20.Zmiany zwyrodnieniowe stawów i ich leczenie. Zmiany zwyrodnieniowe stawu biodrowego i kolanowego. Fizjoterapia w leczeniu zachowawczym i po leczeniu operacyjnym koksartroz.
Ch.z.st. jest przewlekłą niezapalną chorobą stawów o etologii wieloczunnikowej będąca następstwem zaburzeń rónowagi pomiędzy procesami regeneracji oraz degradacji chrząstki stawowej, kości podchrzęstnej. Może dotyczyć jednego, kilku lub wielu stawów jednocześnie.
Przyczyna: wiąże się z dziłaniem czynnika uszkadzającego staw, z nadmiernym jego zużyciem, urazem bezpośrednim lub powtarzającymi się mikrourazami(choroby zawodowe), przeciązeniowymi wadami stawu, krwawymi wylewami zapaleniami stawu, zaburzeniami czucia i trofiki.
Występowanie: czeste u osób starszych(po50 r.ż)
Podział pod względem etiologii:
pierwotna (zmiany struktury chrząstki stawowej bez uchwytnej przyczyny)
wtórna (zmiany rozwijające się pod wpłwem różnych czynników)
Najczęstsze przyczyny wtórnej:
urazy i następstwa urazów ostrych lub przewlekłych
wrodzone niedorozwoje stawów
choroby nasad kości długich
zapalenie swoiste i nieswoiste stawów
Patomechanizm:
Chrząstka stawowa ulega wysuszeniu, zmetnieniu i zwłóknieniu, powstaja w niej ubytki i szczeliny, dlatego traci ona gładkość. Z biegiem lat ulega ona starciu i nie chroni przed uciskiem i wstrząsami kości, które stykając się ze sobą ulegają wyszlifowniu ci prowadzi do sklerotyzacji podchrzęstnej warstwy kości. W nastepstwie procesów wytwórczych powstają wyrośla kostne(osteofity). W jamie stawu mogą powstać wolne ciała, które są odpryskami chrzastki stawowej lub zwapniałymi kosmkami błony maziowej. Wtórnie mogą powstać w stawach i tkankach okołostawowych odczyny zapalne.
Leczenie zachowawcze:
ograniczenie czynników ryzyka
edukacja chorego
kinezyterapia (ćw.izometryczne, ćw.w odciążeniu-utrzymanie ruchomości stawu)
fizykoterapia(poprawa ukrwiaenia, rozkużnienie okołostawowych tkanek miękkich-magnetoterapia,ultradżwięki, okłady parafinowe, borowinowe,pr.interferencyjne . W ostrym okresie krioterapia, okłady z lodu)
zaopatzrenia ortopedyczne w celu odciążenia stawów(kule, laski, ortezy)
farmakoterapia
Gdy leczenie zachowawcze nie jest wystarczajaco skuteczne-leczenie operacyjne
Zwyrodnienie biodra(koksartroza)
Objawy kliniczne i radiologiczne:
-dominuje ból w pachwinie,biodrze odczuwany jest podczas wstawania i chodzenia
-pozorne skrócenie(rzadziej wudłużenie)kończyny i utykanie
-ból często promieniuje do kolana ,a niekiedy tylko tam jest odczuwany
-ograniczenie ruchów:rotacji wen., przeprost, przywiedzenie i odwiedzenie
-z biegiem czasu przykurcz zgięciowy biodra, zaniki mięśni uda oraz pośladków
Rehabilitacja:
w okresie znacznego nasilenia dolegliwości bólowych chory pozostaje w łóżku.Poza leczeniem p/bólowym stsuje się też leczenie ułożeniowe(leżenie przodem ) i wyciągi
po ustąpieniu znacznego bólu wykonuje się ćw.mięśni działających na staw biodrowy(bierne, izometryczne, w odciążeniu)
po opuszczeniu łóżka rozpoczyna się chód-o kulach potem tylko o lasce,ć.wzbogaca się oporem ale nadal w odciążeniu,należy unikać ćw. w pozycji stojącej, ważne są ćw.i pływanie w basenie z ciepłą wodą,( zwłaszcza żabką) i jazda na rowerze. Z zabiegów fizykalnych stosuje się zabiegi cieplne(parafina),naświetlania IR, jonoforezy p/bólowe, diatermię krótkofalową,prądyDD, ultradzwięki
w zaawansowanych przypadkach-leczenie operacyjne polepszajace stsykę biodra, odbarczające staw lub zastąpienie zniszczonego stawu sztucznym-endoprotezoplastyka częściowa lub całkowita. Konieczne jest też zaopatrzenie ortopedyczne-kule laski, wkładki lub obuwie ortopedyczne wyrównyjące skróconą kończynę
Po operacji:
od dnia operacji należy prowadzić postępowanie p/zakrzepowe, które polega na bandażowaniu kończyn, wczesnym włączeniu ćw. i podawaniu heparyny. Ćw. izometryczne mm k.dolnych należy rozpocząć już w dniu operacji. Od drugiegi dnia wprowadza się ćw. bierne, a potem czynne operowanego stawu. Na pionizację w zależności od stanu pacjenta zezwala się w 2-3 dniu po operacji(balkonik,kula łokciowa)
Dwa typy endoprotezy:
cementowe
bezcementowe
U pacjentów powyżej 70 r.ż stosuje się cementowe
Zwyrodnienie stawu kolanowego
Zmiany zwyrodnieniowe występuja najczęściej jako skutek urazu, zmian zapalnych lub wrodzonych nieprawidłowści budowy stawu.
Częściej występują u kobiet- po okresie menopauzy, zwłaszcza otyłych, ze szpotawością lub koślawością kolan, z żylakami podudzi. U mężczyzn zmiany te są zwykle wynikiem wcześniejszego urazu
-Choroba rozpoczyna się skrycie, wśród objawów dominuje ból i uczucie sztywności stawów. W chorobie już zaawansowanej na zdjęciu RTG widoczne są osteofity i zwężenie chrząstki stawowej i opieranie się uda tylko na części powierzchni górnej nasady kości piszczelowej. Radiologicznie uwidacznia się niedostosowanie elementów tworzących staw i rozróżnia się:konflikt rzepkowo-udowy i udowo-piszczelowy. W przypadku pierwszego ból jest szczególnie nasilony przy ruchach podczas,któruch rzepka jest przypierana do k.udowej(wstawanie z krzesła, wchodzenie po schodacz). Niekiedy wskutek urazu lub zablokowania stawu przez wolne ciała strawowe(oderwany fragment łąkotki) pojawia się wysięk i ból spoczynkowy. Szybko dochodzi do zaniku mm czworogłowego. Ruchy w stawach mogą być nieznacznie ograniczone, przy ruchach słyszalne są charakterystyczne trzaski spowodowane tarciem o siebie niektórych powierzchni stawowych.
Rehabilitacja:
Ważne jest likwiedowanie nadwagi, odciążenia kolan (laska) ,zapobieganie zanikom mm czworogłowego, czasem konieczne jest zastosowanie aparatu stabilizujacego z likwidacją ruchów bocznych.
W okresie dużego zaostrzenia bólów i odczynu zapalnego wskazane jest lezenie w łóżku i unieruchomienie stawu na kilka dni. Podaje się leki p/zapalne, ćw.izometryczne i ćw.czynne wolne. Bardzo wskazane jest ćw.w basenie z ciepłą wodą i pływanie
Łeczenie fizykalne polega na stosowaniu nagrzewań stawów diatermią krótkofalowa, okładów parafinowych, borowinowych, ultradżwięków, prądów DD, leczenie uzdrowiskowe
U chorych z częstymi odczynami zapalnymi i nawracajacym się wysiękiem wskazane jest leczenie operacyjne(korekcja koślawych kolan,dużych osteofitów,plastyka stawu)