Wykład VII:

Systemy dydaktyczne

1. Systemy dydaktyki tradycyjne

Jan Fryderyk Herbart (1775-1841)

Główny cel wychowania i kształcenia jest kształcenie moralnego charakteru. Do realizacji tego celu służą środki: kierowanie uczniami, karność i nauczanie wychowujące (polega na łączeniu przekazywanej wiedzy z rozwojem strony wolicjonalno - emocjonalnej)

Cechy dydaktyczne

• Analiza czynności nauczyciela, podający tok nauczania według stopni formalnych herbartystów.

• Narzucanie uczniom treści, organizacji i metod pracy, centralna pozycja nauczyciela w procesie dydaktycznym.

• Faworyzowanie sztucznych metod uczenia się („nauki książkowej”) poznawania pośredniego.

• Zasady podziału treści nauczania na poszczególne przedmioty szkolne

Zastrzeżenia wysyłane wobec szkoły tradycyjnej:

- wychowanie powierzchowne, oparte na represji,

- werbalizm w nauczaniu,

- preferowanie metod służących przekazywaniu uczniom „gotowej wiedzy do zapamiętania”,

- ujmowanie rozwoju myślenia jako incydentu w procesie przekazywania uczniom wiadomości,

- niedostateczne respektowanie potrzeb i zainteresowań poznawczych dzieci i młodzieży,

- odizolowanie treści i procesu kształcenia od rzeczywistych potrzeb społecznych.

2. System dydaktyki progresywistycznej

John Dewey (1859 - 1952)

Pełny akt myślenia:

• Odczuwanie trudności

• Wykrycie jej i określenie,

• Nasuwanie się możliwego pomysłu rozwiązania (formułowanie hipotezy)

• Wprowadzenie przez rozumowanie wniosków z przypuszczalnego rozwiązania (logiczna weryfikacja hipotezy)

• Dalsze obserwacje i eksperymenty prowadzące do przyjęcia lub odrzucenia hipotezy (J. Dewey: Jak myślimy, Warszawa 1957, 57)

Cechy dydaktyki progresywistycznej

• Organizacja samodzielnego uczenia się zgodnie ze stopniami formalnymi „pełnego aktu myślenia”.

• Centralne miejsce ucznia, uwzględnianie jego potrzeb i zainteresowań w doborze treści metod.

• Eksponowanie metod naturalnych, tj. bezpośredniego poznawania rzeczywistości.

• „Nauczanie całościowe” uwzględniające konkretne, życiowe potrzeby umysłowe i zainteresowania.

Zarzuty stawiane szkole progresywistycznej:

• Wychowanie jednostronne, oparte na nieuzasadnionych nadziejach co do wpływu spontanicznej działalności uczniów na ich rozwój intelektualny, emocjonalny i wolicjonalny.

• Przerost zajęć praktycznych, często przypadkowych pod względem treści, nad zajęciami „umysłowymi”, zapewniającymi uczniom podstawy usystematyzowanej wiedzy.

• Jednostronne faworyzowanie nieekonomicznego „uczenia się przez zadanie”.

• Ujmowanie zdobywania wiedzy jako czynności incydentalnych w procesie rozwoju myślenia.

• Przesadne respektowanie przypadkowych zainteresowań dzieci i młodzieży przy doborze treści kształcenia.

3. Współczesny system dydaktyczny

Podstawa systemu jest związek poznania z działaniem

Składowe systemu dydaktycznego

- osoby: nauczyciel i uczniowie

- procesy: nauczanie i uczenie się

- współczynniki: treści, zasady, metody, organizacja, środki, baza materialna.

Wzajemna zależność elementów: nauczyciel organizuje całokształt działalności dydaktycznej, kieruje uczeniem się uczniów poprzez nauczanie, aby osiągnąć określone cele za pomocą treści, postępując według zasad kształcenia, posługując się świadomie i celowo metodami i środkami dydaktycznymi oraz formami organizacyjnymi nauczania i uczenia się. Treści kształcenia zależne są od celów, z kolei środki dydaktyczne uwarunkowane są treściami nauczania uczenia się. Uczeń podejmuje proces uczenia się, którego czynnościami steruje nauczyciel.

Struktura systemu dydaktycznego

Kierownicza rola nauczyciela wymaga następujących czynności:

• Związane z przygotowaniem zajęć dydaktycznych

• Organizujące proces kształcenia

• Realizujące zajęcia dydaktyczne

• Czynności korekcyjne

PYTANIA:

1. Porównaj podstawowe założenia dydaktyki herbartowskiej i progresywistycznej.

2. Omów i uzasadnij zarzuty wobec tzw. Szkoły tradycyjnej i szkoły progresywistycznej.

3. Ukaż walory systemu dydaktyki herbartowskiej i progresywistycznej.

4. Jakie hasła i postulaty głoszone przez herbertystów i progresywistów przyjęła współczesna dydaktyka?

5. Omów strukturę współczesnego systemu dydaktycznego

Strona 3 z 3

---