11a, Filologia, HJP-zag


11a. Świadomość językowa. Wzrost wrażliwości na poprawność językową w dobie średniopolskiej, zainteresowania językoznawcze i etymologiczne.

Klemensiewicz przytacza teksty, które ukazały się w dobie średniopolskiej, świadczące o wzroście wrażliwości na poprawność i piękno języka i stylu:

  1. Wietor: rozprawiał na temat upośledzenia polszczyzny i szukał wraz z innymi rady, jakby temu kres położyć.

  2. Bielski: zasięgał rady u Glabera i innych ludzi wykształconych w trudnościach, które napotykał przy przekładzie Żywotów filozofówi.

  3. Gdacjusz: prosił „dobrych Polaków”, aby byli wyrozumiali na jego śląskie dialektyzmy.

Autor wymienia jeszcze nazwiska: Górnickiego, Maleckiego, Schadlika, Herbesta, Kozakowicza, Siennika, Herbiniusa, Mączyńskiego.

W odniesieniu do doby średniopolskiej można już mówić o prymitywnym językoznawstwie. Klemensiewicz ucieka od oceny tego zjawiska, gdyż nie w tym rzecz, a z dzisiejszego punktu widzenia, rozważania językoznawcze epoki średniopolskiej są oczywiście naiwne. Co interesowało naszych przodków? Ano:

  1. Pochodzenie języka polskiego; sięgano bardzo daleko.

  1. Siennik: uznaje mowę polską za córkę słowiańskiej mowy.

  2. Inne stanowisko utożsamiało polszczyznę z Wandalami lub w ogóle Germanami (te koncepcję zwalczał Kromer).

  3. Melanchton wysunął hipotezę o pochodzeniu polszczyzny i innych języków słowiańskich od języka Henetów, ludu na południowym wybrzeżu Morza Czarnego.

  4. Mączyński: języki słowiańskie swój początek biorą od Scytów.

  5. Troester (na podstawie fałszywych etymologii) wywodził język polski z niemieckiego.

  6. Herbinus - języki słowiańskie pochodzą z hebrajskiego.

  7. Orzechowski i Warszewicki: polszczyzna to potomek greckiego.

  1. Stosunki pokrewieństwa między językami słowiańskimi.

  1. Mączyński: wymienia rodzinę słowiańska (Polacy, Mazowszanie, Rusi, Rusini, Podolanie, Litwini, Prusacy, Kaszubi, Pomorzanie itd.); wymienione ludu łączy wspólnota językowa różniąca się jedynie dialektami.

  2. Bielski: podkreśla podobieństwo języków słowiańskich (podobnie Orzechowski).

  3. Górnicki pokusił się w Dworzaninie o naszkicowanie rozwoju języka polskiego na tle wspólnoty słowiańskiej.

  4. Hozjusz: język polski pochodzi od starobułgarskiego cerkiewnego, którego nazywa słowieńskim albo dalmatskim.

  5. Kromer: podkreślał wspólnotę językową.

  6. Wujek i Stryjkowski: zwracali uwagę na pokrewieństwo języka polskiego z czeskim.

Zainteresowanie językiem objawia się również w dociekaniach etymologicznych. Dowodzi to bowiem zawsze jakiegoś bliższego stosunku do mowy, której używa się z pewnym zastanowieniem. Próbki etymologiczne z XVI wieku dotyczą przede wszystkim dwu nazw własnych, których objaśnienie ma ważność w roztrząsaniach historycznych: SŁOWIANINA i POLSKI:

  1. Kromer: SŁOWIANIE pochodzą od SŁAWY albo SŁOWA; POLACY od POLA albo od wyrażenia PO LACHU.

  2. Orzechowski: SŁOWIANIE od SŁAWĄ SŁYNĄCY; POLSKA jako uproszczenie POLACHIA z dawniejszego LACHIA.

W tekstach Mączyńskiego również odnajdujemy próbki etymologizowania; dotyczą one hasła MĄŻ. Jednakże mistrzem (niechlubnym) w uprawianiu fantastycznej etymologii był bezapelacyjnie franciszkanin Wojciech Dembołęcki: wszystko wzięło się od Słowian i Słowiańszczyzny. Wspomniany duchowny wymyślił własną metodę „przywracania” pierwotnego kształtu wyrazu, np. OSANNA to BOŻANNA, ALLELUJA to CHWAŁĘ LUJA itd. Wiszowaty kpił z zapędów etymologicznych Dembołęckiego. Badania etymologiczne prowadził również Hoffman (referat z 1744 r.).



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
5a. Dyskusja - zagadnienie, Filologia, HJP-zag
ZAGADNIENIE nr 10, Filologia, HJP-zag
Zagadnienie 11b, Filologia, HJP-zag
Zagadnienie 9 - mb, Filologia, HJP-zag
Zagadnienie nr 4 - periodyzacja, Filologia, HJP-zag
2b, Filologia, HJP-zag
Zagadnienie5b, Filologia, HJP-zag
Polszczyzna powojenna, filologia polska, HJP
ZAG. 7, FILOLOGIA POLSKA, STUDIA MAGISTERSKIE, KONTEKSTY LITERATURY POLSKIEJ, ZAGADNIENIA
Tradycja literacka w ujęciu strukturalnym. zag.7, filologia polska
Zag 16 nieograniczona semioza, Filologia polska, Metodologia badań literackich
Zapozyczenia z laciny, filologia polska, HJP
Powstanie państwa polskiego, filologia polska, HJP
polemiki poprawnosciowe, filologia polska, HJP
Walka o jezyk polski w XVIII w, filologia polska, HJP
Urbańczyk Słowniki, filologia polska, HJP
alternatywna hist. lit. zag. 13, filologia polska
Bulla gnieznienska1, filologia polska, HJP

więcej podobnych podstron