AGRARYZM

Pochodzenie słowa: ager - ziemia, rola, pole

agrarius - dotyczący roli, rolny, rolnik.

Albert Eberhard von Schäffle- w latach 90-tych XIX w. pierwszy raz użył tego pojęcia dla określenia ruchu chłopskiego.

Agraryzm to ideologia wypracowana ostatecznie przez polityczny ruch chłopski w 20-leciu międzywojennym.

Agraryzm poszukiwał „trzeciej drogi” między kapitalizmem indywidualistycznym a komunistycznym kolektywizmem.

ODWOŁUJE SIĘ DO:

1. Liberalizmu - podobny stosunek do własności, wolności osobistej, trójpodział władzy, rozdział państwa i kościoła. Nawiązywali do francuskich fizjokratów (pierwszorzędna rola rolnictwa w gospodarce i drugorzędna rola rzemiosła i, przemysłu i handlu)

2. Konserwatyzm E. Burkrea - wartości : rodzina, wiara, rola wspólnot lokalnych, tradycja

3. Nauka społeczna Kościoła - doceniano pracę człowieka, godziwe życie, praca człowieka ubogaca

4. Protestantyzm - etos pracy, praca powoduje samodoskonalenie

5. Myśl rosyjskich narodników - uważali, że należy kształcić ludność wiejską.

OKRESY HISTORYCZNE:

1. koniec XIX w. aż do końca I wojny światowej :

1. kształtują się partie oraz ruch i ideologia

2. zwłaszcza w RFN, Szwajcarii, Skandynawii, Europie Środ.-Wsch. W pewnym sensie w USA

2. okres międzywojenny

2.1 najbardziej prężny ruch (rozkwitł)

2.2 najczęściej wchodzili do parlamentu i rządów

2.3 wypracowali system wartości, w tym koncepcję państwa

2.4 powstaje Zielona Międzynarodówka

3. okres po II wojnie

3.1 odradzają się partie :

Polska - PSL Mikołajczyka

Węgry - Niezależna Partia Drobnych Rolników, F. Nagy, Z. Tildy

Rumunia - Narodowa Partia Chłopska,

Bułgaria - Bułgarski Ludowy Związek Chłopski im. Petkow

1. po 1947 r. Nie ma agraryzmu w Europie Środ.-Wsch

2. w Europie Zach. partie agrarne znikają ze sceny politycznej, gdyż elektorat zasilił szeregi elektoratu partii chrześcijańsko-demokratycznych, konserwatywnych, narodowych i socjaldemokracji.

• po 1989 - neoagraryzm i odbudowa partii agrarnych w Europie Środ.-Wch.

4.1 sytuacja w Polsce:

- partie agrarne są w parlamencie

-kandydaci w wyborach prezydenckich: w 95' Pawlak, w 2000r. Kalinowski, w 2005 nie wystawili kandydata

Partie agrarne w Skandynawii po II wojnie straciły charakter partii agrarnych i przyjęły elementy z liberalizmu i socjaldemokracji. Zmieniły nazwę partii np. w Szwecji Związek Chłopski w 1957 na Partię Centrum, w Norwegi w 1959 Partia Chłopska na Partię Centrum. Stały się partiami środka.

PIONIERZY MYŚLI:

• RFN

Albert Eberhard von Schäffle (początkowo zafascynowany agraryzmem póżniej jego krytyk),

Gustaw Ruland ( był pierwszym ideologiem)

• SZWAJCARIA

Jan Charls Leonard Sismonde de Simondi (opowiadał się za protekcjonizmem państwa, ekonomiką drobnotowarową, romantyzmem ekonomicznym tzn. krytykował kapitalizm i z rezerwą patrzył na socjalizm)

Ferdinant Ernst Laur (popiera protekcjonizm państwowy)

• CZECHOSŁOWACJA

Antoni Svehla (przyczynił się do powstania Międzynarodówki)

Milan Hodża (chłopi największą i przodującą siła w życiu politycznym i społecznym, demokratyzacji kapitału tzn. w sferze politycznej polega na stosowaniu zasad liberalizmu parlamentarnego, w sferze ekonomicznej na realizowaniu reformy rolnej, w sferze społecznej na interwencjonizmie państwowym zabezpieczającym potrzeby socjalne)

• BUŁGARIA

Aleksander Stambolijsli (agraryzm radykalny tzn. chłopi powinni przejąć władzę bo 90% ogółu ludności to chłopi oraz gospodarka ma być podporządkowana celom rolnictwa.)

• USA

Powstaje Przymierze Farmerów w latach 80-tych XIX w.w Teksasie skupiające farmerów z Greenback Party, zwani greenbackerami i członków z Grange National - grangerami. Obawiali się wielkiej własności ziemskiej toteż postulowali poprawę warunków życia. Ruch ten przekroczył granice Teksasu i powstał ruch zwany ruralizmempropagowali związki samopomocowe, pogłębili świadomość polityczną chłopów ich poziom kultury oraz przyczynił się do rozwoju problematyki badawczej zwanej socjologią wsi. Wkrótce ruralizm został wchłonięty przez ruch populistyczny a ten reprezentowała Partia Demokratyczna.

• POLSKA

Jan Dąbski :

• zniesienie pracy najemnej w rolnictwie

• nadanie chłopom ziemi, która jest warsztatem pracy i przedmiotem miłości

• prymat w życiu narodowym i państwowym chłopów, wynikający z roli społecznej żywicieli i obrońców

• rolnictwo najważniejszą gałęzią wytwórczą

• zasada samorządności i demokracji parlamentarnej

• Stany Zjednoczone Europy pod przewodnictwem chłopów

W latach 30-tych Związek Młodzieży Wiejskiej Rzeczypospolitej Polskiej „Wici”

• Krytyka feudalizmu w rolnictwie

• Idea solidaryzmu chłopskiego

• Ostrze antykapitalistyczne

• Stanisław Miłkowski:

• Idea naturalnego związku chłopa z ziemią

• Własność prywatna ziemi, samorządowa, spółdzielcza i państwowa

Jerzy Kuncewicz (przebudowa ustroju rolnego)

Agraryzm profesorski F. Bujak, W. Styś, S. Inglot, W. Grabski, J. Niećko.

Stronnictwo Ludowe w 1935 uznało agraryzm za oficjalną doktrynę ruchu.

1923 r. powstaje Międzynarodówka Chłopska skupiająca 20 partii, podlega jej Międzynarodowy Instytut Agrarny założony w 1926r.

Piramida wartości agraryzmu M. Hodży:

1. ziemia, człowiek, pracz

2. rodzina, gmina, samorząd

3. ludzkość.

Ziemia:

• podstawa bogactwa, żywicielka

• należeć ma do tych co na niej pracują- chłopa

• prywatna własność ziemi

• rozwój przemysłu rolno-spożywczego

• rolnictwo na 1 miejscu a przemysł na 2

człowiek:

• chłop ma nieskazitelność moralną

• predysponowany do sprawowania władzy politycznej

• chłopi to warstwa społeczna najstarsza i najsilniejsza

• zagwarantowane swobody obywatelskie i równość wobec prawa

• odpowiedzialność jednostki wobec społeczeństwa, poszanowanie praw współobywateli

praca

• kryterium miejsca jednostki w społeczeństwie

• szacunek dla niej , ona jest wyżywicielką

rodzina

• cieszy się estymą

• wielodzietna, patriarchalna, wielopokoleniowa

• dziedziczenie pozycji społecznej po ojcu

gmina

• gmina wiejska

• daje szansę na udział w życiu politycznym

• podstawowa jednostka samorządu

samorząd

• przejaw ludowładztwa

• demokratyczna forma państwa

naród

• występuje na terytorium gdzie chłop uprawia ziemię

• chłop jest żywicielem narodu i jego siłą

ojczyzna

• chłopi są patriotami i biorą udział w zrywach

państwo

• wartość nadrzędna

• demokratyczne z trójpodziałem władzy, suwerennością narodu, silny samorząd

• interwencjonizm państwowy- troska o rolnictwo

• wielopartyjny system- chłopi muszą mieć przedstawicieli w parlamencie

• ewolucyjne zmiany.

Ludzkość

• połowa ludzi to rolnicy

• człowiek nie może odejść od natury bo się degeneruje i ludzkość może zginąć

Ustrój gospodarczy

1. uspołeczniony indywidualizm

2. podstawą jest rolnictwo oparte na średnich, rodzinnych gospodarstwach

3. różne rodzaje własności; prywatna, państwowa spółdzielcza

• NEOAGRARYZM

Kieruje się historycznymi zasadami: tradycyjna tolerancję i poszanowaniem osobistych przekonań politycznych oraz wyznaniowych. Wartość jednostki ocenia przez pryzmat jej stosunku do pracy i przydatności dla społeczeństwa. Naczelne zasady neoagraryzmu to: dbałość o godność zawodu rolnika i prestiż, troska o wychowanie młodego pokolenia w tradycji ludowej, przeciwdziałanie degradacji wsi i ochrona środowiska naturalnego. Odeszli od tezy że chłopi jako `rdzeń narodu” i ich partia są predysponowani do dominacji w państwie.

---