WSTRZĄS
WSTRZĄS - jest zagrażającym życiu zespołem głębokich zaburzeń hemodynamicznych, prowadzących do krytycznego obniżenia przepływu krwi przez narządy ważne dla życia.
Mechanizmy regulacyjne nie SA w stanie zapewnić prawidłowego przepływu krwi przez narządy ważne dla życia, pojawiają się poważne zaburzenia metaboliczne.
Patogenetyczne mechanizmy wstrząsu można sprowadzić do bezwzględnego albo względnego obniżenia objętości krwi krążącej i/lub załamania czynności serca (tj. krytycznego obniżenia jego pojemności minutowej).
ZESPÓŁ FIZYKALNYCH OBJAWÓW WSTRZĄSU:
Skóra blada, chłodna i wilgotna, słabo napięta
Przyśpieszone tętno
Niskie ciśnienie tętnicze (niekiedy nieoznaczalne, może jednak odpowiadać wartościom „prawidłowym” u osób z nadciśnieniem)
Płytki, przyśpieszony oddech
Skąpomocz lub bezmocz
ETIOLOGICZNE KRYTERIA WSTRZĄSU:
Wstrząs hypowolemiczny - następstwo bezwzględnego lub względnego obniżenia objętości krwi krążącej
Wstrząs sercowo-pochodny - wywołany pierwotnym obniżeniem pojemności minutowej serca
Wstrząs septyczny - wywołany działaniem na ustrój Endo- i/lub ektotoksyn bakteryjnych zwykle w warunkach niedających się opanować posocznicy
Wstrząs hipowolemiczny - wywołany jest obniżeniem objętości krwi krążącej poniżej granicy potrzebnej do utrzymania pojemności minutowej serca, ciśnienia tętniczego i perfuzji tkanek
OBNIŻENIE OBJETOŚCI KRWI BEZWZGLĘDNE:
Krwotok
Odwodnienie
Wymioty
Biegunka
Oparzenie
Nadmierna diureza osmotyczna w przebiegu cukrzycy
OBNIŻENIE OBJETOŚCI KRWI WZGLĘDNE:, gdy objętość krwi odpowiada wprawdzie wielkości prawidłowej, lecz aktualnie jest niedostateczna z powodu zwiększenia objętości łożyska krwionośnego (rozszerzenie naczyń wskutek działania toksyn bakteryjnych lub środków farmakologicznych)
WSTRZĄS POURAZOWY jest jednym z rodzajów wstrząsu hipowolemicznego. Jest następstwem utraty krwi, przemieszczenia płynu z łożyska krwionośnego do tkanek zniszczonych urazem, mechanizmów odruchowych, wyzwolonych przez impulsację czuciową pochodzącą z obszaru dotkniętego urazem.
WSTRZĄS POOPARZENIOWY jest głównie następstwem krytycznego obniżenia objętości osocza traconego z oparzonej powierzchni jako wysięk zapalny.
HIPOWOLEMIA WZGLĘDNA jest istotna przyczyną jeszcze kilku postaci wstrząsów:
Anafilaktycznego
Neurogennego
Endokrynnego (hormonalnego)
WSTRZĄS ANAFILAKTYCZNY, mediatory odczyny immunologicznego (histamina, serotonina, bradykina) rozszerzają naczynia obwodowe, zwiększają przepuszczalność naczyń i obniżają powrót żylny i powodują skurcz mięśni gładkich oskrzeli oraz naczyń krwionośnych w płucach.
WSTRZĄS NEUROGENNY jest skutkiem rozszerzenia naczyń w następstwie urazu mózgu albo wylewu domózgowego, mechanicznego urazu rdzenia kręgowego lub toksycznego uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego.
WSTRZĄS ENDOKRYNNY (hormonalny) w przebiegu przełomu nadnerczego lub tarczycowego wywołany jest zmniejszeniem powrotu żylnego oraz hipowolemii.
WSTRZĄŚ SERCOWO-POCHODNY (kardiogenny) krytyczne obniżenie pojemności minutowej serca spowodowane nagłym obniżeniem pojemności minutowej serca wskutek zmniejszenia siły jego skurczu, znacznego zwolnienia (bradykardia) lub nadmiernego przyspieszenia (tachykardia) akcji serca, a także innych przyczyn np. tamponady worka osierdziowego.
WSTRZĄS SEPTYCZNY jest najczęściej skutkiem posocznicy wywołanej drobnoustrojami Gram-ujemny, rzadziej Gram-dodatni.
ZABURZENIA CZYNNOŚCI NARZĄDÓW I UKŁADU PRZEBIEGU WSTRZĄSU
W czasie wstrząsu szybkość krążenia krwi obniża się i zmniejsza się depresja erytrocytów w osoczu i powstają warunki do ich agregacji zwiększa się wtedy lepkość krwi, krew staje się szlamowata.
PŁUCA
W przebiegu wstrząsu rozwija się niewydolność oddechowa. Zmienia się prawidłowy stosunek między wentylacją a perfuzją płuc.
MÓZG
W miarę zmniejszenia pojemności minutowej serca wzrasta jej część utrzymująca przepływ mózgowy. W warunkach obniżenia ciśnienia tętniczego naczynia mózgu rozszerzają się, co jest wynikiem zwiększonego stężenia jonów wodorowych oraz zmniejszenia pCO2 we krwi. Załamanie czynności ustroju w późnym okresie wstrząsu zależy od niedokrwienia ośrodkowego układu nerwowego.
PRZEWÓD POKARMOWY
W naczyniach włosowatych jelit rozwija się zastój. Jest on następstwem obniżenia ciśnienia tętniczego, przemieszczenia płynu do tkanki okołonaczyniowej oraz wykrzepienia śródmoczowego.
Ograniczenie przepływu krwi przez wątrobę prowadzi do uszkodzenia hepatocytów, stężenia bilirubiny wzrasta. Narząd ten odgrywa istotną rolę w mobilizacji rezerw energetycznych, a także uwolnieniu czynników krzepnięcia krwi.
ZAPAŚC - zespół zaburzeń wynikających z załamania krążenia swobodnego np. ostra niewydolność serca. Zapaść bywa kojarzona z dysproporcją pomiędzy aktualną pojemnością łożyska naczyń krwionośnych a objętością krwi krążącej (początek wstrząsu hipowolemicznego).
Zapaść ogranicza się głównie do zaburzeń układu krążenia, jest to, więc pojęcie węższe niż pojęcie wstrząsu.
OMDLENIE - nagła, lecz przejściowa utrata świadomości (następstwo niedokrwienia mózgu, lecz nie musi towarzyszyć zapaści, tj. nagłemu załamaniu czynności krążenia).
3