Praca kontrolna

Masaż leczniczy

Biomasaż I, sem. I, gr. A

Elżbieta Wiśniewska

POSTĘPOWANIE REHABILITACYJNE U OSÓB Z CHOROBĄ SHEUERMANNA

Choroba Sheuermanna to kifotyczne zniekształcenie piersiowego odcinka kręgosłupa powstająca przed okresem pokwitania. Obraz hiperkifozy piersiowej to zapadanie się tułowia do przodu, a z tyłu wystawanie pleców w postaci garbu. Choroba rozpoczyna się w wieku 10 - 14 lat. Związana z zaburzeniami wzrostu trzonów kręgów i postępującym sklinowaceniem kręgów (tzw. guzki Schmorla). Etiologia choroby mimo wielu hipotez jest dotychczas nieznana. Deformacja kifotyczna może być zlokalizowana w odcinku piersiowym, piersiowo - lędźwiowym bądź lędźwiowym kręgosłupa. Może towarzyszyć jej mniejszej skolioza. Objawy neurologiczne występują bardzo rzadko - poniżej 1% przypadków. Dominuje brzydka zgarbiona sylwetka i bóle kręgosłupa. Jest jedną z wielu chorób zaliczanych do tak zwanych "jałowych martwic kości". Wspólną cechą wszystkich chorób tej grupy jest obumieranie tkanki kostnej i chrzęstnej bez udziału chorobotwórczych drobnoustrojów.

Nazwa choroby pochodzi od nazwy duńskiego chirurga Holgera Worfela Scheuermanna, który jako pierwszy w 1920 r. pierwszy opisał objawy radiologiczne stwierdzone u 105 pacjentów z „kifozą grzbietową”, spośród których u 60 stwierdził sztywność kręgosłupa. U pozostałych badanych pacjentów stwierdzał pewną ruchomość, głównie boczną - objętego chorobą odcinka kręgosłupa. U niektórych pacjentów występowała niewielka skolioza (skrzywienie boczne kręgosłupa). Szczyt kifozy występował najczęściej między Th7 a Th10. Nie występowały zmiany w szyjnym i lędźwiowym odcinku kręgosłupa. W późniejszych latach stwierdził lędźwiową postać choroby. Twierdził, że przyczyną zmian chorobowych jest awaskularna martwica chrząstki pierścienia włóknistego, prowadząca do zmian o charakterze osteochonditis, które wynikają z ki fotycznego zniekształcenia kręgosłupa.

Do objawów radiologicznych Choroby Scheuermanna składają się: sklinowacenie trzonów, nieregularne końce górnej i dolnej płytki trzonu, zwężone tarcze międzykręgowe, niefizjologiczne kąty krzywizn kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej. Dla rozpoznania choroby Scheuermanna nie jest wymagana obecność wszystkich objawów klinicznych i radiologicznych.

Przyczyny powstania choroby Scheuermanna nie są znane do końca. Scheuermann zakładał, że martwica przednich części trzonów kręgów prowadzi do ich klinowatego zniekształcenia pod wpływem obciążenia z następowym zaburzeniem wzrostu przedniej części trzonu kręgowego. Hipoteza uzasadniała zmiany kliniczne i radiologiczne, ale później sam Scheuermann twierdził, że należy szukać innych czynników wpływających na powstanie zmian chorobowych. Niektórzy badacze zakładali, że podstawą zaburzeń są czynniki zapalne, infekcyjne. Schmorl przeprowadził autopsję 6 pacjentów z chorobą Scheuermanna w wieku 16-24 lat. Wysunął tezę, że kifoza jest następstwem zaniku krążków międzykręgowych w środkowej i dolnej części piersiowego odcinka kręgosłupa. Rozpulchnione jądro miażdżyste prowadzi do spongiozy trzonu, następuje wpuklanie się jądra do trzonu, zniekształcenie trzonu kręgowego. W miejscu przerwania płytki chrzęstnej trzonu dochodzi do zahamowania wzrostu odchrzęstnego. Zaburzenia wzrostu może potęgować zwiększone obciążenie przedniej części trzonu w następstwie uszkodzenia krążka i rozwijającej się nadmiernej kifozy. Okazało się jednak, że podobne zmiany występują również poza odcinkiem kręgosłupa dotkniętym kifozą, a nawet u osób, u których nie rozpoznano choroby Scheuermanna.

Celem postępowania leczniczego w chorobie Scheuermanna jest zapobieganie powstawaniu zniekształceń kręgosłupa, korekcja kosmetyczna zniekształceń, zmniejszenie zniekształceń, zmniejszenie objawów bólowych jeżeli występują, oraz zapobieganie powstawaniu objawów wtórnych. Najważniejsze znaczenie ma działanie profilaktyczne w zapobieganiu występowania zmian, tj.: zwężenie przestrzeni międzykręgowych, gruźlica kręgosłupa.

Wczesne rozpoznanie - jakkol­wiek trudne - jest bardzo ważne, ponieważ pozwala rozpocząć lecze­nie, które zapobiega rozwinięciu się zniekształceń. Leczenie polega na niedopusz­czeniu do zniekształceń przez:

- odciążenie kręgosłupa we wszyst­kich okresach choroby w czasie pracy i wypoczynku;

- stosowanie ćwiczeń wzmacniają­cych mięśnie (według indywidu­alnych zaleceń);

- wykonywanie ćwiczeń oddecho­wych, rozluźniających i masażu;

- leczenie ogólnie wzmacniające, klimatyczne i dietetyczne (zapew­niające odpowiednie odżywianie z uwzględnieniem mleka, serów twarogowych, jarzyn i owoców);

- okresowe badania lekarskie do za­kończenia wzrostu.

W leczeniu choroby wykorzystuje się głównie procedury nieoperacyjne, ćwiczenia wzmacniające „gorset mięśniowy”, posturalne, ćwiczenia elongacyjne oraz gorsety o działaniu elongacyjno - ekstenzyjnym.

Leczenie zależy od stopnia skrzywienia. W nieznacznych skoliozach, bardzo pomaga prawidłowa rehabilitacja. Wykorzystuje się głównie leczenie ruchem (rozciąganie mięśni, ćwiczenia w basenie rehabilitacyjnym) i fizykoterapię, która ma za zadanie przygotować mięśnie do ćwiczeń (ciepłe okłady żelowe, aquavibron, masaż). Stosuje się także leczenie gorsetem, który trzeba nosić przez prawie cały dzień. Metodami rehabilitacyjnymi w terapii skolioz są np. metoda Karskiego, Dobosiewicz, PNF i inne.

Jeżeli skrzywieniom towarzyszą dolegliwości bólowe, wówczas podaje się odpowiednie leki. Leczenie skoliozy może być też operacyjne. Jest ono wskazane gdy kąt Cobba jest większy niż 40°, skrzywienia szybko się pogłębiają oraz występują silne bóle.

Postępowanie i leczenie - uzależnione jest od ciężkości procesu chorobowego. W lżej­szych przypadkach wystarczają jedynie ćwiczenia mięśni grzbietu w celu stworzenia tzw. ochronnego gorsetu mięśniowego i nauka utrzymywania prawidłowej postawy. W chorobie przebiegającej z rozległym klinowaceniem trzonów kręgowych (i niekiedy bólami) konieczne jest z reguły stosowanie łóżeczka gipsowego przez 2 - 3 miesiące z następczym noszeniem gorsetu ortopedycznego przez dal­szych kilka miesięcy. Stosowaniu gorsetu towarzyszą ćwiczenia mięśni grzbietu. Jednocześ­nie choremu zaleca się jak najczęstsze w ciągu dnia leżenie na plecach na twardym, płaskim podłożu w celu odciążenia kręgosłupa, a także układanie się na brzuchu z podparciem mostka (wałek, zwinięty koc) dla korygowania kifozy.

W przypadku o łagodnym przebiegu podstawą leczenia jest odciążenie kręgo­słupa i ćwiczenia wzmacniające mięśnie grzbietu o charakterze koncentrycznym. W przypadkach szybko postępujących warunkiem jest odciążenie kręgosłupa przy pomocy gorsetu ekstensyjnego. Stosowane ćwiczenia nie różnią się w zasadzie od poprzednio omawianych. W odróżnieniu jednak od pleców okrągłych, powstałych na tle dystonicznym w chorobie Scheuermanna, intensyw­ny ruch w warunkach obciążenia nie jest wskazany.

Wyzdrowienie polega na zwa­pnieniu uszkodzeń. Powstałe defor­macje i zniszczone struktury kręgów nigdy nie zostają w całości odtworzo­ne. Powstałe sklinowacenie kręgów najczęściej nie zmienia się. Najbar­dziej charakterystyczne dla tego schorzenia zmiany występują w póź­niejszym okresie choroby, co może wykazać obraz radiologiczny.

Najważniejsze jest utrzymywa­nie kręgosłupa w odpowiednich po­zycjach zapewniających podparcie w miejscach najbardziej narażonych na deformacje. Zapobiega to pogłę­bianiu się klinowatego zniekształce­nia chorobowo zmienionych kręgów i powiększaniu kifozy piersiowej. W bardziej zaawansowanych zmia­nach stosuje się również gorsety ortopedyczne.

Ćwiczenia gimnastyczne, spe­cjalnie dobrane i wykonywane pod ścisłym nadzorem specjalistów mają na celu: zapobieganie zniekształce­niu, wzmocnienie osłabionych mię­śni, zwiększenie ruchomości ela­styczności kręgosłupa, poprawienie postawy i ogólnej sprawności fizy­cznej. Muszą one być prowa­dzone systematycznie.

W przypadkach nasilonych dole­gliwości bólowych należy zapewnić odciążenie chorobowo zmienionego odcinka kręgosłupa. Dopiero po ustąpieniu lub zmniejszeniu dolegliwości bólowych rozpoczyna się ćwiczenia. Wy­niki leczenia zależą od wczesnego rozpoznania i odpowiedniego postę­powania usprawniającego, które za­pobiega powstawaniu nieodwracalnych zniekształceń trzonów kręgo­wych.

Utrwalenie się zmian chorobo­wych w kręgosłupie, poza znaczną deformacją postawy, może mieć wpływ na inne części układu kostne­go (miednicę, stawy biodrowe), co z kolei zmniejsza ogólną wydolność i sprawność organizmu.

Literatura:

1. Borkowska M.: „Choroba Scheuermanna”. [W]: ABC rehabilitacji dzieci. Pelikan. Warszawa 1989.

2. Dziak A.: „Choroba Scheuermanna”. [W]: Kucha J. (red.): Rehabilitacja. PZWL. Warszawa 1989.

3. Kiwerski J., Choroba Sheuermanna. [W]: Schorzenia i urazy kręgosłupa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002.

4. Marciniak R., Choroba Scheuermanna, Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, Wrocław 1979.

5. www.ortopeda.biz.pl, Choroba Sheuermanna, stan na 10.11.2010r

6. www.fizjoklinika.com, Choroba Sheuermanna, stan na 10.11.2010r.

3

---