UWM w Olsztynie
Pedagogika Specjalna Resocjalizacja
Temat: Style komunikacyjne
Praca zaliczeniowa
Komunikacja w
działaniach resocjalizacyjnych
Grupa II
Słowikowska Diana
Mosakowska Katarzyna
Poniatowska Eliza
Rok Akademicki 2011/2012
KOMUNIKACJA SPOŁECZNA- jest to proces porozumiewania się jednostek, grup lub instytucji. Jego celem jest wymiana myśli, dzielenie się wiedzą, informacjami i ideałami. Proces ten odbywa się na różnych poziomach przy użyciu zróżnicowanych środków oraz wywołuje określone skutki.
CECHY KOMUNIKOWANIA:
- jest to proces społeczny odnoszący się do dwóch jednostek i przebiega zawsze w środowisku społecznym,
- zachodzi w określonym kontekście społecznym, determinowanym przez liczbę i charakter uczestników procesu, np. interpersonalny, grupowy, instytucjonalny, publiczny
- to proces kreatywny, polegający na budowaniu nowych pojęć i przyswajaniu pojęć o otaczającym świecie,
- posiada charakter dynamiczny, który polega na przyjmowaniu, rozumieniu i interpretowaniu informacji,
- jest to proces ciągły, gdyż trwa od chwili narodzin człowieka aż do jego śmierci,
- jest procesem symbolicznym, ponieważ podczas komunikowania posługujemy sie symbolami i znakami,
- jest to proces interakcyjny, poprzez wytwarzanie stosunków między uczestnikami, może mieć charakter partnerski lub opierać się na stosunku dominacji i podporządkowania
- celowy i świadomy, gdyż uczestnicy kierują się określonymi motywami,
- nieuchronny, ponieważ każdy go doświadcza
- jest to również proces bardzo złożony, wieloelementowy i wielofazowy, może mieć charakter jednostronny lub dwustronny, werbalny lub niewerbalny, bezpośredni, medialny lub pośredni,
- przede wszystkim jest to proces nieodwracalny, ponieważ nie da się go cofnąć, powtórzyć, odwrócić.
ELEMENTY KOMUNIKOWANIA SIĘ:
1. KONTEKST- są to warunki, w jakich odbywa się proces komunikowania. Wyróżniamy:
a) aspekt fizyczny- jest to otoczenie, temperatura, światło
b) aspekt historyczny- ponieważ odwołujemy się do przeszłości
c) aspekt psychologiczny- wskazuje on sposób postrzegania się nawzajem
d) aspekt kulturowy- są to wierzenia, wartości, symbole i zachowania uznawane przez zbiorowość
2. UCZESTNICY- jako nadawcy i odbiorcy komunikacji.
3. KOMUNIKAT- jest to inaczej przekaz komunikacyjny, struktura, na którą składają się: znaczenia, symbole, kodowanie i dekodowanie, forma oraz organizacja.
4. KANAŁ- jest to droga przekazu i środki transportu, za pomocą których zachodzi komunikacja
5. SZUMY- to źródło zakłóceń. Może mieć charakter zewnętrzny (nieodpowiednia temperatura, hałas, uszkodzony odbiornik radiowy), wewnętrzny (są to uczucia i predyspozycje fizyczne: ból głowy, zmęczenie, ból zęba) i semantyczny (który jest konsekwencją złego użycia znaczenia przez nadawcę).
6. SPRZĘŻENIE ZWROTNE- jest to reakcja odbiorcy na komunikat po jego odkodowaniu. Wyróżniamy dwa rodzaje: bezpośrednie (natychmiastowe) i pośrednie (opóźnione).
FORMY KOMUNIKOWANIA SIĘ dzielimy ze względu na:
1) sposób przekazywania wiadomości:
- werbalne i niewerbalne
- ustne i pisemne
- bezpośrednie i pośrednie
2) charakter relacji łączącej nadawcę i odbiorcę:
- jednokierunkowe i dwukierunkowe
- symetryczne i niesymetryczne
- formalne i nieformalne
- obronne i podtrzymujące
Ad. 1) sposób przekazywania wiadomości
KOMUNIKOWANIE WERBALNE- oznacza wymianę informacji poprzez: mówienie, czytanie, pisanie oraz słuchanie.
Sprawność komunikowania uzależniona jest od:
rodzaju odbiorcy- czyli poziomu jego wiedzy, zasobu doświadczeń, wieku, płci, wykształcenia, statusu społecznego, itp.
rodzaju przekazywanego komunikatu- informowanie, przekazywanie, szkolenie, perswadowanie, ocenianie.
Każda wypowiedź słowna powinna mieć charakter przejrzysty, posiadać właściwy dobór słów oraz możliwie nieskomplikowaną budowę zdań. Podczas wypowiedzi słownej ważne jest natężenie głosu i wprowadzanie odpowiednich przerw.
Pisanie- jest to również forma kontaktu werbalnego, która obliguje nadawcę do poprawności pisowni i składni języka, dbałości o odpowiednią strukturę komunikatu i jego precyzyjność. Tezy komunikatu powinny być wyodrębnione, czytelne dla odbiorcy. Forma fizyczna komunikatu decyduje o prawidłowym odbiorze (rodzaj papieru, czcionki). Należy też zwrócić szczególną uwagę na zwroty grzecznościowe.
Czytanie- ważne dla nadawcy jest właściwe dobranie tempa czytanego komunikatu, ekstrahowanie myślowe słów kluczowych, zdań podstawowych i końcowych, czytanie kilku wyrazów jednocześnie. Podkreślenie ważniejszych terminów i zwrotów, sporządzanie notatek na marginesie.
Słuchanie- wymaga od odbiorcy komunikatu werbalnego rzeczywistego, zainteresowania się treścią przekazu, wychwycenia głównych tez wypowiedzi, pamiętania słów i zwrotów kluczowych, śledzenie przykładów analogii i podsumowań, podtrzymywania konwersacji z użyciem metod komunikowania niewerbalnego.
KOMNIKOWANIE NIEWEBALNE- może wzmacniać, osłabiać lub zaprzeczać przekazom werbalnym.
10 rodzajów niewerbalnych aktów komunikowania:
- gestykulacja- są to ruchy rąk, dłoni, palców, nóg, stóp, głowy
- mimika- wyraz twarzy
- dotyk i kontakt fizyczny- budowanie wrażenie bliskości lub dystansu
- spojrzenie wzajemne i spoglądanie w jedną stronę- częste utrzymywanie kontaktu wzrokowego
- dystans fizyczny- skracanie dystansu i zbliżanie się do siebie jest oznaką zbliżania się psychicznego
- pozycja ciała- sztywne i zasłonięte ramiona skrzyżowane przed klatką piersiową- zagrożenie; postawa otwarta i zrelaksowania- poczucie bezpieczeństwa; pozycja zbyt luźna- lekceważenie
- wygląd zewnętrzny- ubiór
- dźwięki paralingwistyczne- śmiech, płacz, ziewanie, mruczenie, mlaskanie, posapywanie
- jakość wypowiedzi związana z intonacją i natężeniem głosu- można mówić zimno lub ciepło, ostro bądź łagodnie, monotonnie lub dynamicznie, cicho bądź głośno
- elementy środowiska wewnętrznego- rodzaj przestrzeni: ulica, schody, gabinet; organizacja i wyposażenie przestrzeni: rodzaj umeblowania; warunki fizyczne: temperatura, hałas, oświetlenie
KOMUNIKOWANIE USTNE- jest spersonalizowane i zapewnia większą kontrolę nad tym, czy komunikat dociera do odbiorcy, umożliwiając jednocześnie sprzężenie zwrotne. Jest najlepszą formą przekazu informacji prostych i nieskomplikowanych. Umożliwia także przekazywanie i odbieranie całej gamy sygnałów niewerbalnych.
KOMUNIKOWANIE PISEMNE- ma bardziej sformalizowany charakter. Ograniczona jest tutaj kontrola nad tym czy i w jaki sposób wiadomość będzie odebrana. Zaletą tej formy jest to, iż wiadomości utrwalone są fizycznie- na papierze, karcie magnetycznej. Forma bardzo efektywna, gdyż umożliwia wielokrotne analizowanie danych.
KOMUNIKOWANIE BESPOŚREDNIE- jest to komunikowanie na osobistej styczności nadawcy i odbiorcy, w postaci rozmowy, dyskusji, narady czy wywiadu.
KOMUNIKOWANIE POŚREDNIE- jest to forma wymiany informacji za pośrednictwem różnorakich nośników informacji, np. telefonu, komputera, telewizji, taśmy magnetofonowej, papieru.
Ad. 2) charakter relacji łączącej nadawcę i odbiorcę
CZTERY PARY FORM KOMUNIKOWANIA SIĘ:
KOMUNIKOWANIE JEDNOKIERUNKOWE- nadawca przekazuje komunikat, lecz nie oczekuje odpowiedzi zwrotnej, nie dąży do podtrzymania rozmowy.
KOMUNIKOWANIE DWUKIERUNKOWE- zachodzi wtedy, gdy nadawca wytwarza i utrzymuje sprzężenie zwrotne.
SKUTECZNOŚĆ KOMUNIKOWANIA JEDNO BĄDŹ DWUKIERUNKOWEGO
wg. R. Mueller, H. Leavitt:
Jednokierunkowe:
- zabiera przede wszystkim mniej czasu niż dwukierunkowe i jest bardziej uporządkowane.
Dwukierunkowe:
-jest bardziej dokładne i rzeczowe. Sprzężenie zwrotne pozwala nadawcy na udoskonalenie komunikatu tak, że staje się on bardziej precyzyjny i zrozumiały. Nadawcy mogą łatwo uznać, że są atakowani, gdyż odbiorcy zwracają uwagę na niejednoznaczności i błędy nadawców. Odbiorcy są pewniejsi siebie i swoich sądów, mogą zadawać pytania i wyjaśniać wątpliwości.
KOMUNIKOWANIE SYMETRYCZNE- zachodzi na etapie, gdy nadawca i odbiorca maja zbliżony bądź identyczny status. Wymiana informacji ma zatem charakter niewymuszony, bezpośredni, nieformalny, spontaniczny, nieregularny.
KOMUNIKOWANIE NIESYMETRYCZNE- komunikowanie ma miejsce gdy w rolach nadawców i odbiorców kontaktują się między sobą osoby o nierówno ważnym statusie. Ma charakter sformalizowany, wymuszony, oficjalny, regularny i pośredni. Zwraca się tu uwagę na formę i precyzję przekazywanych informacji. Jakość komunikatu zależy od rzeczywistego autorytetu osoby czy tez grupy mającej wyższy status.
KOMUNIKOWANIE FORMALNE- odbywa się na podstawie uregulowań normatywno- prawnych- co, gdzie, kiedy, w jakiej sprawie, z kim powinien się kontaktować w celu wymiany informacji, a także w jakim charakterze osoba bierze udział w procesie komunikowania (nadawca, odbiorca, pośrednik). Zachowania członków są bardziej sprecyzowane, rygorystycznie egzekwowane.
KOMUNIKOWANIE NIEFORMALNE- wszelkie spontaniczne akty porozumiewania się ludzi.
KOMUNIKOWANIE OBBRONNE- utrudniające porozumiewanie się.
Do postaw i zachowań nadawcy wywołujących reakcje obronne u odbiorców należą:
wg. J.R. Gibb:
- wartościowanie i osądzanie odbiorcy
- manipulacja, podstęp, wyrachowanie,
- kontrola
- neutralność, zimna postawa, obojętność
- poczucie wyższości
- pewność siebie.
KOMUNIKOWANIE PODTRZYMUJĄCE- zachowanie nadawcy sprzyja (zachęca) odbiorcę do kontynuacji kontaktu. Aby to zrobić należy :
- wartościowanie i osąd zastąpić zobiektywizowanym opisem sytuacji
- nadmierną kontrolę zastąpić zorientowaniem się na rozwiązywanie problemów
- wyrachowanie o strategię w postępowaniu z ludźmi zastąpić spontanicznością i uczciwością wobec partnera
- neutralność zastąpić wczuwaniem się w sytuację odbiorcy
- zrezygnować z okazywania wyższości
- uwzględnić inne punkty widzenia.
STYLE KOMUNIKOWANIA SIĘ
STYL KOMUNIKOWANIA- jest to zestaw zachowań tworzących określony syndrom.
Wyróżniamy styl:
Pasywny,
Asertywny,
Agresywny.
AD.1
Brak bezpośredniej ekspresji myśli, uczuć, życzeń (marszczenie czoła, płacz, mamrotanie pod nosem)
Ciągłe podporządkowywanie swoich potrzeb potrzebom innych
Cichy, słaby oraz niepewny głos
Stałe cechy wypowiedzi to : pauzy, zawahania, przeskakiwanie z tematu na temat
Osoba komunikująca się pasywnie oczekuje, że inni domyślają się co ona chce powiedzieć
Najczęściej taka osoba przyjmuje niedbałą postawę, jej dłonie są często zimne, spocone i drżące
Często nie mówi tego co ma na myśli
PRZYKŁAD:
Żona: Kochanie, zastanawiałam się tylko czy mamy jakieś plany na dzisiejszy wieczór? Ale nie przeszkadzaj sobie, to nie jest przecież wcale ważne...
Mąż: Oczywiście, że jest ważne i zaraz coś ustalimy. Na co masz ochotę?
Żona: Właściwie nie wiem, najlepiej będzie jeśli sam coś zaproponujesz...
B: No tak, ale ja chciałbym poznać Twoje oczekiwania.
Mąż: Naprawdę, nie mam żadnych preferencji... Chętnie zgodzę się na każdą Twoją propozycję.
AD.2
Osoba komunikująca się w tym stylu formułuje jasne wypowiedzi na temat uczuć, myśli i życzeń
. Dba o poszanowanie swoich praw oraz szanuje prawa i uczucia innych
Słucha uważnie i daje innym poznać, że ich wysłuchała
Jest otwarta na negocjacje i ustępstwa, ale nie kosztem swoich praw i godności
Potrafi formułować bezpośrednie prośby oraz otwarcie odmówić
Wie jak prawić i przyjmować komplementy
Skutecznie radzi sobie z krytyką
Głos osoby asertywnej jest zrelaksowany, stanowczy. Oczy komunikują otwartość i uczciwość
PRZYKŁAD:
Mąż: Czy w tym domu nic nie może być na swoim miejscu?!
Żona: Kochanie, co masz na myśli?
Mąż: Wczoraj zostawiłem swoje spinki w łazience, dzisiaj już ich tam nie ma. W tym domu panuje taki bałagan, za chwilę już nie starczy miejsca dla nas.
Żona: Rozumiem, że nie znalazłeś swoich spinek w łazience i to Cię zdenerwowało. Chciałbyś żeby wszystko było na swoim miejscu.
Mąż: To chyba oczywiste, w każdym normalnym domu tak jest.
Żona: Ja też bym sobie tego życzyła. Sprzątanie porozrzucanych przez Ciebie rzeczy zajmuje mi strasznie dużo czasu. Odkąd zmieniłam pracę, nie mam już tyle czasu na porządki w domu. Chciałabym żebyś odkładał swoje rzeczy na miejsce.
AD.3
Osoba komunikująca się tym stylem dość dobrze wyraża swoje potrzeby, jednak często dzieje się to kosztem innych
. Wzbudza w innych strach i poczucie winy, kierując w ich stronę oskarżenia
Wypowiedzi zaczyna od ,,TY…”, a kończy atakiem lub negatywną etykietą
Używa uogólnień typu ,,zawsze” i ,,nigdy” oraz wypowiedzi, które sugerują jej wyższość i nieomylność
Tendencja do poniżania innych przez sarkastyczne i rzekomo zabawne uwagi
Postawa: stopy rozstawione, dłonie na biodrach, szczęki zaciśnięte i wysunięte do przodu, ruchy ciała i gesty sztywne, nagłe i onieśmielające
PRZYKŁAD:
Żona: Ty jak zwykle pracujesz!!! Nic już się nie liczy ani dzieci, ani ja tylko praca!!!
Mąż: No tak, kochanie, ostatnio rzeczywiście dużo pracuję.
Żona: Ty nigdy nie miałeś dla mnie czasu. Zawsze najważniejsza była dla Ciebie praca!!!
Mąż: Kochanie co Cię drażni w mojej pracy?
Żona: Ty mnie drażnisz, czy Ty nie mógłbyś byś być taki jak Twój brat?!
BIBLIOGRAFIA:
1. B. Dobek- Ostrowskiej (red.): „Współczesne systemy komunikowania”, Wrocław 1998
2. B. Dobek- Ostrowska „Podstawy komunikowania społecznego”, Wrocław 2007
3. Peter Thomson „Sposoby komunikacji interpersonalnej', Poznań 1998
4. P. Hartley „Komunikowanie interpersonalne”, Wrocław 1998
5. Alan Barker „Doskonała umiejętność komunikacji”, Gliwice 2004
6. Internet
B. Dobek- Ostrowska, „Podstawy komunikowania społecznego”, wyd. ASTRUM, Wrocław 2007, s. 13
Tamże, s. 14
B. Dobek- Ostrowska., „Podstawy… op.cit, s. 15-17
Pod red. B. Dobek- Ostrowskiej, „ Współczesne systemy komunikowania”, wyd. UW, Wrocław 1998, s.15-16
Pod red. B. Dobek- Ostrowskiej, Współczesne… op.cit, s. 16-18
Peter Thomson., Sposoby komunikacji interpersonalnej, Poznań 1996, s. 105-115
Pod red. B. Dobek- Ostrowskiej, Współczesne… op.cit, s. 18-19
Pod red. B. Dobek- Ostrowskiej., Współczesne… op.cit, s. 19-20