Wykład V - Budżet państwa

1. Pojęcie i funkcje

2. Dochody i wydatki

3. Zasady budżetowe

4. Planowanie i uchwalanie budżetu państwa

5. Wykonanie i kontrola budżetu państwa

6. Deficyt budżetowy a dług publiczny

Pojęcie budżetu państwa:

• Akt zaufania politycznego

• Pieniężny zasób publiczny

• Plan finansowy

• Ranga ustawy

Budżet państwa:

• zestawienie różnego rodzaju dochodów i wydatków,

• roczny plan finansowy państwa,

• instytucjonalna forma obrazująca syntetycznie całokształt funkcji finansów publicznych.

Budżet państwa to akt, w którym są przewidywane i autoryzowane roczne dochody i wydatki państwa lub ich służb.

Budżet państwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów:

 Budżet państwa jest uchwalany w formie ustawy budżetowej na okres roku kalendarzowego, zwanego dalej „rokiem budżetowym”.

 Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów projekt ustawy budżetowej na rok następny wraz z uzasadnieniem.

Plan finansowy państwa: roczny

Budżet ex ante i ex post.

Funkcje budżetu państwa :

• Redystrybucyjna -gromadzenia dochodów oraz wykonywania wydatków,

• Stabilizacyjna - wyrównawcza- łagodzenie wahań koniunkturalnych i wzrostu gospodarczego,

• Informacyjna

• Kredytowa

• Ustrojowa - realizuje zadania ustrojowe

• Demokratyczna

System i gospodarka budżetowa:

• System budżetowy -prawne, organizacyjne i planistyczne ramy gospodarki budżetowej.

• Gospodarka budżetowa - czynności podejmowane przez naczelne i terenowe organy administracji rządowej i ich jednostek organizacyjnych w zakresie planowania dochodów i wydatków oraz gromadzenia i wykorzystania środków budżetu państwa.

Podmioty gospodarki budżetowej:

• Czynne - organy władzy i administracji państwowej,

Parlament: uchwalający i kontrolujący budżet

Rząd: projektujący i wykonujący budżet

• organa resortowe administracji rządowej

• organa finansowe = Ministerstwo Finansów, izby skarbowe o zasięgu wojewódzkim, urzędy skarbowe o zasięgu lokalnym

• Bierne - obciążane świadczeniami lub z nich korzystające,

• jednostki budżetowe; finansowane w całości przez budżet i jemu podporządkowane,

• zakłady budżetowe; podlegające budżetowi, chociaż nie finansowane z budżetu.

Zasady budżetowe: wiele

a) zasada zupełności budżetu - zestawienie wszystkich, a nie tylko niektórych wydatków i dochodów państwa. Tu; problem szczegółowości,

b) zasada jedności - wszystkie wydatki i dochody państwa muszą być jednym zestawieniem.

c) zasada jawności:

• jawność formalna - sam budżet oraz sposób jego uchwalania musi być znany opinii publicznej - także wykonanie i kontrola.

• jawność materialna - budżet powinien być tak ułożony, aby można było mieć wyobrażenie o rzeczywistym stanie finansów publicznych; postulat szczegółowości budżetu პ zasada budżetowa

d) zasada realności - dobry szacunek wielkości wydatków i dochodów budżetu.

Struktura wydatków określa z jakimi rodzajami wydatków mamy do czynienia:

I. Według celów polityki finansowej:

• klasycznymi,

• socjalnymi,

• ekonomicznymi.

II. Według charakteru.

Wydatki realne, rzeczywiste: na zakup dóbr i usług პ tworzą realny popyt na dobra i usługi პ prowadzą bezpośrednio do wzrostu PKB.

Wydatki transferowe, redystrybucyjne: dokonywane na rzecz innych podmiotów:

• wewnętrzne: dokonywane w sektorze publiczny,

• zewnętrzne: odwrotnie; związane z ważnymi celami społecznymi i gospodarczym, np. budownictwo mieszkaniowe, rolnictwo.

Transfery mogą być różne

W zależności od warunków szczególnych jakie muszą spełniać podmioty oraz stopnia swobody jakie uzyskują realizatorzy celów i zadań publicznych, można wyróżnić:

• dotacje podmiotowe/ogólne,

• dotacje przedmiotowe/celowe.

Według szczebla wydatkowania środków:

centralne პ państwowe

regionalne პ państwowo samorządowe

lokalne პ tylko samorządowe

Klasyfikacja wydatków- cd.

• według kryterium formy funduszu publicznego

a) wydatki budżetowe

b) wydatki publicznych funduszy celowych

• bieżące პ wydatki podmiotowe

• inwestycyjne - wydatki przedmiotowe

Dochody budżetu państwa:

Źródło pokrycia wydatków państwa:

• dochody z własności publicznej,

• dochody z podatków i opłat,

• dochody osiągane w drodze zaciągania pożyczek.

Dochody z własności publicznej:

powstające na bazie majątku publicznego, który może:

a) służyć organom władzy i administracji,

b) służyć publicznym instytucjom usługowym,

c) być zaangażowany w infrastrukturze,

d) być zaangażowany w zarobkowej działalności gospodarczej.

Inne dochody budżetu państwa:

• dochody z procesów prywatyzacyjnych,

• zyski banku centralnego.

Procedura budżetowa:

• Przygotowanie projektu ustawy budżetowej

• Uchwalenie ustawy budżetowej

• Wykonanie ustawy budżetowej

• Kontrola wykonania ustawy budżetowej

Ogólne zasady określa Konstytucja RP ,ustawa o finansach publicznych wraz z przepisami wykonawczymi, regulaminy Sejmu i Senatu

Przygotowanie projektu ustawy budżetowej:

• Za inicjatora prac nad ustawą uważa się Ministra Finansów

• W celu sporządzenia projektu budżetu dysponenci części budżetowych opracowują materiały w formie planów

• Koncepcję planowania budżetowego i tryb działań określa rozporządzenie Ministra Finansów -zwane „notą budżetową

• Założenia projektu… opracowuje i przygotowuje MF'

Założenia projektu obejmują:

• Założenia prognozy makroekonomicznej

• Założenia przewidywanych dochodów i wydatków

• Sposoby finansowania deficytu budżetowego

• Zasady ustalania limitów dla poszczególnych części budżetu

Postępowanie:

• Projekt ..zostaje przedstawiony RM

• Po dyskusji RM go uchwala

• Do Sejmu przedłożenie projektu … do 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy

• Przedłożenie Sejmowi projektu kończy procedurę jego przygotowania

Budżet jako plan finansowy wymaga:

• Autoryzacji przez Sejm ,Senat i Prezydenta RP

• Odpowiedzialnym za przebieg procedury uchwalenia ustawy budżetowej jest Marszałek Sejmu

• Procedury obejmują tzw. czytanie -pierwsze , drugie i trzecie

Uchwaloną przez Sejm ustawę budżetową:

• Marszałek Sejmu przekazuje Marszałkowi Senatu

• Senat może uchwalić poprawki do ustawy

• Czyni to w okresie do 20 dni

• Poprawki musi przyjąć Sejm

• Glosowanie nad poprawkami kończy procedurę parlamentarną

• Procedurę uchwalania natomiast publikacja ustawy w Dzienniku Ustaw

Prowizorium budżetowe:

• Ustawa na okres krótszy niż rok- art..219 ust.3 Konstytucji RP

• Wprowadzona tylko w wyjątkowych wypadkach

• Jest zastępowana UB w chwili jej wejścia w życie

• Nie może być podstawą udzielenia absolutorium

1.  Wykonanie budżetu państwa podlega kontroli Sejmu.

2.  Rada Ministrów przedstawia Sejmowi i Najwyższej Izbie Kontroli, w terminie do dnia 31 maja roku następującego po upływie roku budżetowego, coroczne sprawozdanie z wykonania budżetu państwa.

Badanie ekonomicznej pozycji budżetu:

• poprzez miary relatywne = stopy redystrybucji budżetowej dochodów

a) wydatki budżetowe do produktu krajowego brutto,

b) wydatki budżetowe do dochodu narodowego.

Tu brak granicy პ może być i powyżej 60%

Nadwyżka a deficyt budżetowy:

 Różnica między dochodami a wydatkami budżetu państwa stanowi odpowiednio nadwyżkę budżetu państwa lub deficyt budżetu państwa.

Rodzaje deficytu budżetowego państwa :

A. Deficyt budżetowy

B. Deficyt sektora finansów publicznych; DB + deficyty jednostek parabudżetowych

C. Deficyt kasowy i memoriałowy (uwzględnia zobowiązania i należności przechodzące na następny rok fiskalny).

Sposoby pokrywania deficytu budżetowego:

• zwiększenie dochodów z własności publicznej,

• zwiększenie podatku i opłat,

• finansowanie poprzez kredyt.

Finansowanie poprzez kredyt jest bardzo wygodną formą finansowania deficytu w krótkim okresie (doraźnego). Kredyt tym różni się od podatku, że musi być spłacony wraz z odsetkami.

Dług publiczny - narosłe w czasie zadłużenie sektora publicznego (państwa) wobec gospodarki.

Kredytobiorcy - państwo + samorząd
Kredytodawcy პ sposoby finansowania długu publicznego.

• bank centralny - finansowanie bezpośrednie,

- finansowane pośrednie,

• banki komercyjne - wykup papierów dłużnych skarbu państwa,

• podmioty gospodarcze - wykup papierów dłużnych

პ SKUTKI პ niższe oszczędności w sektorze bankowym

Instrumenty finansowania długu publicznego:

• bony skarbowe; źródło regulowania płynności budżetowej

• obligacje

Deficyt sektora finansów publicznych:

 Dodatnia różnica między dochodami publicznymi powiększonymi o środki, pochodzące ze źródeł zagranicznych, nie podlegające zwrotowi, a wydatkami publicznymi, ustalona dla okresu rozliczeniowego, stanowi nadwyżkę sektora finansów publicznych, zaś ujemna różnica jest deficytem sektora finansów publicznych.

 Państwowy dług publiczny - nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych ustalone po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora.

2. Przez dług Skarbu Państwa rozumie się nominalne zadłużenie Skarbu Państwa.

 Państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z następujących tytułów:

• wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne;

• zaciągniętych kredytów i pożyczek; 

• przyjętych depozytów; 

• wymagalnych zobowiązań:

• jednostek budżetowych,

• wynikających z ustaw i orzeczeń sądu, udzielonych poręczeń i gwarancji oraz innych tytułów.

---