ZESTAW IV
1.Wielka wędrówka ludów: cz.2: do bitwy na Polach Katalauniackich.
Podział państwa między dwóch spadkobierców Teodozjusza stworzył warunki, w których niebezpieczeństwo wizygockie odżyło na nowo. Tym bardziej, że przyznano wojsku prawo gościny (zabierania 1/3 domostwa na kwaterunek). Między „sprzymierzeńcami” a ludnością rdzeną często dochodziło do konfliktów. Ponadto antago-nizmy religijne chrześcijaństwo - arianizm. Na ruchliwość Wizygotów wpływały również i względy polityczne. Oba bowiem zwalczające się w Cesarstwie stronnictwa wykorzystywały przeciwko sobie „sprzymierzeńców", kierując ich na sporne tereny. Nadal odbywały się ruchy etniczne, wywołane naciskiem Hunów.Tak więc 405/406 r. zlepek plemion germańskich pod wodzą Radagajsa zapuścił się do Italii. W tej sytuacji Stylichon odwołał legiony znad Renu i wyparł najeźdźców a Galia została powierzona sprzymierzeńcom frankijskim. Barbarzyńcy powracający na lewy brzeg Dunaju stali się przyczyną nowego zamieszania. Wprawili bowiem w ruch ku Zachodowi kilka plemion. Oddziały Wandalów, Alanów i Swebów zaatakowały 406 r. granicę Renu pod Moguncją. Słabo broniona przez Franków, została bez trudu sforsowana przez najeźdźców,którzy zalali ziemie Galii. Za nim poszli Burgundowie pustosząc wszystko. Stylichon zlekceważył zagrożenie. Z wysp brytyjskich legiony ewakuowały się do Galli pogłębiając zamieszanie. Stylichon zrozumiał błąd i starał się opanować Galię za pomocą Wizygotów. Przez to oskarżony o germanofilizm opozycja zgładziła go. Reakcja antygermańska pociągnęła fatelne skutki. Żołnierze wizygoccy obwołali wodzem Alaryka i poczęli mścić krzywdy w Italii. Stolica przeniesiona do Rawenny, Alaryk chciał dojść do porozumienia ale się nie powiodło przeto 410 r. Rzym został zdobyty i grabiony przez 3 dni. Wstrząs psychologiczny w Imperium. Alaryk następnie chciał udać się do Afryki ale burza pokrzyżowała mu plany i musiał zawrócić . Tymczasem 409 Wandalowie, Alanowie i Swebowie przedarli się na płw. Iberyjski. Chaos polityczny Honoriusz walczy o utrzymanie się. Barbarzyńcy rozpoczynają zakładanie własnych państw. W 451 r. Hunowie pod wodzą Atylli (Bicz boży) stworzyli nowe zagrożenie. Na szczęscie dla Zachodu Aecjusz z germańskim „sprzymierzeńcami” zadał mu klęskę na Polach Katalaunijskich.
2.Kultura, nauka i sztuka w Europie od IX do XII wieku.
Niepokój duchowy, który ogarniał w tym czasie szerokie masy społeczeństwa znajd-ował dla siebie ujście w rozmaity sposób. Tak więc przyczynił się zarówno do rozbudzenia wśród nich ruchu umysłowego, pozostającego od dłuższego czasu w uśpieniu, jak również do ożywienia nastrojów religijnych (XI w. - wiekiem pielgrz-ymek). Zaważyło to na rozwoju intelekutalnym. Pewne jego ożywienie za czasów Karola Wielkiego miało ograniczony zasięg wpływów. Dopiero więc przełom XI i XII w. przyniósł istotne zmiany. Były one wynikiem rozwoju ówczesnego szkolnictwa. Słynne szkoły w Chartres,na Wzgórzu Sw. Genowefy w Paryżu,w Bolonii, w Oksfordzie. W szkole bolońskiej należy więc przypisać bez wątpienia nie tylko odrodzenie studiów nad prawem rzymskim, ale również coraz częstsze próby stosowania go w praktyce życia codziennego. Rozkwit myśli filozoficznej łączył się natomiast z działalnością szkół francuskich. Są to także czasy sporu realistów z nominalistami, do którego włączył się Abelard. Innym wielkim myślicielem był Bernard z Clairvaux..Filozofia, uprawiana w szkołach średniowiecznych, otrzymała scholastycznej, tzn. szkolnej. Językiem piśmiennictwa łacina. Panowała nadal jako język teologii i wszystkich uprawianych Była ona w olbrzymiej większości językiem prawa i administracji. Posługiwało się nią dziejopisarstwo. Wreszcie korzystała z tego języka poezja, przede wszystkim kościelna. Szczególny rozwój hymnodii. W poezji świeckiej panowała twórczosć wędrownych studentów, a na dworach popularnością cieszyły--się--eposy--rycerskie.
Architektura romańska Oryginalność i niepowtarzalność sztuki średniowiecza zachodnioeuropejskiego pojawiła się przede wszystkim w architekturze, niepodzielnie dominującej nad innymi sztukami plastycznymi. Przez okres wczesnego średniowiecza w budownictwie sakralnym królowały bazyliki - liczne kościoły rzymskie VIII i IX w. Niektóre z nich miały sklepione krypty - i z tych właśnie sklepień wywodzi się charakterystyczne dla stylu romańskiego sklepienie kolebkowe; początki stylu romańskiego łączy się zwykle z zastosowaniem sklepienia kolebkowego, później także krzyżowego, w budowli nadziemnej — najpierw w nawach bocznych, potem i w głównej. Około roku 1050 rozpoczyna się okres rozkwitu stylu romańskiego, przede wszystkim we Francji południowej ( szeroka akcja budowlana, podjęta na ziemiach wchodzących ongiś w skład państwa karolińskiego, wymagała wielkiej kadry budowniczych. Dostarczyły jej przede wszystkim bogate klasztory, ściągając zewsząd specjalistów na place projektowanych budowli. Tą drogą dochodziło do krzyżowania się różnych tradycji architektonicznych i do kształtowania się nowego kierunku w budownictwie. W oparciu o tradycje rzymskie, a pod wpływem sztuki wschodniej, przenikającej z obszaru hiszpańskiego, powstał wówczas w południowej Francji nowy styl, nazwany później romańskim.) cechy charakterystyczne:
sklepienia kolebkowe i krzyżowe (początki stylu romańskie właśnie wiążą się z ich zastosowaniem) sklepienia stosowano tam gdzie było można zastosować je zamiast drewnianego stropu, rzadkie uciekanie się do kopuł ---wzbogacenie o dwie wieże frontowe od zachodu (czasem jeszcze dwie dalsze od wschodu.) -- masywność, wrażenie ciężkości - grube mury - dla równoważenia nacisku, wywołanego przez masywne sklepienie - stąd ograniczone do minimum otwory okienne i drzwiowe co za tym idzie charakterystyczne dla tych budowli mroczne wnętrza.--czasem wzmacnianie obciążonych ścian od zewnątrz szkarpami, czyli przyporami. --nierozerwalne związanie z rzeźbą (główny akcent zdobniczy portali ) - w odróżnieniu od sztuki bizantyjskiej, operującej głównie malarstwem i mozaiką.. Artyści ówcześni zdawali się nie zwracać uwagi na modele brane z natury, lecz w sposób nieudolny próbowali powtórzyć w kamieniu to, co widzieli w znanym sobie malarstwie miniaturowym. Stąd nienaturalne proporcje części ciała i sztywność przedstawianych postaci.--rozbudowane portale symbolizujące Chrystusa jako „bramę zbawienia”, z czasem rzeźba romańska wyraźnie naśladująca malarstwo wyzwoliła się z jego kanonów, tworząc postacie coraz bardziej plastyczne, które na portalach tworzyły sceny ilustrujące zasady wiary bądź opowiadające o historii zbawienia. Centralne miejsce zajmował wizerunek Chrystusa w majestacie, przeważnie w scenie sądu ostatecznego, zajmujący tympanon portalu. apsydy.
--częste budowle na rzucie krzyża łacińskiego.--bogate wnętrze - malowidła ścienne (czasem szczególnie na południu pokrywanie także ścian zewnętrznych, różnobarwne witraże. przykłady: Francja : kościół św. Filiberta w Tournus kościół św. Magdaleny w Yezelay, św. Sernina w Tuluzie, św. Piotra w Aulnay,, Niewiele zachowało się też ze słynnej w owym czasie budowli kościoła i klasztoru w Cluny. W ojczyźnie romańszczyzny, Francji, niewiele zachowało się jej pomników. Niemcy , które dość szybko przejęły z Francji zasady stylu romańskiego, istnieją do dziś liczne monumentalne katedry: w Moguncji, Trewirze, Spirze, Wormacji, Bambergu i in. oraz wielkie kościoły opactw np. Maria-Laach, Korweja Z Francji i Niemiec styl romański rozszerzył się na kraje sąsiednie, sięgając aż do krańców chrześcijaństwa zachodniego: dotarł szybko do Hiszpanii, dotarł wraz z francuskim klerem i rycerstwem do Anglii. Normanowie szerzyli go w południowych Włoszech; z Niemiec przeszedł do Czech, Polski i Węgier, a także do krajów skandynawskich. Jego wpływy nie ominęły Wschodu w okresie krucjat (z Jerozolimą włącznie); spotykamy jego ślady nawet na Rusi Halickiej: Włochy - fasada katedry w Pizie, kościół św. Ambrożego w Mediolanie
Polska - kolegiata w Tumie pod Łęczycą, Kruszwica, kaplica św. Mikołaja w Cieszynie.
3.Ruchy społeczne w Europie XIV wieku. John Wickleff.
Przypadają one szczególnie na terytoria Anglii i Francji gdzie społeczeństwa zmęczone męczącą wojną stuletnią burzyły się. Bezpośrednim powodem zazwyczaj było obłożenie specjalnym podatkiem albo ruina po przejściu wojny. Za pierwszy zwiastun możemu uznać powstanie Żakerii we Francji (1358), czyli powstania chłopskiego przeciwko feudałom. Zostali zaskoczeni, ale gdy ochłonęli żakeria została krwawo stłumiona. Następnie po raz kolejny we Francji niezadowolenie wywołane zniszczeniami i wzrastającymi wciąż podatkami przerodziło się w latach 1378 w krwawe zamieszki w prowincjach południowych i centralnych. Lud atakował nie tylko poborców podatkowych, ale również bogaczy, czyniąc ich w odpowi-edzialnymi za sytuację kraju. Na północy, zwłaszcza we Flandrii antagonizmy społeczne zarysowały się jeszcze wyraźniej. Niestabilności na tronie, tylko zaostrzały sytuację. Ferment społeczny przybrał duże rozmiary również w Anglii. Czarna śmierć stała się dla lego kraju przyczyną poważnego wstrząsu gospodarczego,co pociągnęło za sobą ich drożyznę. Tym bardziej że władzę w obronie interesów posiadaczy ziemskich nakładały kolejne obciążenia na chłopów. Ten stan rzeczy przyczynił się w społeczeństwie angielskim do wzrostu popularności nauki oksfordzkiego profesora, Jana Wiklefa. Domagał się on swobodnej interpretacji Pisma Świętego i liturgii w języku narodowym, występował również przeciwko instytucji Papiestwa oraz zwalczał przywiązanie kleru do dóbr doczesnych. W dziedzinie zaś politycznej nawoływał do wyzwolenia się spod zależności lennej od Rzymu. Zwolennicy Wiklefa znani są pod nazwą lolardów. Pod mianem tym kryły się jednak różne nurty. Najwcześniejszy z nich reprezentowany był przez ruch ludowy zbliżony do kontynentalnych begardów. Jego ideologami byli wędrowni kaznodzieje, którzy głosili konieczność przeprowadzenia reform społecznych w duchu pierwotnego egalitaryzmu. Głosili więc m.in. oddanie ziemi w ręce tych, którzy ją uprawiają. Przy takich nastrojach społeczeństwa parlament na żądanie króla uchwalił w 138O r. pobór nowego pogłównego, przeznaczonego na pokrycie kosztów wojennych we Francji. Daninę uiszczać ją mieli wszyscy mieszkańcy, poczynając od piętnastego roku życia, z wyjątkiem jednak duchowieństwa. Był to więc ciężar specjalnie dotkliwy dla ludności uboższej. W końcu ludność wybuchnęła .Ruch powstańczy rozszerzył się na całą ludność chłopską Kentu. Na jego czele stanął Wat Tyler i John Balie. Chłopi rabowali zamki szlacheckie i niszczyli dokumenty potwierdzające przyznane szlachcie przywileje. Zbuntowana ludność dzięki pomocy biedoty miejskiej opanowała Londyni dopuściła się tam licznych gwałtów, pozbawiając życia między innymi kanclerza i podskarbiego królewskiego, uważanych za głównych sprawców szerzącego się ucisku. Pod wrażeniem siły powstania ludowego król zgodził się początkowo na różne ustępstwa. Kiedy jednak rychło potem, w czasie toczących się rokowań. zamordowano zdradziecko przywódcę rebeliantów — Wata Tylcra — pozbawiając ich kierownictwa — król wycofał się ze swoich obietnic i przy pomocy szlachty zdławił powstanie. Podobnie jak żakeria we Francji zakończyło się ono ostrymi represjami, które zatopiły w potokach krwi dalsze próby protestów.