Łuk odruchowy. Podstawową czynnością OUN jest odbieranie bodźców przez receptory i odpowiednie reagowanie na nie przez efektory. Łuk odruchowy - droga, jaką przebywa pobudzenie od receptora do efektora.
Budowa łuku:
-receptor; -droga dośrodkowa (aferentna); -ośrodek nerwowy (rdzeń lub mózg); -droga odśrodkowa (eferentna); -efektor.
Odruch - reakcja org. na bodziec.
Łuk odruchowy prosty monosynaptyczny. Przykładem odruchu prostego jest odruch ze ścięgna m czworogłowego uda wyzwolony podczas uderzenia młoteczkiem w ścięgno rzepki. W ten sposób zostają podrażnione receptory ścięgniste i mięśniowe z których następnie proces pobudzenia przenosi się na motoneurony w rogach przednich w efekcie czego zostaje pobudzony m.
Łuk odruchowy polisynaptyczny. Jeżeli w łuku odruchowym wyst więcej niż 1 neuron pośredniczący wówczas mamy do czynienia z ruchem odruchowym p. Przykładem takiego odruchu jest pobudzenie m antagonistycznych jako rezultat pobudzenia m wykonujących pracę czyli m antagonistycznych. Pobudzenie receptorów np. w skórze jest odbierane przez wypustki neuronów czuciowych ze zwojów rdzeniowych i doprowadzane do istoty szarej rdzenia kręgowego. W istocie szarej pobudzenie jest przejmowane przez neurony pośredniczące. Pobudzenie z neuronów pośredniczących przekazywane jest na neurony ruchowe i dalej na narząd wykonawczy.
Łuk odruchowy autonomiczny. Ciała kom neuronów doprowadzających znajdują się w zwojach rdzeniowych. Są to kom jednobiegunowe a ich wypustki mają połączenia z receptorami znajdującymi się w ścianie narządów wew. Łuk tego odruchu skł się co najmniej z 3 neuronów. Ciała neuronów doprowadzających są zlokalizowane w słupach bocznych a ich aksony opuszczają rdzeń kręgowy w korzonkach przednich.
Łuk trzewno-skórny. Impulsy z narządu wew. przekazywane są do rdzenia zawsze na drodze wegetatywnej. Możliwe są tu dwie drogi:
*za pośrednictwem zwoju pnia współczulnego przez gałąź łączącą białą, zwój międzykręgowy, korzeń tylny, róg tylny do rogu bocznego rdzenia,
*poprzez zwój pnia współczulnego, połączenie w wyżej położonym zwoju pnia współczulnego, korzeń tylny, róg tylny do rogu bocznego. Część ruchowa tego łuku biegnie od rdzenia do skóry.
Łuk trzewno-mięśniowy. Impulsy z narządu wew. przekazywane są do rdzenia za pośrednictwem zwoju pnia współczulnego przez gałąź łączącą białą, zwój międzykręgowy, korzeń tylny, róg tylny do rogu bocznego rdzenia i kończy się bezp. lub za pośrednictwem neuronów pośredniczących w komórkach przednich rogów rdzenia. Dalej dr zstępującą przez korzeń przedni i nerw rdzeniowy do mięśnia. Na drodze tego łuku powstaje wzmożone napięcie mięśni.
Łuk trzewno-trzewny. Pobudzenie z narządu wew. przechodzi do rdzenia poprzez zwój pnia współczulnego i kończy się w przywspółczulnych lub współczulnych komórkach istoty szarej rdzenia kręgowego. Łuk ten tłumaczy wzajemne oddziaływanie pomiędzy narządami wew.
Łuk skórno-trzewny. Odchodzi od receptora skórnego lub tk podskórnej, mięsni, ścięgien do narządu wew. Jest to łuk mieszany posiadający czuciowe ramię rdzeniowe oraz ruchowe ramię autonomiczne. Objawem tego łuku jest regulacja czynności poszczególnych narządów wew.
Łuki odruchowe przebiegające na wyższych szczeblach ukł nerwowego. W tyłomózgowiu i międzymózgowiu znajdują się liczne ośrodki nadrzędne dla ważnych czynności narządów i tk, zaś korze mózgowej podporządkowane są wszelkie procesy zachodzące w org. Z racji swoich nadrzędnych funkcji mogą one włączać się do każdego łuku odruchowego.
Strefy Heada. Jako pierwszy stwierdził że w chorobach poszczególnych narządów wew. określone odc. skóry (dermatomy) wykazują szczególną wrażliwość na bodźce taki jak: ból, dotyk, ciepło, zimno, które w zwykłych warunkach są niebolesne wywołują w tych miejscach bóle. Odcinki skóry wykazujące w określonych dermatomach nadwrażliwość określamy strefami Heada.
Podstawy kliniczne masażu segm. Masaż segm oparty jest na powiązaniach istniejących miedzy skórą, tk mięśniową, okostną, naczyniami krwionośnymi, które unerwiane są przez te same odc. rdzenia kręgowego. Rdzeń kręgowy dzieli się na segmenty. Każdemu doc. rdzenia kręgowego odpowiada wg Heada na obwodzie pewne pole skórne. Badania Heada zostały przez wielu badaczy potwierdzone. Odkryto również istnienie tzw. bólów rzutowanych (ból przenoszony z narządów wew. do czasem odległych miejsc na ciele). MacKenzie opisał objaw wzmożonego napięcia i przeczulicy w przebiegu chorób. Leube i Dicke zauważyli zmiany odruchowe w postaci obrzmień i wciągnięć.
Masaż segm jest jedną z metod za pomocą której przez działanie na odpowiednie tkanki można wpłynąć na ogniska chorobowe leżące poza tymi tkankami oraz na ustąpienie czynnościowych zmian chorobowych. Poszczególnym segmentom rdzenia kręgowego odpowiadają nie tylko odcinki skórne lecz także układ mięśniowy, tk łączna, kości, naczyń krwionośnych na określone narządy wew. Wymienione części ciała powiązane segmentarnie mogą wzajemnie na siebie oddziaływać na drodze łuków odruchowych.
Działanie miejscowe m segmentarnego:
-duże przekrwienie tk masowanych
-wzrost temp ciała nawet o 10oC
-temp obniża się po kilku godzinach
-szybsze dostarczanie tlenu, subst. odżywczych
-szybsze usuwanie produktów przemiany materii
-poprawa zdolności stawu i aparatu więzadłowego (polepsza się ukrwienie stawu, zwiększa się elastyczność, ruchomość stawu)
Masaż segm czasami znosi (po kilku zabiegach) całkowicie dolegliwości bólowe.
Działanie ogólne:
-poprawa pracy ukł krążenia (lepsze ukrwienie tk i narządów wew.)
-poprawa wydolności ukł oddechowego (zwiększa się ruchomość klatki piersiowej, pojemność życiowa płuc, normalizuje się napięcie m oddechowych)
-następuje regulacja czynności narządów wew. (normalizacja perystaltyki jelit, polepszenie filtracji nerek)
-uruchomienie mechanizmu przeciwbólowego (mechanizm ten działa już po kilku godzinach po zabiegu, a po kilku godzinach efekt terapeutyczny utrzymuje się na stałe)
-poprawa ogólnej wydolności organizmu (działanie przeciwbólowe m segm obserwuje się często już po pierwszych zabiegach: wyniki trwałe uzyskujemy po serii zabiegów. Mechanizm działania przeciwbólowego przebiega nie tylko na drodze neutralnej ale także w skutek mechanicznego drażnienia dochodzi do uwolnienia czynnych chemicznie ciał, które przechodzą do krwioobiegu.)
Dawkowanie m segm
Bierze się pod uwagę:
*typ budowy
-leptosomatyczny - masaż trwa dłużej, średniej mocy
-atletyczny - silny, krótki masaż (nie przekraczamy granicy bólu)
-pikniczny (przekraczamy granicę bólu - zaleca się zwiększenie siły masażu przy kolejnych zabiegach)
*Wiek
-niemowlęta, dzieci - masaż delikatny
-między 15-30 rż - silny masaż
-31-50 lat - średni masaż
-po 50rż - słaby masaż
*Płeć
-kobiety - słabszy masaż
-mężczyźni - mocniejszy
*Zawód
-pr fizyczni - mocny
-pr myślowi - lżejszy
Siła bodźca w masażu segm zależy od:
-liczby objętych receptorów (zależy od powierzchni masowanej, liczby masowanych tk)
-siła masażu (zależy od technik)
-czas trwania (w miarę trwania siła wzrasta)
-techniki masażu (każda technika działa inaczej)
Wynik ogólny leczenia m segm zależy od:
-zastosowanej techniki
-liczby zabiegów
-czasu przerw między zabiegami (ważne jest rozłożenie zabiegów w czasie oraz ich ilość)
Działanie masażu zależy od aktualnego stanu ukł nerwowego wegetatywnego. Zależność tę sformułował Wilder w postaci prawa wartości wyjściowych (określa ona zależność między działaniem bodźca a wartosciami wyjściowymi):
1.Ze wzrostu pobudzenia części współczulnej lub przywspółczulnej maleje jej pobudliwość.
2.Im silniejsze jest pobudzenie ukł nerwowego wegetatywnego tym słabsza jest jego reakcja na bodźce pobudzające, mocniejsze na bodźce hamujące.
3.W przypadku przedawkowania śr pobudzających całego ukł nerwowego dochodzi do zmiany napięcia jednego z jego ukł na rzecz drugiego.
W praktyce w masażu segmentarnym nie przekraczamy graniczy bólu. Zbyt silne dawki mogą spowodować niekorzystne odczyny.
Zasada ta wiąże się z prawem Arndt-Shulza, która głosi: Słabe bodźce pobudzają procesy biologiczne, silne hamują, bardzo silne - znoszą.