznych, meteorologicznych, medycznych, zawodowych i wszelkich innych; wreszcie zjawiska z dziedziny kultury artystycznej, muzyczno słownej, z grubsza odpowiadającej pojęciu literatury ustnej”.4
W latach powojennych badaniem folkloru pieśniowego zajmowali się polscy etnomuzykolodzy, M. i J. Sobiescy. Polski folklor zdefiniowali następująco: „Folklorem nazywamy te dziedziny twórczości ludowej, które nie przejawiają się w konkretnym materiale, uchwytnym kształcie i nie pozostawiają po sobie trwałego śladu w postaci realnych przedmiotów, jak to ma miejsce w zakresie plastyki ludowej. Tworzywem folkloru jest dźwięk, niepisane słowo, gest (ruch taneczny), a efektem ludowa muzyka wokalna i instrumentalna, ludowa literatura i tańce ludowe, które przeniknęły się wzajemnie jak najściślej.