LEKI PSYCHOTROPOWE.
Lekami psychotropowymi nazywamy leki, wpływające względnie wybiórczo na czynności psychiczne:
Na procesy kojarzeniowe (intelektualne),
Na stany emocjonalne,
Podział:
Leki psychodepresyjne - hamujące:
Neuroleptyki ,
Leki kojące, anksjolityczne,
Leki psychoanaleptyczne - pobudzające:
Leki psychotoniczne,
Leki przeciwdepresyjne,
Leki psychodysleptyczne:
Działanie:
Wpływają na czynność mózgu, głównie pośrednio - poprzez neuroprzekaźniki (neuromediatory): (inoradrenalinę, dopaminę, serotoninę, acetylocholinę, kwas gamma - aminomasłowy GABA),
Mogą wpływać na biosyntezę tych neuroprzekaźników, na ich wydzielanie z zakończeń neuronalnych,
Interferują też z modulatorem czynności neuronów, z aktywnymi peptydami obecnymi w OUN,
Wpływają bezpośrednio na stan receptorów OUN, powodując pobudzenie lub hamowanie,
Na pograniczu leków psychotropowych znajdują się leki uspokajające o mniej wybiórczym działaniu na procesy psychiczne.
LEKI USPOKAJAJĄCE.
Działanie:
Zmniejszają pobudliwość OUN - hamują jego czynność,
Działają równocześnie hamująco na sferę ruchową kory mózgu (p/padaczkowo), niekiedy ograniczają świadomość; utrudniają pracę umysłową i wywołują senność,
Stosowane w stanach podniecenia psychicznego, w nerwicach,
Preparaty:
Związki bromu.
Związki zawarte w roślinach:
Kozłek lekarski (Tincura Valerianae, Neospasmina, Validol),
Rumianek pospolity,
Męczennica,
Róg dwuszyjkowy,
NEUROLEPTYKI.
Działanie:
Uspokajająco i antyemocjonalnie (zobojętnienie wobec otocznia),
p/psychotycznie (hamują objawy takich chorób psychicznych jak autyzm, urojenia, halucynacje, stany maniakalne),
Hamująco na ośrodki autonomiczne (termoregulacji, oddechowy i naczynioruchowy),
Na układ pozapiramidowy (parkinsonizm),
Na układ piramidowy (katalepsja po większych dawkach),
Blokują receptory dopaminoergiczne,
Blokują receptory alfa - adrenergiczne,
Działają presynaptycznie (hamują uwalnianie amin katecholowych, zwłaszcza dopaminy),
Hamują wychwyt zwrotny noradrenaliny i dopaminy,
Blokują raceptory muskarynowe, wywołując zaparcia, tachykardię, suchość w ustach,
Działanie niepożądane:
Ze strony OUN:
Zespół parkinsonowski, napadowe dyskinezy, senność, apatię, mataczenie, rozdrażnienie, depresja polekowa, napady padaczkowe, zaburzenia, termoregulacji,
Ze strony układu krążenia:
Tachykardia, hipotermia ortostatyczna,
Ze strony układu krwiotwórczego:
Aezynofilia, pancytopenia, plamica małopłytkowa,
Ze strony układu endokrynnego:
Mlekotok, spadek libido, zaburzenia miesiączkowania, kiper - i hipoglikemia,
Ze strony układu pokarmowego:
Żółtaczka cholestatyczna, zaparcia,
Ze strony skóry:
Reakcje alergiczne, nadwrażliwość na światło słoneczne,
Preparaty:
Pochodne fenotiazyny:
Chlorpromazyna,
Fenactil (drażetki- 0,01; 0,025 i 0,1g, krople 4 %, ampułki im. 0,025 g/ 5 ml oraz iv. 0,05 g/ 2 ml; doustnie zazwyczaj 0,025 - 0,05 g 3 x dziennie, oraz im 0,25 - 0,05 1 - 4 x dziennie, i iv 0,1g w powolnym wlewie kroplowym w 500 ml/ 5 % glukozy),
Lewomepromazyna,
Tisercin (drażetki 0,025 g oraz amp., 0,025 g/ 1 ml, stos. Doustnie 0,025 - 0,05 g/dobę w dawkach podzielonych),
Promazyna,
Promazin (drażetki 0,025; 0,05 i 0,1g, ampułki 0,1 g/ 2 ml; zazwyczaj doustnie 0,10,9 g/dobę w 3 - 4 dawkach powielanych oraz im., iv. 0,1 - 0,5 g),
Pernazyna,
Pernazinum / Taxilan (tatbl. 0,025 i 0,1 g, amp., 0,05 g/ 2 ml; doustnie 0,05 - 0,1, 2 - 3 x dziennie, im),
Chlorpernazinum - Prochlorperazyna; p.o. w psychiatrii, leczenie wymiotów,
Pochodne tioksantenu:
Chlorprotyksen,
Chlorprotixen (tabl. powlekane 0,015 i 0,05 g, doustnie 0,05 - 0,6 g/dobę w dawkach podzielonych,
Flupentyksol:
Fluanxol (tabl. 0,5 i 3,0 mg, amp. 0,02 g/ 1 ml; doustnie, im),
Klopentyksol:
Clopixol (tabl., amp., doustnie, im),
Pochodne butyrofenonu:
Haloperydol:
Haloperidol /Apo-Haloperidol, Decaldol (tabl., krople, płyn, amp., doustnie, im jednorazowo w 4 tyg.),
Droperydol
Droperidol (amp., im, iv lub w premedykacji oraz we wstrząsie),
Pochodne benzamidu:
Sulpiryd:
Sulpiryd /Egloryl, Meresa, Sulpiryl (kaps., tabl., syrop 2,0 g/ 100 ml, amp. 0,1 / 2 ml, doustnie 0,1 - 0,3 g/dobę, im 0,4 - 0,6 g/dobę)
LEKI KOJĄCE P/LĘKOWE, ANKSJOLITYCZNE.
Działanie:
Antyemocjonalne, p/lękowe, p/agresyjne przy stosunkowo słabym działaniu uspokajająco - nasennym,
Wiele z nich działa ośrodkowo zwiotczająco na mięśnie prążkowane,
Stosowane w leczeniu nerwic, w stanach nadmiernego podniecenia, pobudzenia, napięcia emocjonalnego, lęków,
Preparaty:
Pochodne benzodiazepiny,
Elenium /Valium - chlordiazepoksyd (draż., amp., 0,1 g, doustnie 2 - 4 x dziennie, iv 0,050,1 g),
Relanium - diazepam (tabl., zawiesina 0,3125 mg/ 1 g, amp., doustnie, iv, im),
Oxazepam (tabl.; doustnie),
Signopam - temazepam (tabl.; doustnie 3x dziennie),
Lexotan - bromazepam,
Lorafen /Lorans (draż, doustnie 2 - 3 x dziennie),
Medazepam /Rudotel (kapsułki, tabl., doustnie 0,005 g 2 - 3 x dziennie),
Tranxene -20, -50, -100 /Cloranxen - klorazepat (kaps., fiolki, doustnie, im, iv),
Xanax/Afobam-alprazolam (tabl.) b) Hydroksyzyna,
Hydmxizinum/Aterax (draż., tabl., powlekane 0,01 i 0,025 g, amp., 0,1 g/ 2 ml, syrop 0,2 %, doustnie 0,01 - 0,025 g 3 x dziennie, im 0,05 - 0,1 g co 4 - 6 godz.),
Tymetozyna,
LEKI POBUDZAJĄCE OUN.
LEKI ANALEPTYCZNE - CUCĄCE.
Pobudzają gł. Czynności ośrodka oddechowego i naczynioruchowego,
Niektóre z nich pobudzają funkcje intelektualne mózgu,
Preparatu:
Coffeinum natrium benzoicum/Kofex - podwójna kompleksowa sól kofeiny (tabl. 0,040,2g, amp., doustnie jednorazowo, sc, im),
Niketamid:
Cardiamid (krople, amp., doustnie, im),
Cardiamid - Coffein/Niketamid + kofeina (0,1 g) + strychnina wzrost RR (doustnie 10 - 20 kropli 2 - 3 x dziennie, sc, im, 1amp. 1 - 2 x dziennie),
LEKI PSYCHOTONICZNE - PSYCHOANALEPTYCZNE, PSYCHOPOBUDZAJĄCE.
Działanie:
Pobudzające na procesy psychiczne (kojarzeniowe, wzrost aktywność umysłową, koncentrację uwagi, pobudzająco na odruchy warunkowe),
Znoszą uczucie znużenia i senności - bezsenność,
Wzrost aktywności psychomotorycznej,
Wyzwalają reakcje wzbudzenia w obrazie EEG, wzrastają reakcje emocjonalne,
Mogą wywołać stan euforii,
Niebezpieczeństwo lekomanii i lekozależności,
Preparaty:
Amfetamina i jej pochodne:
Leki a grupy N/narkotyczne, - mimo iż nie są narkotykami,
Jej stosowanie jest zabronione - bardzo duże uzależnienie,
LEKI NOOTROPOWE.
Działanie:
Wpływają na OUN - poprawiają jego wydolność, zdolność uczenia się, koncentracji, myślenia, zapamiętywania,
Określane jako leki normalizujące zaburzone procesy energetyczne w tkance OUN poprawia się integrująca czynność mózgu i procesy kojarzeniowe,
Działanie niepożądane:
Pobudzenie psychomotoryczne, agresywność, wzrasta napęd płciowy, zaburzenia snu, wzrost masy ciała, zawroty głowy, wymioty, zmiany RR,
Preparaty:
Piracetam /Nootropil, Memotropil (kaps., 0,4 g, tabl., Powlekane 0,4 i 1,2 g, syrop 20 %, amp., 1,0 g/ 5 ml i .... 12,0 g/ 60 ml, doustnie 3 x dziennie 0,8 g, iv 10 g/dobę),
Pirytynol /Enerbol (tabl. Powlekane 0,1 i 0,2 g, zawiesina 3,22 g/ 200 ml; doustnie 0,1 - 0,2 g 3 x dziennie),
LEKI P/DEPRESYJNE - TYMOANALEPTYCZNE.
Działanie:
Poprawiają nastrój,
Normalizują napięcie afektywne i podnoszą je do właściwego, indywidualnego poziomu,
Stosowane w stanach obniżenia napięcia afektywnego - depresji, apatii, przygnębieniu,
Działają pośrednio przez wzrost stężenia neuroprzekaźników w OUN,
ZWIĄZKI TRÓJCYKLICZNE (TRÓJPIERŚCIENIOWE).
Działanie:
Hamują pobieranie zwrotne noradrenaliny i serotoniny ze szczeliny synaptycznej,
Wzrasta stężenie tych amin w otoczeniu receptorów,
Działanie niepożądane:
Obj. zahamowania układu cholinergicznego (atropinopodobne):
Suchość błony śluzowej, jamy ustnej, zaburzenia akomodacji, rozszerzenie źrenic, uderzenia gorąca, tachykardia, zatrzymanie moczu,
Ze strony układu krążenia:
Zatrzymanie rytmu serca, niedociśnienie, zakrzepica, rył głębokich,
Zaburzenia OUN:
Ból i zawroty głowy, bezsenność, majaczenie, objawy pozapiramidowe, niepokój, zespoły depersonalizacji,
Nadmierne pocenie się, reakcje skórne: wysypki, nadwrażliwość na światło słoneczne,
Rzadziej: żółtaczka cholestatyczna, bulimia, zaburz, libido,
Preparaty:
Amitryptylina - Amitryptylinum (draż 0,01 i 0,025 g, amp., 0,05 g/ 2 ml, doustnie, im, iv),
Doksepina - Doxepin /Poldoxin, Sinequan (kaps., amp., doustnie, im),
Imipramina:
Imipramin (draż 0,01 i 0,025 g., amp 0,025 g/ 2 ml, doustnie w 3 dawkach podzielonych, im),
Anafranil /Hidiphen - klomipramina (tabl., draż., amp., doustnie, im),
Opipramol - Pramolan /lnsidion (draż. 0,05 g; doustnie 0,05 - 0,3 g/dobę w 3 dawkach)
ZWIĄZKI CZTEROCYKLICZNE.
Preparaty:
Mianseryna - ma również działanie p/lękowe, p/depresyjne - blokuje receptory adrenergiczne alfa2 i 5 - HT,
Lerivon, Miansan, Mianserin (tabl. 0,01, 0,03 i 0,06 g, doustnie dawki podzielone) ,
INHIBITORY MAO - MONOAMINOOKSYDAZY.
Działanie:
Hamują enzym rozkładający adrenalinę, noradrenalinę, dopaminę i serotoninę,
Wzrost stężenia neurohormonów, szczególnie w OUN,
Następstwem jest pobudzenie psychiczne, poprawa nastroju,
Działanie powolne,
Również p/bólowo, hipotensyjnie, spazmolitycznie i zapierająco,
Działanie niepożądane:
Podniecenie, zaburzenia snu, zawroty głowy, lęk, uczucie sytości, nudności, zgaga, biegunka lub zaparcia, suchość w ustach, zaburz widzenia, rzadko - zaburz, świadomości,
Preparaty:
Meklobemid - Aurorix (tabl. 0,15 g, doustnie 0,3 g/dobę),
INHIBITORY WYCHWYTU SEROTONINY.
Preparaty:
Fluwoksamina - hamuje wychwyt zwrotny 5 HT oraz neurony mózgowe - nie wpływa na układ noradrenergiczny i cholinergiczny, działa p/depresyjnie, wzrasta napęd psychomotoryczny:
Fevarin (tabl. Powlekane 0,05 i 0,1 g; doustnie 0,1 - 0,3 g/dobę w dawkach podzielonych),
Fluoksetyna:
Prozac/Bioxetin, Seronil (kaps., 0,01 i 0,02 g, tabl., 0,02 g, doustnie 0,02 - 0,08 g w dawce jednorazowej lub podzielonych) tzw. „tabletki szczęścia”,
Paroksetyna:
Seroxat (tabl. 0,02 i 0,03 g, doustnie 0,02 g 1 x dziennie),
Tianeptyna:
Coaxil (tabl. Powlekane 0,0125 g, doustnie 3 x dziennie 1 tabl.) - bardzo łagodnie działający, w lekkich depresjach,
ŚRODKI PSYCHODYSLEPTYCZNE.
Wywołują zaburzenia psychiczne, przypominające objawy występujące w psychozach meskalina, haszysz, marihuana, LSD, bufetonina,
Nie są stosowane w lecznictwie,
1