METODA: sposób postępowania stosowany świadomie dla osiągnięcia określonego celu
METODY W-F: sposoby stawiania uczniów w sytuacjach zadaniowych, w których uczniowie pod kierunkiem nauczyciela dokonują zmian w strukturze własnego ciała i jego funkcjach, zdobywają wiadomości, umiejętności i nawyki w zakresie kultury fizycznej oraz kształtują pozytywną postawę wobec niej.
ZADANIA REALIZOWANE W PROCESIE W-F:
ze względu na wymagany poziom aktywności wewnętrznej uczniów można podzielić na 3 grupy:
zadania ściśle określone, wymagające ścisłego sterowania zewnętrznego, takie jak nauka, technika i taktyka sportowa, korekcja postawy, rehabilitacja pourazowa.
zadania częściowo określone, które uczniowie mogą w miarę samodzielnie wykonywać
zadania problemowe wymagające pełnej samodzielności i inwencji twórczej uczniów
METODY REALIZACJI ZADAŃ RUCHOWYCH
METODY USAMODZIELNIAJĄCE PROAKTYWNE:
Aktywizacja uczniów w procesie wychowania fizycznego wymaga stawiania uczniów w takich sytuacjach zadaniowych, które dla nich będą atrakcyjną i zgodne z ich potrzebami rozwojowymi. Uczniowie powinni wykonywać zadania samodzielnie, by uczyć się samokontroli i samooceny własnego działania.
A. METODA ZABAWOWA NAŚLADOWCZA - stawia dzieci w sytuacji zadaniowej polega na wywołaniu u dzieci określonego myślowego obrazu przedmiotu czy zjawiska, którego istotą jest ruch i naśladowanie go. Zadaniem dzieci może być naśladowanie czynności ludzi, zwierząt, postaci z bajek, ruchu mechanizmów, także zjawisk przyrody np. grzmot, wiatr, deszcz itp. Stosując tą metodę opieramy się na wyobrażeniu zdobytym przez dzieci w wyniku bezpośredniej obserwacji lub na wyobrażeniu wywołanym przez wychowawcę za pomocą takich treści, które nawiązują do przeżyć dzieci. Ruchy dziecka nie muszą być dokładne, należy dać dzieciom dużo swobody i pobudzić ich inicjatywę i fantazje. Ale trzeba pamiętać o bezpieczeństwie wiec ruchy musza być trochę ograniczone.
B. METODA ZABAWOWA KLASYCZNA - metoda ta występuje wtedy, gdy źródłem i inspiracją aktywności ruchowej dzieci jest stworzona przez nauczyciela konkretna sytuacja pedagogiczna, w której podstawową rolę porządkującą i organizacyjną działania uczniów odgrywa fabuła lub przepisy. Fabuła jest charakterystyczna dla zabaw. Reguły zabawy są proste. Gra ruchowa jest bardziej złożona od zabaw różni się tym, że gra toczy się według określonych przepisów, w grze jest współzawodnictwo. Dzieci stawiane są w sytuacji zadaniowej poprzez podanie przez nauczyciela fabuły zabawy lub przepisów gry i odpowiednie czynności organizacyjne /celem przygotowania terenu zabaw oraz gier i przyborów/. W sytuacji tej zachowanie uczniów jest swobodne i samodzielne. Jedynym ograniczeniem są fabuła i przepisy.
C. METODA BEZPOŚREDNIEJ CELOWOŚCI RUCHU - R. Czyżewski: metoda gimnastyczna bezpośredniej celowości ruchu jako forma przejściowa od ćwiczeń stosowanych w formie ruchów naśladowczo zabawowych do ćwiczeń wykonywanych według ścisłych prawideł i z należytą precyzją ruchów gimnastycznych. Cechą tej metody jest łagodne przejście od ruchów w formie zabawowej do ruchów poprawnych z zachowaniem stopnia zainteresowania ucznia formą pierwszą, przy jednoczesnym wykorzystaniu zalet fizjologiczno wychowawczych płynących z formy drugiej. Nauczyciel stwarza sytuację zadaniową polecając uczniom wykonanie prostego zadania w odpowiednio dobranej pozycji. Celem bezpośrednim dla uczniów jest wykonanie zadania, a właściwy cel zadania znany jest tylko nauczycielowi. Prosty ruch wykonuje się często z użyciem przyborów pomocniczych typu piłka, krążek, woreczek, obręcz czy szarfa. Zadania dzieci wykonują wielokrotnie dla osiągnięcia doskonałości np. klęk podparty- pokaż ręką sufit, siad skrzyżny - pokaż ręką ścianę za sobą, postawa stojąca- stojąc na jednej nodze napisz w powietrzu swoje imię itp. Inwencja twórcza ćwiczącego i swoboda wykonania zadania są bardzo ograniczone, gdyż rozwiązanie zadania jest tylko jedno. Uczeń nadaje własne tempo ćwiczenia /swoboda/, atmosfera bez komend. Metoda ta ma cechy zabawowej oraz metody ścisłej. Metoda ta wzbudza zainteresowania, pozwala na łatwą samokontrolę wykonania. Nadaje się ona zarówno dla dzieci, młodzieży jak i dorosłych. Jest ona szeroko stosowana w gimnastyce korekcyjnej.
D. METODA PROGRAMOWANEGO USPRAWNIENIA SIĘ - funkcjonuje na podobnych zasadach jakie obowiązują w metodzie programowanego uczenia się, jednakże różnica sprowadza się do różnicy celów jakie pragnie osiągnąć za ich pomocą. Programowanie zadań usprawniających jest dużo łatwiejszą czynnością dla nauczyciela niż programowanie zadań, które mają doprowadzić do opanowania techniki ruchu. Przykładem zastosowania metody programowanego usprawniania się jest „ścieżka zdrowia”. W metodzie tej czynności nauczycielskie w ogóle nie występują, uczestnik ścieżki zdrowia we wszystkich sytuacjach podejmuje decyzje całkowicie samodzielnie. Jedynym ograniczeniem dla niego jest podana na tablicy informacja, chociaż zgodnie z zasadą samorealizacji uczestnik sam może stworzyć własny program i realizować go całkowicie samodzielnie. RODZAJE ŚCIEŻEK: biegowa, sprawnościowa, ćwiczebna, testowa i obciążeniowa. W 1968 roku w Szwajcarii powstała pierwsza ścieżka zdrowia pod nazwą "Vita - Parcours" z inicjatywy towarzystwa ubezpieczeniowego VITA. Pięć lat później na terenie tego kraju było już 300 wyznaczonych i aktywnie uczęszczanych na terenach zielonych tras ćwiczebnych. W krótkim czasie ta forma aktywnego wypoczynku rozpowszechniła się na terenie niemal całej Europy zyskując szczególną popularność w Skandynawii, Niemczech i na Węgrzech. Działalność rekreacyjną w Polsce zapoczątkowało Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej i Sportu realizując dwa projekty: Biegi po zdrowie, Marsze i spacery dla ciebie" Na bazie wzorów ze Szwajcarii i Niemczech rozpoczęto budowę ścieżek zdrowia przy uzdrowiskach. Na przełomie lat w tej formie czynnego wypoczynku wykształciło się pięć różnych rodzajów ścieżek. Ich wspólną cechą jest nie tyle sam program, ile sposób, w jaki jest on realizowany z dostosowaniem do indywidualnych możliwości użytkownika. Wytyczona trasa jest oznakowana tablicami informacyjnymi zawierającymi wskazówki, jak należy korzystać ze ścieżki zdrowia oraz tekstowe i graficzne instrukcje sposobu wykonania poszczególnych ćwiczeń na stacjach. Pierwszy rodzaj to ścieżka biegowa o długości 2000 do 3000 metrów, wytyczona na zalesionym płaskim terenie i podzielona na kilka odcinków. Można ją pokonywać na przemian biegiem i marszem oraz w miarę wzrostu sprawności skracać odcinki marszu i zwiększać odcinki pokonywane biegiem. Zadanie docelowe to pokonanie całej trasy biegiem bez odpoczynku. Ćwiczenia na trasie mają zwiększyć wydolność układu oddechowego i układ krążenia oraz doprowadzić do wzrostu wytrzymałości organizmu. Drugi rodzaj to ścieżka sprawnościowa o długości 1500 do 2500 metrów, łącząca elementy marszu, biegu oraz ćwiczeń kształtujących z ćwiczeniami na przyrządach rozstawionych przy trasie. Jest ona najbardziej wszechstronna, skuteczna i dostępna dla wszystkich. Wpływa korzystnie na podniesienie sprawności fizycznej poprzez poprawę funkcjonowania układu oddechowego, krążenia, mięśniowego, kostno - stawowego, a także kształtowanie poszczególnych cech motorycznych. Trzeci rodzaj to ścieżka ćwiczebna, którą można wyznaczyć na niewielkiej przestrzeni - trasa 300 do 500 metrowa. Zawiera wiele przyrządów do ćwiczeń ustawionych w niewielkiej odległości. Świetnie regeneruje organizm, ale wymaga większej kondycji, ponieważ intensyfikuje Kolejny rodzaj to ścieżka testowa, składająca się najczęściej z sześciu punktów, służących kontroli precyzji ruchu, muskulatury brzucha, siły skuteczności mięśni nóg, wytrzymałości, równowagi oraz siły. Określa aktualny poziom sprawności osobistej przez porównanie osiągniętego wyniku z przeciętnymi ustalonymi dla poszczególnych płci i grup wieku wynikami, o których informuje tablica znajdująca się na końcu trasy. I w końcu piąty rodzaj to ścieżka obciążeniowa, która jest torem treningowym z większą liczbą ćwiczeń i prób, wymagających dużej sprawności i wytrzymałości. Stosowana przede wszystkim w treningu sportowym, w zasadzie nie nadaje się dla osób mało sprawnych.
METODY REPRODUKTYWNE (ODTWÓRCZE):
A. METODA NAŚLADOWCZO-ŚCISŁA:- cechy charakterystyczne metody: ścisłe odtwarzanie pokazanego wzorca ruchu wg. formuły S-R ( bodziec-reakcja ), ćwiczenie jest ściśle określone i ma tylko jedno rozwiązanie ( takie jakie założył nauczyciel ), uczeń jest jedynie przedmiotem zabiegów dydaktycznych tzn. jest sterowany zewnętrznymi bodźcami środowiska, głównie przez nauczyciela. Motywacje zastępuje system kar i nagród ( nagradzane jest wierne odtwarzanie ćwiczeń a karana inwencja twórcza ), aby osiągnąć cel, czyli nawyk ruchowy, uczeń musi powtarzać ćwiczenie wielokrotnie. NEGATYWNE SKUTKI DŁUGOTRWAŁEGO STOSOWANIE TAJ METODY: obniżenie u uczniów zdolności sterowania sobą i zwiększone zapotrzebowanie na impulsy zewnętrzne dla podtrzymania aktywności, brak zdolności do zmiany postępowania nawet gdy okoliczności się zmieniły, bierność i brak inicjatywy, niesamodzielność, zachowanie reaktywne łatwo może przerodzić się w formę dominującą, stosowanie tej metody przez dłuższy czas kształtuje bierne postawy wobec KF
MOTYWACJA: Pierwszy typ - różne zadania ruchowe mogą w różnym stopniu odpowiadać potrzebom i pragnieniom młodzieży. Jeżeli propozycje nauczyciela są zgodne z potrzebami uczniów to praca bardzo dobrze się układa. Drugi typ - nauczyciel czyni wysiłki aby uczeń poznał sens i wartość postawionego w zadaniu celu . Cel zadania postawionego przez nauczyciela uczeń przyjmuje za swój własny, co wyzwala w nim motywacje.
B. METODA ZADANIOWO-ŚCISŁA : Dotyczy realizacji zadań ściśle określonych, takich których celem jest opanowanie elementarnych technik ruchu, rozwój konkretnych sprawności motorycznych, wzmocnienie grup mięśniowych itp. W metodzie tej postawienie uczniów w sytuacji zadaniowej realizuje się dzięki następującym czynnościom nauczyciela: uświadomienie uczniom stanu ich umiejętności czy braków co powinno wyzwolić potrzebę zmiany tego stanu, określenie celu i jego wartości ( motywacja do zadania ). Wówczas: uczniowie stają się podmiotami sytuacji zadaniowej, gotowi są do działania z ukierunkowaniem na cel, motywacja powinna dotyczyć tylko zadań trudnych, nowych i mało atrakcyjnych dla uczniów.
C. METODA PROGRAMOWANEGO UCZENIA SIĘ - cechy charakterystyczne metody: uczeń samodzielnie uczy się określonego zadania ruchowego przy pomocy przygotowanego przez nauczyciela programu z odpowiednimi instrukcjami ( broszury, plansze ), wykorzystywany program jest ciągiem ćwiczeń metodycznych i czynności prowadzących najkrótszą drogą do opanowania nowych umiejętności ruchowych, mocno wyeksponowana jest samokontrola i samoocena, jednak samodzielność jest ograniczona. Uczeń w wyniku odpowiednich działań motywujących nauczyciela czuje się w sytuacji zadaniowej którą można wyrazić formułą Z (S - R), tzn. jest wewnętrznie umotywowany na osiągnięcie określonego wyniku.
METODY KREATYWNE /TWÓRCZE/:
A. METODA PROBLEMOWA: jest to metoda, w której nauczyciel stawia uczniów w sytuacji problemowej, tzn. takiej, z którą uczniowie spotykają się po raz pierwszy i nie znają sposobu jej rozwiązania. Uczniowie samodzielnie analizują sytuacje, tworzą pomysły rozwiązania problemu i weryfikują jego poprawność w praktycznym działaniu. Uczeń nie może rozwiązać problemu za pomocą posiadanych wiadomości, umiejętności i nawyków ale przede wszystkim dzięki myśleniu produktywnemu, tzn. takiemu myśleniu, które polega na tworzeniu nowych informacji. W zależności od poziomu danych początkowych zawartych w sytuacji problemowej J. Kozielecki wyróżnia problemy otwarte i problemy zamknięte. Ze względu na sposób sformułowania celu dzielimy na: kowergencyjne - otwarte lub zamknięte oraz dywergencyjne - otwarte lub zamknięte. Problemy konwergencyjne mają tylko jedno poprawne rozwiązanie gdyż cel jednocześnie określa wynik końcowy. Problemy dywergencyjne ze względu na sposób sformułowania celu mogą mieć wiele rozwiązań. Najczęściej stosowana jest w klasach starszych. Jej istotą jest nauczanie problemowe- zespół takich czynności jak zorganizowanie sytuacji problemowych, udzielanie uczniom niezbędnej pomocy w rozwiązywaniu ich i sprawdzanie tych rozwiązań oraz kierowanie przebiegiem, systematyzowanie i utrwalanie tak uzyskanej wiedzy.
PROBLEM- jest rodzajem zadania, którego podmiot nie może rozwiązać za pomocą posiadanych wiadomości, umiejętności i nawyków. Rozwiązanie problemu jest możliwe przede wszystkim dzięki myśleniu produktywnemu tzn. takiemu myśleniu, które polega na tworzeniu informacji zupełnie nowych dla podmiotu.
FAZY ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW :
Dostrzeganie problemów- podmiot uświadamia sobie, że zasób posiadanej wiedzy jest nie wystarczający dla osiągnięcia celów.
Analiza sytuacji problemowej:
- analiza celu- sformułowanie celów ostatecznych i celów końcowych
- analiza danych początkowych- wyodrębnienie ważnych danych i odrzucenie nieistotnych, czynności kompensyjne ( wypełnienie luk i przerw w bezpośrednio dostępnych danych ) i czynności ekstrapolacyjne( odkrywanie brakujących danych końcowych )
3. Wytwarzanie pomysłów rozwiązania:
- etap pierwszy człowiek wybiera ogólny kierunek poszukiwań rozwiązania, przez co ograniczony w pewnym sensie jest rejon jego poszukiwań, co ma decydujący wpływ, na dalszy proces wytwarzania pomysłów
- etap drugi podmiot zgodnie z wybranym kierunkiem, tworzy pomysły cząstkowe, które są zarysem rozwiązania
- etap trzeci człowiek tworzy ostateczny pomysł, który jest podstawą czynności wykonawczych lub sformułowania hipotezy
4. Myślenie produkcyjne (twórcze)
PROBLEMY OTWARTE- w problemach tych poziom informacji jest bardzo niski, człowiek nie posiada żadnych danych o możliwych rozwiązaniach problemu. Aby rozwiązać problem, należy najpierw sformułować różne pomysły rozwiązania, a dopiero następnie wybrać jeden z nich.
PROBLEMY ZAMKNIĘTE- w problemach tych dany jest zbiór możliwych rozwiązań. Zadanie człowieka polega na wyborze jednego z nich. Fakt, iż w problemach zamkniętych znane są możliwe rozwiązania wcale nie znaczy, iż są to problemy łatwe.
PODZIAL ZE WZGLĘDU NA SPOSÓB SFORMUŁOWANIA CELU:
PROBLEMY KONWERGENCYJNE- mają tylko jedno poprawne rozwiązanie, ponieważ cel jednoznacznie określa wynik końcowy.
PROBLEMY DYWERGENCYJNE- ze względu na sposób sformułowania mogą mieć wiele poprawnych rozwiązań. Podmiot ma pełną swobodę, nie jest ograniczona ani jego inwencja, ani oryginalność poszukiwań.
B. METODA RUCHOWEJ EKSPRESJI TWÓRCZEJ LABANA: odpowiada hasłom nauczania wychowującego, rozwijania zdolności twórczych odkrywczych nowatorskich, a także postulatom indywidualizacji i intelektualizacji ma szerokie zastosowanie w klasach początkowych. Może być prowadzona w formie: krótkich wstawek uatrakcyjniających zajęcia lub małych fragmentów lekcji, zamiast tradycyjnych ćwiczeń kształtujących nóg, ramion, głowy, tułowia, na całych lekcjach z użyciem przyrządów lub bez ich użycia. Obowiązują zasady: wszechstronności, stopniowania wysiłku i trudności, przemienności wysiłku i rozluźnienia. Działalność ruchową w swojej gimnastyce zawarł w 16 generalnych tematach, z których każdy uwzględnia inny charakter ruchu bądź różne kombinacje ruchowe. W podanych niżej 8 tematach dla dzieci nie zaawansowanych przyjęte kryteria są raczej natury psychologicznej o czym świadczy zastosowanie w nich takich aspektów jak: 1 Wyczucie /świadomości/ własnego ciała. 2 Wyczucie /świadomości/ ciężaru ciała 3 Wyczucie /opanowania/ przestrzeni. 4 Rozwijanie wyczucia płynności ruchu, ciężaru ciała oraz przestrzeni i czasu 5 Kształtowanie umiejętności współdziałania z partnerem lub grupą. 6 Użycie własnego ciała jako narzędzia w różnych czynnościach utylitarnych. 7 Rozpoznanie i doskonalenie podstawowych rodzajów akcji ruchowych. 8 Kształtowanie wyczucia rytmu pracy. W tej metodzie nauczyciel musi wyjaśnić ćwiczącym co maja robić, natomiast jak mają to robić- zależy od ich inwencji twórczej, pomysłowości, fantazji, poczucia estetyki, nabytych doświadczeń ruchowych. Metoda ta posługuje się wieloma formami ruchu i formami pracy. Krótka opowieść ruchowa, nabywanie doświadczeń ruchowych przez odkrywanie, eksperymentowanie, naśladownictwo, badanie, forma zabawowo-naśladowcza, improwizacja ruchowa, sceny mimiczne, pantomima, groteska, elementy gimnastyki artystycznej i akrobatyki, ćwiczenia muzyczno-ruchowe i tańce. Metoda dopuszcza też ćwiczenia na przyrządach pod warunkiem, że i w tym przypadku również uczeń powinien wykazać własną pomysłowość, nie ograniczać się do kopiowania zademonstrowanych ćwiczeń.
C. METODA CARLA ORFFA- charakteryzując tą metodę należy mieć na uwadze jej wszechstronność, powszechność i atrakcyjność opartą na żywiołowym wyzwalaniu tendencji twórczych dziecka oraz działania w zespole. Charakterystyczną cechą metody jest założenie, że muzyka, słowo i ruch są od początku istnienia związane przez zjawisko rytmu, który towarzyszy zarówno dźwiękom i głosom jak również elementom ruchowym. Orff w swoim opracowaniu metodycznym zastosował zestawy zawierające wiele rodzajów bębenków, dzwonków, ksylofonów, gwizdków itp. Jednym z najważniejszych elementów metody Orffa jest ruch twórczy, gdzie organizacja zajęć jak i materiał ćwiczebny są tak pomyślane, że dają dziecku możliwość odnalezienia siebie. W ten sposób jego metoda stwarza optymalne warunki indywidualizacji, rozwoju zainteresowań i zamiłowań co jest fundamentalnym czynnikiem pogłębiania pozytywnych motywacji do działalności ruchowej. Poznanie taktowania i poczucie rytmu, praca z instrumentami perkusyjnymi, odtwarzanie ruchem wysokości dźwięków granej melodii, wyliczanki, wierszyki, porzekadła i opowieści. Rozwija podstawowe uzdolnienia dzieci przez: odtwarzanie muzyki wokalnej i instrumentalnej, tworzenie muzyki wokalnej i instrumentalnej, realizację ruchową muzyki, integrację ruchu, śpiewu, gry na instrumentach i słowa. Głównym celem i zadaniem metody jest wyzwolenie u dzieci tendencji do samoekspresji, rozwijanie inwencji twórczej. Zajęcia i zabawy przy muzyce ułatwiają dzieciom koncentrację uwagi, rozwijają spostrzegawczość oraz koordynację ruchową. Jednocześnie bawią i uczą. Metoda Orffa jest metodą komplementarną - uwzględnia sztukę władania słowem, umuzykalnia i rytmizuje, ułatwia dbałość o zdrowie fizyczne i psychiczne, estetykę i kulturę ogólną. Metoda Orffa wykorzystuje żywiołowy zapał dzieci i ich naturalną motoryczność - uczniowie sami tworzą muzykę, rozwijają swą fantazję i pomysłowość przy improwizowaniu komponują własne ilustracje do słuchanej melodii lub rytmu. Walory metody Orffa to wszechstronność, powszechność i atrakcyjność oparta na żywiołowym wyzwalaniu tendencji twórczych dziecka oraz działaniu w zespole. Wykorzystanie instrumentów prostych w obsłudze np. dzwonki, ksylofony nie sprawiają dzieciom trudności ,a dzieci o dobrym słuchu w ciągu krótkiego czasu potrafią samodzielnie zagrać znaną melodię. Jednym z najważniejszych elementów metody C. Orffa jest ruch twórczy. Pozostawienie znacznego marginesu swobody zarówno uczniowi jak i nauczycielowi, stawianie zadań ruchowych oraz stwarzanie okazji do oryginalnych rozwiązań w różnych sytuacjach podkreśla walory intelektualizacji oraz wychowania do samodzielności. Metoda Orffa zaleca pracę z dziećmi na zasadzie równorzędnych zadań. Każde dziecko bierze udział w wykonywaniu konkretnych zadań ruchowych a nauczyciel występuje tylko w roli doradcy, inspiratora czy korektora. Lekcja prowadzona tą metodą zaczyna się zwykle zabawą oraz dobranym do możliwości dzieci zestawem form ruchowych i rytmicznych. Następnie wprowadza się różne teksty słowne, często powiązane ruchem. Każda lekcja powinna zawierać elementy słowa, ruchu i muzyki.
D. METODA MARII I ALFREDA KNIES'ÓW- adresowana do dzieci i młodzieży w różnym wieku, od przedszkola począwszy, jest to tzw. „gimnastyka utaneczniona”- wykonywana z muzyką mechaniczną lub bez niej, z częstym zastosowaniem instrumentów perkusyjnych, nietypowych ( jak ubijak, dzwoneczki, grzechotki, łuski orzecha kokosowego ). Autorzy metody ograniczają mówienie w czasie zajęć. Jest to metoda wychowania ruchowego przez rytm, dla której najbardziej charakterystyczne jest współdziałanie trzech podstawowych elementów: muzyki, rytmu, ruchu, przy czym muzyka jest traktowana jako przyjemne przeżycie estetyczne. Istotą natomiast jest wyrazisty rytm będący podstawą wykonywania poszczególnych faz ruchu w czasie, czyli w określonym tempie. Twórcy metody mocno podkreślają, iż istotą metody jest ruch, a nie muzyka, co różni tę metodę od metody Orffa, który główny nacisk kładzie nie na ruch lecz na muzykę.
Ważną rolę w metodzie M. i A Kniesów spełniają przybory do ćwiczeń ruchowych i przybory do wytwarzania dźwięków. Te środki pomocnicze są oryginalnym pomysłem autorów i służą do wyegzekwowania poprawnie skoordynowanych ruchów pełnych ekspresji, o znaczeniu usprawniającym i estetycznym. Szczególnie atrakcyjne są one dla dzieci w młodszym wieku szkolnym, działają bowiem na mechanizmy psychologiczne. Według tej metody w pierwszej fazie procesu nauczania - uczenia się, opanowanie właściwych ruchów powinno być ułatwione przez stosowanie jednolitych ćwiczeń w jednolitym grupowym rytmie. W następnej fazie nauczania każdy uczeń może i powinien poszukiwać jemu właściwego, swoistego rytmu. Dalszy rozwój ćwiczących można osiągnąć pozwalając uczestnikom ćwiczyć w różnym rytmie z tymi samymi, lub innymi przyborami. Kompozycje rytmiczno-ruchowe mogą być powtarzane aż do wytworzenia nawyku, lub twórczo improwizowane przez ćwiczących zgodnie z ich możliwościami: indywidualne, twórcze, ekspresyjne improwizowanie ruchu na określony temat jest działaniem o najwyższych walorach dydaktyczno- wychowawczych.
METODY INTENSYFIKUJĄCE ZAJĘCIA:
METODY INTENSYFIKUJĄCE- jeden z naczelnych postulatów w-fu, to intensyfikacja zajęć w-f. Stosowanie metod i form polegających na wprowadzaniu skutecznych rozwiązań natury organizacyjnej.
A. TORY PRZESZKÓD: jest to taka metoda zajęć wychowania fizycznego, w której ćwiczący musi pokonać pewną przestrzeń oraz ustawioną na niej pewną liczbę dowolnie dobranych przeszkód naturalnych lub wykonanych z przyrządów lub przyborów. Tor przeszkód może być ustawiony w sali gimnastycznej, korytarzu(jeśli są odpowiednie warunki lokalowe), w ogrodzie przedszkolnym, boisku w terenie otwartym (pole, łąka, las). Długość toru przeszkód uzależniona jest od wielkości pomieszczenia. Na otwartej przestrzeni nie powinna przekraczać dla dzieci 5- i 6-letnich 100-120m.Liczba przeszkód uzależniona jest od trudności w ich pokonywaniu, tempa ćwiczeń i czasu ich trwania. Proponuje się stosowanie 6-10 przeszkód. Przeszkody, których pokonanie wymaga od dziecka wysiłku w granicach jego możliwości, muszą być dziecku znane, a ćwiczenia już wcześniej opanowane. Ćwiczący powinien znać również sposób pokonywania poszczególnych przeszkód.
TOR PRZESZKÓD - na pustej przestrzeni rozmieszcza się określoną liczbę przeszkód które należy pokonać strumieniowo w określony sposób lub według własnej inwencji. Przeszkody można podzielić na materialne czyli np. jakaś gałąź plotek do pokonania albo określone zadania ruchowe. Ze względu na przeszkody tory dzielimy na sztuczne, naturalne, kombinowane.
NATURALNY TOR PRZESZKÓD - są tu wykorzystane naturalne formy i ukształtowania terenu, między którymi wyznacza się trasę i ustala kolejność oraz sposób ich pokonania. SZTUCZNY TOR PRZESZKÓD - jest ustawiony w dowolnym miejscu, przeszkodami mogą być najróżniejsze przyrządy i przybory.
KOMBINOWANY TOR PRZESZKÓD - powstaje z połączenia toru naturalnego i sztucznego.
TORY STAŁE - charakteryzują się trwałością i niezmiennością przeszkód, które są zamontowane na stałe.
TORY DORAŹNE - tymczasowe, są ustawione na konkretną lekcję we wszystkich warunkach z możliwością dowolnego określenia długości toru i doboru przeszkód.
TORY OTWARTE - są układane na linii prostej lub krzywej a start i meta są w stosunku do siebie przeciwległe i daleko. Na torach otwartych ustawia się przeciętnie 4 - 9 przeszkód na 10 metrach w pomieszczeniu zamkniętym do 80 m w plenerze. Długość toru nie powinna uniemożliwić kontaktu głosowego i wzrokowego ucznia z nauczycielem.
TORY ZAMKNIĘTE - są układane na obwodzie dowolnej figury geometrycznej, start i meta są blisko siebie, Na torze tym może występować więcej przeszkód które mogą być zainstalowane na stałe lub doraźnie.
TORY POJEDYNCZE - jeden strumień ćwiczących.
TORY RÓWNOLEGŁE - powtórzenie torów pojedynczych.
B. METODA STACYJNA OBWODOWA: metoda stacyjna polega na tym, że na pewnej przestrzeni zamkniętej np. sala gimnastyczna, korytarz itp. Lub otwartej np. las, park, ogród przedszkolny itp. Wyznacza się kilka punktów (stanowisk) , na których znajdują się odpowiednie przybory lub przyrządy. Zwykle usytuowane są one na obwodzie koła. Każde stanowisko nazwane jest stacją, a powinno być ich 6-12. Wszystkie razem rozmieszczone w układzie kolistym lub innym tworzą obwód ćwiczebny. Grupa ćwiczących jest podzielona na zespoły 2-3 osobowe, które zajmują miejsca przy poszczególnych stacjach. Rozpoczęcie, zmiana stanowisk i zakończenie ćwiczeń następuje na sygnał nauczyciela. W ciągu trwających zajęć, każdy zastęp, a więc także każde dziecko przejdzie przez wszystkie stanowiska wykonując na nich określone ćwiczenia z określoną liczbą powtórzeń lub w określonym czasie. W ten sposób dziecko przejdzie cały obwód ćwiczebny. Stosując metodę stacyjną należy pamiętać, że ze względu na dużą intensywność ćwiczeń winno korzystać się z niej w części głównej zajęć. Liczba stacji i ich stopień trudności zależy w dużej mierze od liczby dzieci, ich sprawności i umiejętności. Zadania na każdym stanowisku powinny być dokładnie omówione i pokazane. Dobór zadań na poszczególnych stanowiskach winien mieć charakter ćwiczeń ogólnorozwojowych, które zmierzają do kształtowania cech motorycznych, bądź też doskonalenia nabytych już stereotypów ruchowych. Ćwiczenia na poszczególnych stacjach powinny być znane, niezbyt trudne i nie wymagające ochrony W szkołach na etapie nauczania początkowego oraz w przedszkolach, gdzie zajęcia mają raczej charakter zabawy wprowadzenie obwodu ćwiczebnego dostosowanego do wieku, sprawności i rozwoju fizycznego dzieci może sprzyjać podnoszeniu stopnia intensywności zajęć, rozwojowi cech motorycznych, eliminowania nudy i monotonii.
FORMA STACYJNA - uczniowie ćwiczą strumieniem na wielu stacjach, forma ta nazywana jest torem przeszkód. Zalety - możliwość stosowania we wszystkich klasach - od najmłodszych po najstarsze, łatwość wykorzystania nawet w utrudnionych warunkach pracy (np. korytarz, brak sprzętu, liczny zespół ćwiczebny), duża liczba różnych kombinacji i zestawień z użyciem tych samych przyborów i przyrządów, różnorodność oddziaływania na organizm ćwiczącego w zależności od doboru ćwiczeń.
FORMA OBWODU ĆWICZEBNEGO - jest to ustawienie na pewnej przestrzeni zamkniętej kilku stanowisk ćwiczebnych, na których uczeń wykonuje zadane przez nauczyciela ćwiczenia. Ściśle jest określona liczba powtórzeń lub czas trwania. Kolejność zmian poszczególnych stanowisk odbywa się na sygnał nauczyciela. Celem zadań ruchowych jest kształtowanie określonych grup mięśniowych oraz sprawności motorycznej a także wyrabianie umiejętności i nawyków ruchowych. Obwód ćwiczebny pozwala na różnicowanie stopnia natężenia wysiłku i trudności wykonywanych zadań przez: zwiększenie liczby powtórzeń, skrócenie przerw między ćwiczeniami, zwiększenie całego obwodu, dodatkowe obciążenia, zwiększenie intensywności Ze względu na organizację obwodu można wyróżnić 2 podstawowe odmiany: - liczba zespołów równa się liczbie stacji, w zespole jest od 2 do 4 osób, każdy zastęp rozpoczyna ćwiczenie na innym stanowisku, na sygnał następuje zmiana. - obwód złożony z 10 - 12 przeszkód (zmiany na sygnał nauczyciela) - przerwa na wypoczynek dla pierwszego ucznia trwa tak długo do póki ostatni nie dokończy ćwiczyć.
C. ŚCIEŻKA ZDROWIA
D. METODA ZADAŃ DODATKOWYCH - zadania dodatkowe stosuje się na tych zajęciach wychowania fizycznego, w których występuje oczekiwanie w kolejce na wykonanie zadania głównego. Ze zjawiskiem tym mamy do czynienia szczególnie wtedy, gdy placówka dysponuje małą ilością przyrządów i przyborów lub gdy zespół ćwiczący jest bardzo liczny. Rola tych zadań polega na podnoszeniu intensywności lekcji, likwidacji martwych punktów, zwiększaniu różnorodności ćwiczeń. W zajęciach tradycyjnych dziecko po wykonaniu zadania głównego, przydzielonego dla danego zespołu, skazane jest na czekanie w kolejce siedząc bądź stojąc bezczynnie. Chcąc wypełnić ten czas oczekiwania, usunąć nudę i bezczynność bezczynność zajęć można dodatkowo wprowadzić 1-2 proste, łatwe ćwiczenia nie wymagające większej koncentracji i wysiłku, które jednocześnie służyć będą rozwojowi cech motorycznych. Pozwoli to również wydatniej zwiększyć intensywność oddziaływania ruchu na organizm dziecka, uczyni zajęcia bardziej atrakcyjne i efektywne oraz pozwoli dzieciom rozwijać własną inicjatywę i samodzielność w działaniu. Przy doborze zadań dodatkowych należy uwzględniać ćwiczenia uruchamiające te zespoły mięśni, które nie są obciążone przy wykonywaniu zadań głównych. Zadania dodatkowe powinny być proste, znane i bezpieczne, nie wymagające większej przestrzeni. Wykonywane są w bezpośredniej bliskości miejsca usytuowania zadania głównego. Powinny one mieć charakter rekreacyjny, toteż nie będziemy zwracać uwagi na dokładność ruchu. Atrakcyjność zadań dodatkowych nie powinna wpływać na zaburzenie porządku ćwiczeń, który polega na tym, iż każde dziecko w danym zespole ćwiczy te zadania dotąd, aż przyjdzie na nie kolej do wykonania zadania głównego. Brak rozdzielności uwagi, charakterystyczny dla dzieci sprawia, iż metoda ta jest trudna do zastosowania w praktyce z małymi dziećmi, toteż może ona być adresowana tylko do starszych dzieci przedszkolnych przedszkolnych to pod warunkiem, iż jest wiele miejsca do ćwiczeń, wystarczająca ilość przyborów i sprzętu oraz zdyscyplinowany zespół ćwiczebny.
E. METODA WIĄZANIA RUCHU Z RYTMEM I MUZYKĄ
F. WSPÓŁZAWODNICTWO INDYWIDUALNE I ZESPOŁOWE /Wyścigi rzędów/
RÓŻNICA MIĘDZY METODĄ A FORMĄ- metoda różni się tym od formy, że gdy metoda jest sposobem realizacji założonego celu, to forma jest zewnętrznym kształtem, układem, postacią.
METODY NAUCZANIA RUCHU /CZYNNOSCI RUCHOWYCH/:
Analityczna - nauczanie ruchu w częściach
Syntetyczna - nauczanie ruchu w całości
Kombinowana - 1 i 2
METODY TRENINGOWE /KSZTAŁTOWANIE ZDOLNOSCI OTORYCZNYCH/:
- metoda zmienna
- metoda ciągła
- metoda powtórzeniowa
- metoda interwałowa
- metoda startowa
METODY WYCHOWAWCZE:
- metoda wpływu osobistego
- metoda wpływu sytuacyjnego
- metoda kierowania samowychowaniem
- metoda wpływu społecznego
PODZIAŁ METOD ZE WZGLĘDU NA RODZAJ REALIZOWANEGO ZADANIA W LEKCJI:
m. Wychowawcze
m. Przekazu wiadomości
m. Nauczania ruchu
m. Nauczania zdolności psychomotorycznych
METODY POZNANIA ZMYSŁOWEGO:
m. Słowne
m. Oglądowe
m. Działania praktycznego
m. Oddziaływania sensomotorycznego
METODY PRZEKAZYWANIA I ZDOBYWANIA WIADOMOŚCI Z ZAKRESU K-F:
pokaz
opowiadanie, wykład, pogadanka
praca z książką
opisywanie i rysowanie postaci
wywiad
wykonywanie zadań ruchowych
FORMY DYDAKTYCZNE:
Formy dydaktyczne wykorzystywane podczas zajęć:
Forma ścisła: polega na nie wprowadzaniu elementów współzawodnictwa i przeciwnika, nauczanie i doskonalenie czynności ruchowych
Forma zabawowa: polega na wprowadzeniu współzawodnictwa indywidualnego albo zespołowego - co urozmaica i ożywia grę, występuje czynnik emocjonalny, wydłuża się czas oczekiwania na piłkę, zwracanie uwagi na szybkość a nie na dokładność
Forma fragmentów gry: polega na wprowadzeniu do ćwiczeń przeciwnika i w ten sposób stworzenia dla ucznia warunków zbliżonych do gry co zmusza go do podjęcia określonych działań
Formy gier:
gra właściwa - gra z zachowaniem wszystkich obowiązujących przepisów
gra szkolna - przebieg gry, przepisy, zasady reguluje nauczyciel
gra uproszczona - nauczyciel dostosowuje liczbę graczy, wymiar boiska, wprowadza ułatwienia, stosowana przy nauczaniu początkowym
FORMY ORGANIZACYJNE
Formy podziały uczniów:
zastępy stałe - to grupa uczniów ćwicząca ze sobą w dłuższym okresie ( przy tworzeniu bierze się pod uwagę stosunki między uczniami oraz ich poziom wychowawczy )
zastępy sprawnościowe - to zastęp jednorazowy i jednorodny pod względem sprawnościowym
zastępy zmienne - zastęp jest zmienny w zależności od zabawy, gry, dyscypliny sportowej, stopnia trudności ćwiczenia
drużyny - to zespół o podobnych umiejętnościach i sprawnościach
grupy - to podział losowy klasy na mniejsze grupy
pary
Formy porządkowe: służą do szybkiego uporządkowania klasy i celowego ustawienie uczniów do ćwiczeń
ustawienie podstawowe - szereg, rząd
ustawienie ćwiczebne - luźna gromadka, koło, półkole
odliczania i zwroty
Formy prowadzenia zajęć dydaktycznych: to formy dotyczące przebiegu ćwiczeń w czasie i przestrzeni
forma frontalna - wszyscy uczniowie wykonują to samo
zajęcia w zespołach
zajęcia w zespołach z dodatkowymi zadaniami - uczniowie wykonują ćwiczenia dodatkowe po ćwiczeniach zasadniczych
forma stacyjna - doskonalenie umiejętności, nawyków i zdolności motoryczne
forma obwodu ćwiczebnego - doskonalenie zdolności motorycznych
forma indywidualna