WOJNY I KONFLIKTY W AFRYCE
BIAFRA - symbol separatystycznych dążeń grup etnicznych w młodych państwach afrykańskich. W latach 1967 - 1970 w Nigerii trwała krwawa wojna domowa, którą zapoczątkowało plemię Ibo dążące do utworzenia niepodległego państwa Biafra. Za kulisami tych dążeń i wojny domowej stały interesy koncernów naftowych, które były zainteresowane oderwaniem Biafry od Nigerii i wpływów rządu centralnego. 30 V 1967 r. gubernator regionu Wschodniej Nigerii, pułkownik Ojukwu proklamował powstanie „Niepodległej i suwerennej Republiki Biafry”, która miał być częścią Brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Krwawa wojna domowa o integralność Nigerii zakończyła się dopiero 12 I 1970 r. kapitulacją Biafry. Biafra stała się ostrzeżeniem przed rozgrywkami sił wewnętrznych wspieranych przez siły zewnętrzne. Do dziś Nigeria, największe i jedno z najludniejszych państw afrykańskich jest krajem o nieustabilizowanej władzy i gospodarce.
ANGOLA - kraj położony w południowo - zachodniej Afryce. Niepodległość państwa rodziła się w bardzo dramatycznych warunkach. Bardzo zróżnicowane było podłoże polityczne i etniczne walki narodowowyzwoleńczej. Organizacje niepodległościowe miały różne orientacje polityczne oraz reprezentowały odmienne grupy etniczne. Dwie główne siły to MPLA - Ruch Ludowego Wyzwolenia Angoli i prawicowy FLNA (Front Wyzwolenia Angoli). Posiadały własne siły zbrojne, które prowadziły walkę partyzancką kolonialnymi wojskami Portugalii. W późniejszej fazie, po uzyskaniu niepodległości, toczyły wojnę domową między sobą o objęcie władzy nad krajem. MPLA była popierana przez państwa socjalistyczne. FLNA (sna czele Holdern Roberto) popierany był przez RPA, Zair i szereg państw zachodnich. Od FLNA, kierowanego przez Jonasa Savimbi oddzielił się później Związek Narodowy na rzecz Pełnej Niepodległości Angoli - UNITA.
11 XI 1975 r. została proklamowana Ludowa Republika Angoli jako 47 niepodległe państwo afrykańskie z prezydentem Agostino Neto (MPLA) na czele. Nie zakończyło to wojny domowej, ale rozpoczęło jej kolejny etap. Pod koniec 1975 r. zagrożonej Angoli przyszły z pomocą oddziały kubańskie. Kubańczycy pomogli w obronie stolicy Luandy zagrożonej przez wojska RPA i Zairu oraz FLNA. Angola obroniła swą niepodległość przy pomocy Kuby, ZSRR i szeregu państw niezaangażowanych. W latach 1980 - 1982 wojska RPA wielokrotnie wkraczały na terytorium Angoli, wspomagając oddziały UNITA (potępienie ze strony RB ONZ).
Korzystne warunki do zakończenia wieloletniej wojny domowej pojawiły się wraz z upadkiem bipolarnego ładu międzynarodowego i zmianami w globalnym systemie politycznym. Pod naciskiem USA i ZSRR i dzięki zabiegom społeczności międzynarodowej 1 V 1991 r. w Estoril (Portugalia) zawarto porozumienie pokojowe. Umowa przewidywała zawieszenie ognia, przerwanie pomocy zagranicznej dla obu stron konfliktu, demobilizację wrogich sił i utworzenie zjednoczonej armii narodowej oraz przeprowadzenie wolnych i demokratycznych wyborów do końca 1992 r. Równocześnie zrezygnowano z komunistycznej drogi rozwoju.
29 - 30 IX 1992 r. odbyły się wybory parlamentarne i prezydenckie, pozytywnie ocenione przez zagranicznych obserwatorów. Wybory parlamentarne wygrał zdecydowania MPLA (lider Jose Eduardo dos Santos), zapewniając sobie 129 miejsc w 220 - osobowym parlamencie (UNITA wprowadziła tylko 70 deputowanych). Wybory prezydenckie nie zostały rozstrzygnięto, bo żaden z kandydatów nie otrzymał powyżej połowy ważnie oddanych głosów. Lider UNITA J. Savimbi uznał wybory za sfałszowane, a jego oddziały rozpoczęły działania zbrojne. Wobec niemożliwości przeprowadzenia drugiej tury wyborów J. E. dos Santos objął urząd prezydenta.
UNITA stopniowo traciła poparcie międzynarodowe (utrata poparcia USA, sankcje ONZ), ale jej pozycja wewnątrz kraju była silna (kontrola nad złożami diamentów). Cały czas trwały rozmowy pokojowe oraz zabiegi społeczności międzynarodowej mające na celu rozwiązanie konfliktu. Zawierane porozumienia o przerwaniu działań zbrojnych i demobilizacji oddziałów UNITA nie przynosiły wymiernych efektów.
11 IV 1997 r. w obecności zaprzysiężono rząd jedności narodowej i pojednania. J. Savimbiemu przyznano specjalny status. W 1998 r. walki rozgorzały jednak na nowo. Wobec eskalacji konfliktu i braku skuteczności 1999 r. ONZ wycofało swoje siły pokojowe z Angoli.
Zakończenie zimnej wojny nie spowodowało wygaszenia działań wojennych w Angoli. Zmienił się charakter wojny, która stała się wojną domową, choć wykraczająca swoim znaczeniem poza granice Angoli, m. in. dzięki interwencjom wojsk rządowych w Republice Konga i Demokratycznej Republice Konga. Oprócz braku woli porozumienia z obu stron, o jej trwaniu i małych szansach na zakończenie w bliskiej przyszłości zdecydowało istnienie w Angoli znaczących złóż ropy naftowej i diamentów, o które to bogactwo toczy się rywalizacja.
WOJNA W ROGU AFRYKI: ETIOPIA - ERYTREA
Historycznie losy Etiopii i Erytrei od wieków były ściśle powiązane.
ETIOPIA, cesarstwo o starożytnych tradycjach, nawet w XIX wieku zachowała niepodległość. W XX wieku w latach 1936 - 1941 podporządkowana była Włochom. Pod rządami cesarza Hajle Syllasje I (1930 - 1974) nastąpił powrót do starych tradycji.
ERYTREA jako odrębna jednostka administracyjna powstała w okresie tworzenia włoskiego imperium kolonialnego w Afryce (od 1869 r.). Od 1941 r. Erytrea znalazła się pod zarządem Wielkiej Brytanii. Od 1952 r. decyzją ONZ stała się autonomiczną prowincją sfederowaną z Etiopią, która w 1962 r. anektowała ją i pozbawiła autonomii. Dla dążeń integracyjnych Etiopii duże znaczenie miał fakt, iż terytorium Erytrei zagradzało Etiopii dostęp do Morza Czerwonego.
Erytrejska wojna narodowowyzwoleńcza trwała około 30 lat; była jednym z głównych czynników, które doprowadziły do upadku cesarza Hajle Syllasje I. W 1974 r. władzę w Etiopii przejęli radykalni wojskowi, próbujący przez następne 20 lat stworzyć społeczeństwo socjalistyczne. Wojna domowa w Etiopii trwała do 1991 r.
Po obaleniu reżimu prezydenta Mengystu Hajle Marjama dominującą grupą etniczną w Somalii stali się Tigrajczycy, ograniczając dotychczasową, trwającą od kilku stuleci, przewagę Amharów. Ich reprezentacją polityczną w okresie wojny domowej był Ludowy Front Wyzwolenia Tigre (TPLF), powstały w połowie lat 70. w 1989 r. TPLF oraz kilka innych organizacji antyrządowych powołały do życia Etiopski Ludowo - Rewolucyjny Front Demokratyczny (EPRDF). TPLF na początku swojej działalności uzyskał dużą pomoc ze strony Ludowego Frontu Wyzwolenia Erytrei (EPLF). Po utworzeniu EPRDF zawarto sojusz militarny z EPLF.
Obalenie etiopskiego reżimu umożliwiło Erytrei uzyskanie niepodległości. 25 V 1993 r. formalnie proklamowano w Asmarze niepodległość nowego państwa.
Stosunki pomiędzy Etiopią i Erytreą początkowo układały się przyjaźnie. Oba państwa postrzegane były jako najwierniejsi sojusznicy, prowadzący politykę proamerykańską; ich przywódcy zaliczani byli do nowej generacji przywódców afrykańskich, promujących mechanizmy wolnorynkowe i wartości demokratyczne.
W latach 1997 - 1998 etiopsko - erytrejskie stosunki wzajemne uległy gwałtownemu pogorszeniu. Istotą konfliktu były rozbieżności, co do przebiegu granicy pomiędzy obydwoma państwami, a także sprzeczności o charakterze gospodarczym i politycznym. 6 V 1998 r. wojska erytrejskie rozpoczęły działania zbrojne, zajmując sporny obszar Badme. Stopniowo przewagę w konflikcie zaczęły uzyskiwać wojska etiopskie.
18 VI 2000 r. w Algierze podpisano porozumienie o zaprzestaniu działań zbrojnych. 31 VII 2000 r. RB ONZ na mocy rezolucji nr 1312 powołała do życia Misję ONZ w Etiopii i Erytrei (UNMEE). Traktat pokojowy został podpisany 12 XII 2000 r.
Koszty wojny dla obu stron okazały się ogromne. Liczba ofiar wyniosła ponad 50.000. Był to jeden z najkrwawszych konfliktów w latach 90. Konflikt wywołał falę uchodźców (w tym wewnętrznych). Wielkie straty poniosły gospodarki obu państw, spowodowane zerwaniem wzajemnych powiązań oraz przeciążone wydatkami wojennymi.
OGADEN - region w Etiopii, zamieszkany w większości przez Somalijczyków (w większości wyznanie islamskie). W latach 1977 - 1978 toczyła się o niego krwawa wojna między Somalią a Etiopią. Region Ogadenu został przyłączony do państwa etiopskiego podczas podbojów cesarza Menelika II pod koniec XIX wieku. Somalia po odzyskaniu niepodległości w 1960 r. oskarżyła Etiopie o politykę imperialną i żądała prawa do realizacji idei państwa narodowego, skupiającego w swoich granicach obszary, na których Somalijczycy są grupą dominującą. W Etiopii powstały somalijskie ugrupowania antyrządowe, prowadzące działania zbrojne przeciwko władzom w Addis Abebie. W latach 90. XX wieku takim ugrupowaniem stał się Narodowy Front Wyzwolenia Ogadenu (ONLF).
REGION OROMO - społeczność Oromo stanowi jedną z najliczniejszych grup etnicznych w Etiopii (około 35 %). Zamieszkuje południową część kraju. W większości Oromo są wyznawcami islamu. Region ten został w dużej części zagarnięty i włączony w granice Cesarstwa Etiopskiego przez cesarza Menelika II, stąd wśród Oromo żywe są tendencje secesjonistyczne.
LIBERIA - była pierwszą republiką w Afryce i drugim państwem murzyńskim po Haiti na świecie. W 1822 r. grupa wyzwolonych niewolników, po powrocie z Ameryki założyła osadę nad Zatoką Gwinejską. W 1847 r. została uznana przez społeczność międzynarodową za niepodległe państwo. Należała do najspokojniejszych państw w Afryce (patronat USA). Narastały jednak liczne napięcia pomiędzy rządzącą anglojęzyczną warstwą społeczeństwa, a przedstawicielami plemion tubylczych, stanowiących większość i traktowanych jak obywatele drugiej kategorii.
W wyniku podwyżek cen żywności w 1979 r., będącej następstwem recesji gospodarczej doszło do potężnej fali zamieszek. Doprowadziła ona do pierwszego w historii kraju zamachu stanu. W wyniku puczu starszego sierżanta Samuela Doe od władzy odsunięto i rozwiązano Partię Prawdziwych Wigów (TWP), która rządziła najdłużej na świecie jednym krajem (102 lata). Obalono i uśmiercono prezydenta Williama Tolberta. Władzę przejęli przedstawiciele plemion tubylczych.
Nowy reżim szybko zaczął prowadzić politykę terroru. Niezwykła brutalność dyktatury S. Doe pogłębiała problemy etniczne i społeczne. Brutalnym rządom towarzyszył regres gospodarczy i wyraźna pauperyzacja ludności.
Na emigracji działało wielu uchodźców liberyjskich. Należał do nich Charles Taylor. Powołał Narodowy Patriotyczny Front Liberii (NPFL), organizację tworzoną w wielu różnych krajach nad Zatoką Gwinejską, ale posiadającą główną bazę zbrojną w Wybrzeżu Kości Słoniowej (WKS). W jego tworzeniu udział miała także Libia i Burkina Faso. W wyniku secesji z NPFL powstał INPFL, którego przywódcą był Prince Johnson.
Oddziały Ch. Taylora wkroczyły na terytorium Liberii 24 XII 1989 r. Wojna domowa rozwijała się bardzo dynamicznie, świat zaś pozostawał długo nie wzruszony, nawet masakrą 600 cywilów dokonaną w 1990 r. przez wojska upadającego reżimu Doe w kościele luterańskim w Monrowii.
W VIII 1990 r. w Monrowii wylądował kontyngent wojskowy ECOWAS, znany pod nazwą ECOMOG. Nieumiejętna interwencja ECOMOG przyczyniła się do eskalacji i przedłużenia działań wojennych w Liberii, a także przyczyniła się do wybuchu konfliktu w Sierra Leone. Opanowanie Monrowii przez siły pokojowe jedynie odsunęło przejęcie władzy przez Ch. Taylora o lat 7. Był to okres niekończących się rozmów pokojowych, często zrywanych rozejmów i ponownie wybuchających okrutnych walk. W 1997 r. w wolnych wyborach wycieńczeni wojną Liberyjczycy uczynili Ch. Taylora swoim prezydentem. Położyło to kres walkom prowadzonym na szeroką skalę. Siły rebelianckie uzyskały oficjalną legitymację. Nadal jednak toczą się krwawe walki pomiędzy niedobitkami z różnych ugrupowań w graniczącym z Sierra Leone i Gwineą hrabstwie Lofa. Za całkowity bilans walk przyjmuje się ponad 150 tys. zabitych.
SIERRA LEONE - wojna domowa wybuchła z inicjatywy NPFL, który chciał wycofania się Sierra Leone z udziału w oddziałach interwencyjnych ECOWAS. Na obszarze Liberii utworzono Zjednoczony Ruch Rewolucyjny (RUF), na czele którego stanął Foday Sankoh. W III 1991 r. siły NPFL i RUF wkroczyły do Sierra Leone. Pomocy wojskom rządowym udzielała Nigeria oraz uchodźcy z Liberii (ULIMO - Zjednoczony Ruch Wyzwolenia Liberii na rzecz Demokracji). Równocześnie toczyły się więc dwie wojny domowe w dwóch różnych krajach, aczkolwiek jedna determinowała drugą.
W IV 1992 r. zbuntowani oficerowie armii obalili we Freetown prezydenta Josepha Momoha. Na czele nowej junty stanął kapitan Valentine Strasser. Groźba przejęcia przez RUF kontroli nad terenami eksploatacji diamentów spowodowało zatrudnienie przez rząd najemników. Finansowaniem najemników zajmowały się rzekomo zagraniczne koncerny, które kontrolowały przemysł wydobywczy w Sierra Leone, natomiast RUF mógł liczyć na finansowanie przez importerów diamentów (określano je jako „krwawe”). Wojnę w Sierra Leone zaczęto nazywać „diamentową wojną”.
W 1997 r. do Sierra Leone przybyły oficjalnie wojska ECOMOG, które stały się zbędne w Liberii. Dochodziło do kolejnych zamachów stanu i nasilenia terroru. W połowie 1999 r. osiągnięto porozumienie, którego realizacja napotyka jednak na wiele przeszkód. Na początku 2000 r. we Freetown wylądowały oddziały ONZ w liczbie ponad 8 tys., jednak skuteczność misji jest nie wielka. Do 1999 r. liczba ofiar konfliktu szacowana jest na 60 tys. zabitych. O wspieranie rebeliantów oskarża się prezydenta Liberii.
Oba konflikty spowodowały falę uchodźców. Doprowadziły i tak już bardzo biedne kraje do ruiny gospodarczej. Charakteryzowały się niebywałym okrucieństwem, przede wszystkim w stosunku do ludności cywilnej. Powszechnym zwyczajem stało się rekrutowanie i używanie do działań zbrojnych dzieci (osoby poniżej 15 roku życia stanowią około 45 % obu społeczeństw). Wojna narodowowyzwoleńcza stała się przykrywka i legitymacją dla władz pospolitych przestępców i morderców.
Nową odsłoną konfliktu w Liberii jest ekspansja działań wojennych na terytorium Gwinei, której rząd czynnie popierał działania korpusu wojskowego ECOWAS w Liberii i czynnie wspiera legalne władze we Freetown.
RWANDA I BURUNDI - w obu tych państwach występuje podobna struktura etniczna: największą grupę etniczną stanowią Hutu (odpowiednio 90 % i 85 % populacji), zaliczani do ludów Bantu. Drugą pod względem liczebności grupę stanowią Tutsi (9 % i 14 %). Tutsi, lud pasterski napłynęli na obszary zamieszkane przez Hutu (lud rolniczy) w XV - XVII wieku. Tutsi narzucili Hutu własny system wartości, zajmowali też wyższą pozycję w strukturze społecznej (ale przyjęli język Hutu).
Rwanda w 1962 r. uzyskała niepodległość jako republika, w której Hutu odgrywali dominującą rolę, a Tutsi byli grupą dyskryminowaną.
W Burundi po uzyskaniu niepodległości w 1962 r. władzę sprawowali reprezentanci obu grup etnicznych. W 1966 r. obalono jednak tradycyjną monarchię, a władzę przejęła armia, zdominowana przez Tutsi. Wprowadzono autorytarny system rządów, umacniający dominację Tutsi.
W obu państwach co kilka lat wybuchały powstania dyskryminowanych grup etnicznych. Rządy odmiennych etnicznie elit w sąsiadujących krajach prowadziły także do napięć w stosunkach wzajemnych.
Dzięki poparciu Ugandy emigranci Tutsi powołali Patriotyczny Front Rwandy (FPR). Rozpoczął on 1 X 1990 r. operacje zbrojne przeciwko reżimowi w Kigali (na czele gen. Juvenal Habyariman). Konflikt przybrał formę długotrwałej wojny domowej o stosunkowo niskim poziomie intensywności.
Pod naciskiem społeczności międzynarodowej na początku lat 90. rozpoczął się proces demokratyzacji obu reżimów. W Burundi w 1993 r. przeprowadzono demokratyczne wybory. Wygrał kandydat Hutu. W VII 1994 nad lotniskiem w Kigali strącono samolot na pokładzie z prezydentami Rwandy i Burundi. Wydarzenie to stało się początkiem pogromów na Tutsi. Patriotyczny Front Rwandy przeszedł do ofensywy, zakończonej przejęciem władzy w Kigali (1994 r.). Wkrótce rozpoczęły się w Rwandzie represje wobec Hutu. Ci zaczęli masowo napływać do sąsiedniej Demokratycznej Republiki Konga. Stało się to przesłanką zaangażowania Rwandy w konflikt kongijski.
Po zabójstwie prezydenta Burundi w zamachu lotniczym nad Kigali w 1994 r. ponownie wybrano na to stanowisko przedstawiciela Hutu. Jednak o polityce państwa decydowała armia zdominowana przez Tutsi. W 1996 r. zrezygnowano z fikcyjnych rządów cywilnych. W wyniku zamachu stanu oficjalnie władzę przejęli Tutsi. Spowodowało to wybuch powstania Hutu (Narodowa Rada na rzecz Obrony Demokracji - Siły Obrony Demokracji - CNDD - FDD; Partia na rzecz Wyzwolenia Ludu Hutu - Polipehutu).
W 2000 r. podpisano porozumienie w Aruszy (Tanzania) przewidujące demokratyzację systemu politycznego. Proces pokojowy napotyka jednak szereg przeszkód. Udziału w nim odmawiają główne organizacje zbrojnej opozycji.
DEMOKRATYCZNA REPUBLIKA KONGA (DAWNY ZAIR) - kraj ten od 1965 r. rządzony był w sposób autorytarny przez prezydenta Mobutu Sese Seko, który doszedł do władzy w wyniku wojskowego zamachu stanu. W okresie jego rządów etniczne, gospodarcze i polityczne przesłanki destabilizujące sytuację wewnętrzną uległy zamrożeniu.
W okresie zimnej wojny Zair był sojusznikiem Zachodu. W zamian za prozachodnią orientację Mobutu mógł liczyć na pomoc polityczną, gospodarczą i wojskową, dzięki czemu mógł utrzymać się przy władzy. Po zakończeniu zimnej wojny zachodni sojusznicy Zairu zaczęli nalegać na demokratyzację systemu politycznego.
Impulsem do wybuchu powstania przeciwko władzy Mobutu były wydarzenia w sąsiedniej Rwandzie w 1994 r. oraz napływ w związku z tym uchodźców Hutu na obszar wschodniego Zairu. Faktem tym zaniepokojeni byli zamieszkujący ten region Banyamulenge. W VI 1996 r. wzniecili powstanie, które szybko rozprzestrzeniło się na cały kraj. Po stronie sił powstańczych zaangażowały się siły Rwandy i Ugandy. Powołano Sojusz Sił Demokratycznych na rzecz Wyzwolenia Konga (AFDLC), na którego czele stanął Laurent - Desire Kabila. W obliczy klęsk armii rządowej wobec zbliżających się do Kinszasy sił partyzanckich prezydent Mobutu 16 V 1997 r. opuścił kraj. Nowym szefem państwa został L. D. Kabila. Nowe władze przywróciły pierwotną nazwę kraju - Demokratyczna Republika Konga (nazwa Zair została wprowadzona w 1971 r.).
Nowi przywódcy, podobnie jak poprzedni zdawali się optować za autorytarnymi formami rządów. Doszło do rozłamu pomiędzy prezydentem Kabilą a jego sojusznikami z plemienia Tutsi i wspierającą ich Rwandą. 27 VII 1998 r. wezwał swych dotychczasowych sojuszników do opuszczenia kraju. Wkrótce po tym wybuchło ponownie powstanie we wschodniej części DRK skierowane przeciwko Kabili. Władze Rwandy i Ugandy również i tym razem udzieliły powstańcom bezpośredniego wsparcia. Najważniejszym powodem tego zaangażowania były względy bezpieczeństwa. Oba rządy zaangażowały się w eksploatację na kontrolowanych przez siebie terenach Konga zlokalizowanych tam bogactw naturalnych (głównie diamentów).
Władze DRK uzyskały militarne wsparcie Angoli, Namibii i Zimbabwe oraz przejściowo Czadu (do V 1999 r.). Państwa te interweniując wykorzystały mechanizm współpracy w ramach Południowo - Afrykańskiej Wspólnoty Rozwoju (SADC), oskarżając Rwandę i Ugandę o agresję przeciwko Kongu. Zaangażowanie Zimbabwe w konflikt kongijski rozpatrywano głównie w kontekście dążenia prezydenta Roberta Mugabe do wzmocnienia swojej pozycji wewnątrz kraju i na arenie międzynarodowej. Zaangażowanie Angoli wynikało przede wszystkim z zagrożenia stabilności systemu politycznego.
Podziałowi uległ obóz antyrządowy. W XI 1998 r. ujawnił się Kongijski Ruch wyzwolenia - MLC (północ kraju) z Jean - Pierre Bemba na czele, wspierany przez Ugandę. Kongijskie Zgromadzenie na rzecz Demokracji - RCD (kontrola nad wschodnimi prowincjami) popiera Rwanda.
Nastąpiła ewolucja stanowiska Ugandy wobec dalszego zaangażowania w konflikcie. Na tym tle zarysowały się sprzeczności między Rwandą a Ugandą. W 1999 r. RCD rozpadła się na RCD - Goma z Emile Ilunga na czele (poparcie Rwandy) oraz RCD - ML (RCD - Ruch Wyzwolenia), którego liderem został Ernest Wamba dia Wamba (poparcie Ugandy).
10 VII 1999 r. w Lusace (Zambia) podpisano porozumienie o przerwaniu działań zbrojnych (Angola, DRK, Namibia, Rwanda, Uganda i Zimbabwe). 1 VIII dokument sygnowali przedstawiciele MLC, a 31 VIII obu frakcji - obu frakcji RCD. 6 VIII RB ONZ na mocy rezolucji nr 1258 powołała do życia Misję Obserwacyjną NZ w DRK (MONUC). Dochodziło jednak do licznych naruszeń porozumienia. Pomimo nacisków zewnętrznych strony zaangażowane nie rezygnują z prób militarnego rozwiązania konfliktu.
16 I 2001 r. po zabójstwie L. D. Kabili nowym szefem państwa został jego syn Joseph Kabila. Nie wpłynęło to jednak na ogólną sytuację w Kongu.
SOMALIA - została utworzona w 1960 r. z połączenia angielskiego protektoratu (Somali Brytyjskie) i włoskiego terytorium powierniczego (Somali Włoskie). Wyróżnia ją etniczna struktura społeczeństwa - Somalijczycy stanowią ponad 98 % ludności i tworzą jednolitą wspólnotę pod względem językowym i religijnym (islam sunnicki). Mimo to silne są podziały klanowe i rodowe, wpływające w istotny sposób na kształtowanie się sytuacji wewnętrznej.
W 1969 r. miał miejsce zamach stanu. Prezydent Abdi Rashid Ali Shermarke został zamordowany. Władzę przejął generał Mohammed Siada Barre. Wprowadzono system władzy oparty na wzorcach radzieckich, nawiązując ścisłą współpracę z ZSRR. W czasie wojny etiopsko - somalijskiej o Ogaden (1977 r.), ZSRR poparł Etiopię. W związku z tym władze Somalii przeorientowały swą politykę na proamerykańską.
Pod koniec lat 80. USA przestały popierać skompromitowaną i brutalną dyktaturę Barre. Opozycyjne klany zjednoczyły swoje działania (XI 1990) w celu obalenia rządzącego reżimu. 27 I 1991 po ciężkich i krwawych walkach zdobyto pałac prezydencki w Mogadiszu, zmuszając Barre do opuszczenia kraju. Władzę przejął Zjednoczony Kongres Somalijski (USC). Jego liderami byli późniejsi nieprzejednani wrogowie: gen. Mohammed Farah Aidid oraz Mohammed Ali Mahdi. Zjednoczenie klanów w obliczu wspólnego okazało się iluzją. Wkrótce ponownie ujawniły się podziały na zwalczające się frakcje. Wkrótce Somalia znalazła się w stanie kompletnej anarchii.
18 V 1991 r. na terytorium byłej kolonii brytyjskiej ogłoszono powstanie nowego państwa - Republiki Somalilandu, nie uznanego przez społeczność międzynarodową. Mimo braku uznania międzynarodowego jego władzom udało się utworzyć sprawną administrację, system sądowniczy oraz siły policyjne i obronne.
W obliczu rozpadu Somalii, dzięki mediacji Włoch i Egiptu udało się zwołać 7 VI 1991 r. w Dżibuti konferencję pokojową, w której wzięły udział zwalczające się ugrupowania. W VII porozumienie pokojowe zostało przyjęte przez główne ugrupowania. We IX jednak walki wybuchły na nowo. Zjednoczony Kongres Somalijski rozpadł się na Zjednoczony Kongres Somalii/Sojusz Ocalenia Somalii (USC/SSA) z Mohamedem Ali Mahdim (tymczasowy prezydent) na czele oraz Somalijski Sojusz Narodowy (SNA) gen. Aida. Rywalizacja „dwóch panów wojny” jak nazywano Aidida i Ali Mahdiego rujnowała i tak już wyniszczony kraj.
24 IV 1992 r. RB ONZ przyjęła rezolucję nr 751 o utworzeniu misji ONZ w Somalii - UNOSOM. Wobec dalszej eskalacji konfliktu 9 XII 1992 r. rozpoczęła się w Somalii, firmowana przez ONZ, operacja „Przywrócić Nadzieję”. W Mogadiszu wylądowało 38 tys. żołnierzy w ramach tzw. sił UNITAF. Decydującą rolę w tej misji odgrywali Amerykanie (28 tys. żołnierzy). Ich działanie jednak było od samego początku bardzo nieudolne.
26 III 1993 r. RB ONZ postanowiła utworzyć kolejną misję pokojową w Somalii - UNOSOM II. Zastąpiła ona UNOSOM I i oficjalnie przejęła od oddziałów UNITAF pieczę nad operacją „Przywrócić Nadzieję”. Widoczne było małe zaangażowanie wojsk amerykańskich, których większość wycofała się w V 1993 r. (pozostało jedynie około 4,5 tys.). Pokojowa misja ONZ powoli zmieniała się w wojenną. ONZ rozpoczęła polowanie na generała Aidida. Jego oddziały stosowały taktykę partyzantki ulicznej. 4 X 1993 r. 18 żołnierzy amerykańskich zginęło w zasadzce. To wydarzenie zdecydowało ostatecznie o wycofaniu oddziałów amerykańskich z Somalii. Ich ewakuację zakończono 31 III 1994 r.
4 XI 1994 r. RB podjęła decyzję o zakończeniu misji ONZ w Somalii. Siły pokojowe zostały wycofane 7 III 1995 r.
1 VIII 1996 r. zmarł, śmiertelnie ranny w walkach ulicznych, gen. Mohammed Farah Aidid. Jego następcą został jego syn Husejn Mohammed Aidid.
Na rzecz pokojowego uregulowania konfliktu aktywne działania prowadziły Etiopia i Kenia (rywalizujące ze sobą na tym polu) oraz Egipt, a także Włochy, Libia i Dżibuti. Pod koniec lat 90. pojawiły się koncepcje federacyjne uregulowania konfliktu (sukces Somalilandu oraz utworzonego w 1998 r. Puntlandu).
W 2000 r. w Arta (Dżibuti) zwołano Somalijską Narodową Konferencję Pokojową, na której przyjęto Tymczasową Kartę Narodową. Przewidywała ona wybór Tymczasowego Zgromadzenia Narodowego (TNA). Zabrało się ono po raz pierwszy 13 VIII 2000 r.; 26 VIII wybrało na stanowisko prezydenta Abdulkkassima Salat Hassana.
Administracja Hassana nie uzyskała jednak kontroli nad całym obszarem Somalii. Niestabilność polityczna pozostaje wciąż głównym problemem. Okresowo dochodzi do walk między siłami prorządowymi a opozycyjnymi. Do tego dochodzi trudna sytuacja gospodarcza kraju.
SAHARA ZACHODNIA - do 1975 r. była kolonią hiszpańską o statusie prowincji zamorskiej. Następnie przez jakiś czas znajdowała się pod administracją marokańsko - mauretańską.
W 1973 r. na terytorium Algierii powstała partyzantka POLISARIO (Ludowy Front Wyzwolenia Saguía el - Hamra i Río de Oro) jako organizacja narodowowyzwoleńcza walcząca o niepodległość Sahary Zachodniej. POLISARIO ogłosiło w 1976 r. powstanie Demokratycznej Republiki Arabskiej Sahary, uznanej przez Algierię i około 60 innych państw, a także OJA.
W 1979 r. Mauretania, po zawarciu traktatu pokojowego wycofała się z Sahary Zachodniej. Maroko zajęło pas niczyjego lądu. POLISARIO, wspierane przez Algierię rozpoczęło walkę z marokańską armią. Wysunięty przez ONZ plan pokojowy (oraz referendum) został zaakceptowane przez strony w 1991 r. Na mocy rezolucji RB nr 690 z 1991 r. powołano misję ONZ ds. Organizacji Referendum w Saharze Zachodniej (MINURSO), mającą czuwać nad rozwojem sytuacji w Saharze Zachodniej. Referendum w sprawie statusu Sahary Zachodniej było wielokrotnie odwlekane, z Maroka natomiast napływają osadnicy. Plan ONZ nie przewiduje wariantu podziału spornego terytorium.
Nadal obszar Sahary Zachodniej uznawany jest przez Maroko za własne terytorium. Atrakcyjność Sahary Zachodniej wynika z bogatych złóż fosforytów znajdujących się na tym obszarze.
6