Człowieka wprowadza się do kompletnie czarnego pomieszczenia, o którym nic się nie wie nawet jak ono jest duże, w którym pojawia się maleńki punkcik światła. Efekt autokinetyczny powoduje, że mamy wrażenie że światełko zaczyna się poruszać w płaszczyźnie pionowej, na skutek pobudzenia naszych procesów nerwowych. Badani są proszeni w kolejnych próbach np. po 5 osób o podanie na jaką odległość światełko porusza się. W pierwszej próbie pojawiły się b. duże różnice: jedni podawali 30 cm, inni 3 cm. Po przeprowadzeniu poszczególnych prób następuje uśredniane wyników tzn. bardzo wyraźnie, powolutku wszyscy zaczynają zbliżać się do podobnej oceny, leżącej gdzieś pośrodku między 3 a 33 cm, a więc około 15 cm. I to staje się normą. Potem w kolejnych próbach już wszyscy zaczynają mówić - 15 cm. Zwraca się tu uwagę na dwie rzeczy:

• Pewne normy, takie kiedy sytuacja jest niejasna są wynikiem interakcji,

• zaś ta interakcja polega na tym, że wymieniamy sobie (jak w tym konkretnym przypadku) oceny. W dalszej części eksperymentu zabierano osobę, która tę normę tworzyła i wprowadzano zupełnie nowego członka grupy. Okazywało się, że on bardzo szybko uczył się, że światełko ma 15 cm. Postępując w ten sam sposób w wyniku kilku prób wymieniono całą grupę tak, że nikogo z badanych na początku nie było, ale norma 15 cm nadal trwała. Eksperyment ten pokazuje z jednej strony na trwałość norm, ale z drugiej na coś w rodzaju międzygeneracyjnej transmisji norm grupowych. Z badań nad konformizmem przytoczę eksperyment Asch:

Słynny eksperyment Salomona Ascha, gdzie osoba badana poddawana była naciskowi grupowemu. Badanym przedstawiano trzy odcinki o długości A, B, C (pokazanej na rysunku niżej) i prezentowano w jakimś momencie inny odcinek do oceny oraz podawano polecenie aby wskazać któremu z trzech przedstawionych wcześniej odcinków on się równa. Współpracownicy eksperymentatora (o czym badany nie wiedział) mówili, że odcinek ten pod względem długości równa się odcinkowi A, co nie było zgodne z rzeczywistością.

A

B

odcinek do oceny

C

Okazało się, że 33% odpowiedzi (nie osób! -jak bardzo często podają podręczniki, co nie jest zgodne z prawdą) było zgodnych z naciskiem grupowym. Były takie osoby, które w ogóle nie ulegały. Różnice indywidualne były bardzo duże. Byli tacy, którzy zawsze ulegali w sytuacji naciski i tacy którzy ulegali tylko czasami oraz tacy, którzy ulegali b. często. Inną zaskakującą ciekawostką było to, że w ten sposób potrafiono wywołać eksperymentalnie halucynacje. Po zakończeniu eksperymentu Asch przeprowadzał wywiad ze wszystkimi badanymi, a potem wykonywał tzw. debriefing, czyli wyjaśnienie celu eksperymentu. Pytał badanych czy rzeczywiście widzieli, że ten odcinek A był długi. Okazało się, że wśród tej grypy osób było ok.. 9% takich, którzy twierdzili, że naprawdę odcinek oceniany był tej samej długości co odcinek A - jest to ewidentna halucynacja. Inni z badanych przyznali, że widzieli iż odcinki są nierówne, ale bali się narazić grupie; jeszcze inni mówili, że widzieli iż odcinki są nierówne, ale skoro inni byli zdania, że są równe to badanemu wydawało się, że to on się myli.

To dało początek dużej liczbie badań, które pozwoliły uzyskać wiele interesujących danych na temat tego, do czego zależy uleganie naciskowi grupy. Każdy z nas powinien pamiętać dla własnego dobrego, wewnętrznego samopoczucia, samooceny, aby jednak być krytycznym w sytuacji kiedy wszyscy mówią coś takiego, co wydaje nam się nie całkiem przekonywujące. Należy pamiętać, że każdy z nas jest

Psych. spol. 13-14 strona 6

---