21. Wczesna epoka żelaza: KULTURA BYLAŃSKA

- okres halsztacki C i D

- obszar środkowych Czech (stan. Bylany), wpływy do północnych i południowo-wschodnich Czech

- charakterystyczne: pochówki zakładane we wnętrzu dużych, czworobocznych komór z drewna i nakrytych płaskim drewnianym stropem, niekiedy wspartym na słupach

rozmiary komór nawet do 20 m2

komory wkopane w ziemię, często nakryte kamieniami, a nad nimi nasypy kurhanów

- we wnętrzu komór przeważnie pochowki szkieletowe, zwykle w pozycji wyprostowanej, na wznak, głową w kierunku południowym;

- mniej liczne szkielety lekko skurczone, jeszcze rzadsze - pochówki ciałopalne we wnętrzu dużej czworobocznej komory

- niekiedy w jednej komorze, obok szkieletu jednej osoby, znajduje się spalone szczątki drugiej

- pod względem wyposażenia można wydzielić groby męskie i kobiece

- w najbogatszych, zakładanych w wielkich komorach drewnianych, grobach spotyka się pochówki ułożone na resztkach, najczęściej czterokolnego wozu ; z wozu zachowały się zwykle żelazne obręcze kół, brązowe lub żelazne części piasty kół i zawleczki zakładane na końcu osi

- w niektórych grobach natrafiono na jarzma bogato zdobione okuciami metalowymi

- brak w grobach szkieletów końskich, tylko fragmenty uprzęży dla dwóch najczęściej koni pociągowych - wędzidła żelazne, brązowe pobocznice, liczne ozdobne guzki i tarczki zdobiące rzemienie uprzęży

- zmarli wojownicy na wozach wyposażani w broń - długie miecze halsztackie w pochwach, często w tego typu grobach - złożono ćwiartkę świni, przy niej nóż żelazny

groby z wozami również bogate w liczne ozdoby, części stroju i inne wyroby metalowe, liczna ceramika, niekiedy po 60 różnych naczyń glinianych w jednym pochówku - warte zauważenia półksiężycowate podstawki ustawione na plackach glinianych

- obok grobów bogatych z wozami również inne posiadające części rzędu końskiego, broń a także metalowe ozdoby i części stroju i pozostałości potraw mięsnych

- groby na wozach = uważane za książęce, zmarli przywódcy, lub dynaści ; groby drugiej grupy = wyodrębniająca się wówczas warstwa wojowników konnych

- obok bogatych pochówków również na cmentarzyskach współczesne im płaskie pochówki ciałopalne, najczęściej popielnicowe, ubogo wyposażone

- znane współczesne grobom komorowym odrębne cmentarzyska z płaskimi grobami ciałopalnymi; liczniejsze na peryferiach zasięgu tej kultury; sądzi się, że spoczywają na tych cmentarzyskach przedstawiciele miejscowej ludności, potomkowie fazy sztitarskiej kultury knowiskiej czy też kultury łużyckiej, podporządkowani przez ludność k. bylańskiej

- ceramika:

• głównie naczynia wazowate o krótkiej wyodrębnionej szyi z rozchylonym brzegiem,

• duże naczynia zasobowe o lejkowato rozchylonej szyi

• liczne misy o brzegu zagiętym do środka

• różne czerpaki i kubki

- obok ceramiki cienkościennej, o grafitowanej i wyświeconej powierzchni spotyka się naczynia malowane

- w zdobnictwie przeważają motywy geometryczne (wyjątkiem stylizowane przedstawienia postaci ludzkiej)

• inwentarz metalowy: charakterystyczny dla kultury halsztackiej, zwłaszcza jej zachodniej odmiany, z którą kultura bylańska jest zdecydowanie powiązana

- na południe od k. bylańskiej, w południowych i południowo - zachodnich czechach współcześnie występowała halsztacka kultura mogił południowoczeskich - stanowiła pomost pomiędzy kulturą bylańską a zachodniohalsztacką kulturą z terenu południowych Niemiec. Przeważają tu pochówki ciałopalne, groby nakrywane kopcami niekiedy z kręgiem kamiennym na obwodzie, czasem i groby wkopane wtórnie do starszych kurhanów, jeszcze z epoki brązu

---