Bibliografie literackie
Od połowy XIX wieku zaczęto odczuwać pilną potrzebę prowadzenia systematycznych prac bibliograficznych zarówno o charakterze ogólnym jak i w zakresie poszczególnych dziedzin wiedzy. Jak wiadomo burzliwa historia naszego kraju, utrudniała rozwój nauki oraz systematyczne wydawanie bibliografii. Z chwilą odzyskania niepodległości przystąpiono ze zdwojoną energią do organizowania życia kulturowego i naukowego w kraju, w tym również bibliografii.
W polskim dorobku bibliografii literackich podstawowymi opracowaniami są: spisy retrospektywne: Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut” powstała na podstawie dzieła Gabriela Korbuta: Literatura polska. Książka podręczna informacyjna dla studiujących naukowo dzieje rozwoju piśmiennictwa polskiego, oraz bibliografie literackie bieżące, zwłaszcza wydawana obecnie Polska Bibliografia Literacka. Ponadto istnieje wiele bibliografii specjalnych o większym lub mniejszym zakresie i zasięgu, które służą badaniom literackim: bibliografie osobowe pisarzy i badaczy literatury, bibliografie gatunków literackich, bibliografie zawartości poszczególnych czasopism literackich.
Bardzo ważnym dziełem dla rozwoju bibliografii literatury polskiej jest praca Gabriela Korbuta.
Pierwsze 3-tomowe wydanie literatury polskiej Korbuta ukazało się w latach 1917-1921 pod tytułem: Literatura polska od początków do powstanie styczniowego. Książka podręczna informacyjna dla studiujących naukowo dzieje rozwoju piśmiennictwa polskiego (t.1 -1917; t.2 - 1918; t.3 - 1921), drugie rozszerzone do czterech tomów i uwzględniające literaturę do 1914 r. ukazało się w latach 1929-1931. (t. 1-2 - 1929; t.3 - 1930; t.4 - 1931) pod tytułem: Literatura polska od początków do wojny światowej. Książka podręczna informacyjna dla studiujących naukowo dzieje rozwoju piśmiennictwa polskiego
Korbut zastosował układ chronologiczno-systematyczny. Tom 1 obejmował okres od X do końca XVII w.; tom 2 - od w. XVIII do r. 1820; tom 3 wydania pierwszego - lata 1820-1863 ( zawierał też dodatek dotyczący okresu 1863-1900); w wydaniu rozszerzonym ostatni tom rozrósł się w dwa tomy: tom 3 obejmujący lata 1820-1863 oraz tom 4 obejmujący lata 1864-1914.
Korbut zakres literatury pojmował bardzo szeroko, dlatego prócz historii literatury polskiej uwzględnił także dziedziny pokrewne takie jak historie kultury, historię szkolnictwa, historię filozofii i nauki.
Bibliografia zawiera omówienie poszczególnych autorów i prac, podaje dane biograficzne o pisarzu, wykaz jego publikacji, uwzględniając wydanie pierwsze i niektóre następnie, niektóre większe utwory drukowane w czasopismach lub wystawiane na scenie, wydania dzieł zbiorowych, informacje o zachowanych rękopisach (bibliografia podmiotowa ułożona najczęściej chronologiczne). Podaje także literaturę o nim i największe recenzje jego dzieł. (bibliografia przedmiotowa także ułożona chronologicznie)
Poszczególne tomy maja tablice chronologiczne do dziejów literatury i oświaty w Polsce oraz skorowidze alfabetyczne autorów i dzieł anonimowych.
Ponieważ bibliografia Korbuta nie wyczerpała całego materiału i obejmowała piśmiennictwo tylko do 1914r. postanowiono rozpocząć pracę nad reedycją.
Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut” zamierzona początkowo jako poprawiona i uzupełniona trzecia edycja, stała się w rezultacie dziełem nowym. Rozszerzono listę autorów i wykaz napisanych przez nich dzieł o nowe pozycję, usunięto autorów i utwory, które Korbut wymienił, a które nie wiązały się bezpośrednio z historią literatury polskiej, uzupełniono spis literatury o autorze opracowaniami z lat 1928-1950, uzupełniono życiorysy nowymi materiałami zgonie z aktualnym stanem wiedzy, zastąpiono przejrzystym układem alfabetycznym chaotyczny układ autorów według podziału na okresy i podokresy, wreszcie opracowano całkowicie literaturę polska za okres 1914-1939.
Hasła są podzielone na: życiorys, wykaz twórczości(bibliografia podmiotowa m.in. dzieła oryginalne, prace edytorskie, listy, sztuki wystawione na scenie oraz większe utwory drukowane w czasopismach), zestawienie opracować(bibliografia przedmiotowa m. in. książki i artykułu o życiu i twórczości pisarzy, opracowanie i recenzje poszczególnych utworów). Warto zaznaczyć, ze objętość życiorysu nie zależy od rangi pisarza. Uwzględnia się jedynie określone fakty biograficzne takie jak: dokładna data i miejsce urodzenia, imiona rodziców i ich zawód, ukończona przez pisarza szkoła i przebieg dalszego kształcenia, praca zawodowa, debiut literacki, udział w zespołach redakcyjnych lub stała współpraca z czasopismami, przynależność do związków i organizacji społecznych i politycznych, nagrody i odznaczenia, wyjazdy za granicę, przy pisarzach nieżyjących,- data i miejsce zgonu. Założeniem nowego ujęcia było pokazanie rozwoju twórczości pisarza nie przez odpowiednio opracowany życiorys lecz przez podanie wszystkich jego utworów w chronologicznym porządku ich powstawania. Układ chronologiczny zastosowano również do działów korespondencji, materiałów i opracować. Jednak w najobszerniejszych zestawieniach materiał grupuje się rzeczowo: najpierw opracowanie ogólne o twórczości i życiu pisarzy, a następnie przy tytułach poszczególnych dzieł, opracowanie i recenzje ich dotyczące (w układzie chronologicznym).
W poszczególnych tomach mamy do czynienia z wykazami skrótów oraz z różnego rodzaju indeksami. Tom 1 zawiera indeks tytułów i nazw utworów anonimowych utworów o autorstwie niepewnym oraz haseł rzeczowych oraz indeks nazwisk i pseudonimów, tom 6 - indeksy do serii oświecenia, tom 9- indeks osobowy do serii romantyzmu, tom 12 poświęcony Józefowi Ignacemu Kraszewskiemu zawiera indeks pseudonimów i kryptonimów używanych przez J.J. Kraszewskiego, indeks tytułów, indeks tytułów czasopism i wydawnictw zbiorowych oraz indeks osobowy
Ta wielotomowa Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut” opracowana została w Instytucie Badań Literackich PAN z inicjatywy i pod redakcją Kazimierza Budzyka.
Nowy Korbut ma liczyć w całości 19 tomów, podzielonych ze względów praktycznych i konwencjonalnych na kilka serii chronologicznych, odpowiadającym kolejnym tomom Korbuta. Ponadto do wydawnictwa należy, jako ostatnia część (nie objęta numeracją), Słownik współczesnych pisarzy polskich
Układ wydawnictwa przedstawia się następująco:
- tomy 1-3: Piśmiennictwo staropolskie.
Seria obejmuje piśmiennictwo do połowy XVIII w., uwzględnia oprócz literatury pięknej również historiografię, literaturę polityczną oraz częściowo piśmiennictwo naukowe.
- tomy 4-6: Oświecenie.
Daty graniczne są bardzo elastyczne: od 1730-1760 do 1820-1830.
- tomy 7-9: Romantyzm
Do serii tej należą też tomy monograficzne: t. 10- Adam Mickiewicz, t. 11- Juliusz Słowacki, t. 12- Józef Ignacy Kraszewski.
- tomy 13-16: Literatura pozytywizmu i Młodej Polski
Do tej serii należą tomy monograficzne: t. 17- Henryk Sienkiewicz, Bolesław Prus, Eliza Orzeszkowa, t. 18- Stanisław Wyspiański, Jan Kasprowicz, Stefan Żeromski, t. 19- Bibliografia czasopism literackich.
„Polska Bibliografia Literacka” to bibliografia bieżąca. Ukazuje się regularnie od 1954r. Jej twórcą i pierwszym kierownikiem zespołu autorskiego był Profesor Stefan Vrtel-Wierczyński. Do roku 2000 ukazało się 45 roczników, zawierających materiał z lat 1944/45-1988. Rok 2001 okazał się przełomowy w zakresie prezentacji materiału "Polskiej Bibliografii Literackiej" - rocznik za 1989 r. ukazał się w formie płyty kompaktowej, a materiały zgromadzone za następne lata 1990-1995 dostępne są w formie internetowej bazy danych.
„Polska Bibliografia Literacka” stanowi bardzo szeroko ujętą bibliograficzną dokumentacje literatury oraz życia literackiego i teatralnego w Polsce, a także literatury polskiej za granicą. Obejmuje teksty literackie autorów polskich jak i przekłady z literatury obcej na język polski. Rejestruje dorobek z zakresu literaturoznawstwa oraz krytykę literacką, uwzględnia wszystkie materiały dotyczące życia literackiego i organizacji nauki o literaturze. Ponadto zawiera pełna bibliografie teatralną. Jej zasięg wydawniczo-formalny jest bardzo szeroki, opisuje wydawnictwa samoistne (zwarte), utwory niesamoistne wydawniczo ( teksty literackie, artykuły, recenzje, notatki, a niekiedy nawet wzmianki publikowane w czasopismach, księgach zbiorowych, a także fragmenty książek publikowane w czasopismach.
Bibliografia posiada układ systematyczny. Materiał bibliograficzny podzielony jest na 4 podstawowe części:
I. Teoria literatury
II. Literatura polska
III. Literatury obce
IV. Teatr, film, radio, telewizja
Zrąb główny bibliografii uzupełniają indeksy: osobowy i rzeczowy, które wobec stosowania w bibliografii odsyłaczy tylko w ważniejszych przypadkach odgrywają ważną rolę jako źródło pełnej informacji o twórczości pisarzy, oraz są pomocne przy poszukiwaniu piśmiennictwa odnoszącego się do poszczególnych osób.
2